۳ سفیر تازه ایران در شبکه جهانی؛ از کویر تا خلیج فارس

ثبت جهانی روستاهای سهیلی، کندلوس و شفیع‌ آباد نشان‌دهنده تلفیق میراث فرهنگی، حفاظت محیط زیست و توسعه اقتصادی جامعه محلی است، پس ضرورت دارد این روستاها به شکل «موزه‌های زنده» مدیریت شوند.

در نشستی رسمی از سوی سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) در شهر هانجو چین، ۳ روستای ایرانی سهیلی (قشم)، کندلوس (مازندران) و شفیع‌ آباد (کرمان) با تکیه بر ظرفیت‌های بومی و گردشگری پایدار، به شبکه جهانی روستاهای گردشگری پیوستند و نام ایران را در سطح بین‌المللی مطرح کردند.

انتخاب ۳ زوستای ایرانی نتیجه بررسی پرونده ۸ روستا از استان‌های اردبیل، قشم، لرستان، آذربایجان غربی، یزد، مازندران، البرز و کردستان بود که با شاخص‌هایی مانند جاذبه‌های گردشگری، پایداری محیط زیستی، طرح‌های حفاظتی، حضور زنان و جوانان در فعالیت‌های گردشگری، زیرساخت‌ها و حکمرانی محلی، به UNWTO ارسال شده بودند.

معرفی ۳ روستای برتر

• سهیلی قشم: این روستا نماد گردشگری سبز جنوب ایران است. مردم روستا با جایگزینی آلاچیق‌های شناور کم‌صدا به جای قایق‌های موتوری از جنگل‌های حرا حفاظت می‌کنند، زنان و کودکان با پرورش بذر حرا هزاران نهال کاشته‌اند و جشنواره‌ها، بازارچه‌های محلی و رستوران‌های دریایی، سهیلی را به پایتخت گردشگری خوراک جنوب ایران تبدیل کرده است.
• کندلوس مازندران: این روستا با ایجاد موزه مردم‌شناسی و محورهای گردشگری ادبی، فرهنگ و هنر بومی را احیا کرده است و نمونه‌ای از گردشگری فرهنگی جامعه‌محور است.
• شفیع‌ آباد کرمان: این روستا، روستایی تاریخی در حاشیه بیابان لوت است که با مرمت قلعه، کاروانسرا و حفظ زیست‌بوم کویری، پیوند گردشگری، تاریخ و محیط پایدار را به نمایش گذاشته است.

ثبت ۳ روستای سهیلی، کندلوس و شفیع آباد نشان می‌دهد ایران می‌تواند نمونه‌های موفق گردشگری پایدار و جامعه‌محور را در عرصه بین‌المللی معرفی کند. به گفته انوشیروان محسنی بندپی، معاون گردشگری کشور شاخص‌های مهم شامل پایداری اجتماعی، ظرفیت اقتصادی، حفاظت از محیط زیست، خدمات گردشگری کامل و حضور فعال زنان و جوانان است.

همچنین به گفته وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سیدرضا صالحی امیری، این انتخاب «تجلی خرد ایرانی در توسعه پایدار، حفاظت از میراث و مشارکت مردم در آینده‌سازی کشور» است و سهیلی قشم را به الگوی گردشگری تالابی و سبز در خلیج فارس تبدیل کرده است.

بعد از ثبت جهانی چه کار باید کرد؟

اکنون کارشناسان و مسئولان معتقدند ثبت جهانی تنها آغاز یک مسیر بلندمدت است و اقداماتی نیز باید انجام شود از جمله مدیریت ظرفیت گردشگران و جلوگیری از آسیب به محیط زیست و بافت روستا، توسعه آموزش‌های گردشگری و مهارت‌های محلی برای مردم، پایش مداوم شاخص‌های زیست‌محیطی و فرهنگی برای حفظ استانداردهای UNWTO، ایجاد زیرساخت‌های پایدار، از جمله انرژی تجدیدپذیر، آب بهینه و حمل‌ونقل سبز و تدوین نقشه ملی گردشگری روستایی ایران برای تثبیت دستاوردها و بهره‌برداری از «مثلث گردشگری پایدار ایران».

کارشناسان و مسئولان ذیربط پیشنهاد می‌کنند برای تثبیت دستاوردها، طرحی با عنوان نقشه ملی گردشگری روستایی ایران تدوین شود تا مسیر توسعه متوازن، از شمال تا جنوب، هم‌سو با معیارهای UNWTO پیش برود.

احمد محیط طباطبایی، رییس ایکوم ایران، تاکید کرده است که روستاهای ثبت جهانی نباید صرفا به فضاهای نمایشی یا شهرک‌های بی‌هویت تبدیل شوند. این روستاها به عنوان موزه‌های زنده دیده شوند، جایی که زندگی واقعی جریان دارد و جامعه محلی نقش فعال ایفا می‌کند.

محیط طباطبایی هشدار داده است که بازسازی ظاهری بدون مشارکت مردم، باعث فاصله گرفتن از اهداف اصلی یونسکو می‌شود و بر اهمیت نگاه دیجیتال و مشارکتی در معرفی روستاها تاکید کرده است. روستاهای ایرانی باید شعار «جهانی بیندیشیم و محلی عمل کنیم» را مد نظر قرار دهند. یعنی مدیریت و توسعه گردشگری به دست خود مردم محلی انجام شود.

اکنون که ثبت جهانی ۳ روستا، ایران را به عنوان نمونه‌ای موفق از گردشگری پایدار، فرهنگی و محیط‌زیست محور در جهان معرفی کرده است، باید بدانیم این موفقیت زمانی ماندگار می‌شود که مردم روستاها همچنان نقش اصلی را در مدیریت گردشگری و حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی ایفا کنند و توسعه، با احترام به ریشه‌های بومی ادامه یابد.