باستان‌شناسان در جریان کاوش‌های خود در شمال عراق، بقایای یک سازه پنج‌هزارساله را یافته‌اند که به‌احتمال زیاد کارکردی آیینی یا مذهبی داشته و در روزگار شکل‌گیری نخستین شهرهای جهان ساخته شده است.
سازه ۵هزار ساله عراقی در ماه سپتامبر و در محوطه باستانی کانی شای (Kani Shaie) در استان سلیمانیه و در دامنه رشته‌کوه زاگرس شناسایی شد. به گفته اعضای تیم کاوش، اگر بررسی‌ها نشان دهد این سازه واقعاً ماهیتی یادمانی دارد، می‌تواند دیدگاه ما را نسبت به ارتباط تمدن اوروک با مناطق پیرامونی دگرگون کند.
بر پایه ارزیابی‌های اولیه، قدمت این بنا میان سال‌های ۳۳۰۰ تا ۳۱۰۰ پیش از میلاد تخمین زده می‌شود؛ یعنی به دوره اوروک تعلق دارد، عصری که نام خود را از شهر باستانی اوروک در جنوب بین‌النهرین گرفته است.
شهر اوروک در آن دوران حدود ۸۰ هزار نفر جمعیت داشت و مساحتی نزدیک به ۴۰۰ هکتار را دربر می‌گرفت. این شهر با شبکه‌ای از خیابان‌ها و مناطق اداری، مسکونی و آیینی سازمان یافته بود. به گفته باستان‌شناس آلمانی هانس نیسن در کتاب خود با عنوان «تاریخ آغازین خاور نزدیک باستان» (انتشارات دانشگاه شیکاگو، ۱۹۸۸)، اوروک از نخستین نمونه‌های شهرسازی پیشرفته در تاریخ بشر به‌شمار می‌آید.
رهبران کاوش در بیانیه‌ای اعلام کردند که سازه تازه‌کشف‌شده بر فراز تپه‌ای در محوطه کانی شای قرار دارد و ویژگی‌های معماری آن نشان می‌دهد که احتمالاً بنایی رسمی بوده و شاید برای نیایش یا آیین‌های مذهبی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
منبع عکس: ایسنا. عکاس: نامشخص
مهر استوانه‌ای و آویز طلایی
در میان یافته‌ها، قطعاتی از آویز طلایی نیز کشف شده که می‌تواند نشانه‌ای از نمایش اجتماعی ثروت در آن جامعه باشد. همچنین چند مهر استوانه‌ای متعلق به دوره اوروک به‌دست آمده که معمولا با امور اداری و قدرت سیاسی مرتبط بوده‌اند.
پژوهشگران علاوه بر این، بقایای مخروط‌های دیواری را یافته‌اند؛ تزئیناتی از جنس سفال یا سنگ که در گچ تازه دیوار فرو می‌رفتند و پس از رنگ‌آمیزی، طرح‌هایی هندسی مانند مثلث و زیگزاگ ایجاد می‌کردند. وجود این تزئینات نشانه‌ای دیگر است از اینکه این سازه احتمالاً کارکردی عمومی یا آیینی داشته است.
محوطه باستانی کانی شای حدود ۴۸۰ کیلومتر شمال شهر اوروک قرار دارد؛ فاصله‌ای که در آن زمان حدود ۱۵ روز پیاده‌روی محسوب می‌شد. یافته‌های جدید نشان می‌دهد این منطقه برخلاف تصور گذشته، ناحیه‌ای حاشیه‌ای نبوده بلکه بخشی از شبکه‌ای گسترده از ارتباطات فرهنگی و سیاسی در سراسر میان‌رودان به شمار می‌رفته است.
در بیانیه پژوهشگران آمده است:
محوطه کانی شای از مهم‌ترین مکان‌های باستان‌شناسی شرق رود دجله است و نقش کلیدی در درک ما از توالی سکونت انسان از اوایل عصر برنز تا هزاره سوم پیش از میلاد دارد.
میراث تمدن اوروک
کاوش‌های علمی در کانی شای از سال ۲۰۱۳ آغاز شده و شواهدی از حضور انسانی از دوره مس‌سنگی (حدود ۶۵۰۰ پیش از میلاد) تا نزدیک به ۲۵۰۰ پیش از میلاد به‌دست آمده است.
تمدن اوروک (که امروزه منطقه «ورکه» در جنوب عراق نامیده می‌شود) از نخستین تمدن‌های شهری جهان بود و تأثیر ژرفی بر فرهنگ سومری و دیگر جوامع میان‌رودان گذاشت. مردم اوروک را بنیان‌گذاران خط میخی و احتمالاً نخستین نظام نوشتاری جهان می‌دانند؛ خطی که هزاران سال در بین‌النهرین مورد استفاده بود. آن‌ها همچنین نخستین شکل از عددنویسی را برای ثبت محصولات کشاورزی ابداع کردند.
تمدن اوروک همچنین الگوی اولیه زیگورات‌ها یعنی سازه‌های پلکانی مذهبی را پدید آورد؛ بناهایی که بعدها در تمدن‌های میان‌رودانی گسترش یافتند. گفته می‌شود در همین دوران، روحانیان برای نخستین بار با پوشش و نمادهای مذهبی خاص خود از دیگر مردم متمایز شدند.
دیدگاه شما چیست؟