کاخ گلستان، یکی از مهم‌ترین آثار ثبت‌شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو، با خطری جدی روبه‌رو است؛ فرونشست زمین در محدوده این مجموعه تاریخی نگرانی‌های تازه‌ای را برای کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی ایجاد کرده است.
با گذشت بیش از یک هفته از هشدار درباره تهدیدها و خطرات ساخت یک پروژه تجاری در حریم کاخ گلستان و سکوت میراث فرهنگی، اینک فعالان میراث فرهنگی با ارائه مستنداتی درباره صدور مجوز احداث ۴ طبقه زیرزمین، به عمق ۱۷ متر در این پروژه، هشدار دیگری مبنی بر این دادند که طبق مطالعات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران در سال ۱۴۰۳، محدوده‌ای که این پروژه درحال اجرا است، به‌عنوان پهنه بسیار پرخطر در برابر «فرونشست» معرفی شده است.
وحید شهاب، کنشگر و فعال میراث فرهنگی در این باره گفت:
مجموعه جهانی کاخ گلستان در مرکز تاریخی و متراکم تهران قرار دارد و بستر آن از لایه‌های آبرفتی نرم و ریزدانه تشکیل شده و به‌دلیل وجود قنوات قدیمی، از سامانه پیچیده جریان آب زیرسطحی برخوردار است. در چنین بستری، هرگونه تغییر در فشار جانبی خاک یا جهت حرکت آب‌های زیرزمینی می‌تواند موجب نشست موضعی، ترک در دیوارهای خشتی و آجری، و فرسایش پی ابنیه تاریخی پیرامون شود.
وحید شهاب، این کنشگر میراث فرهنگی ادامه داد:
در پرونده ثبت جهانی کاخ گلستان، عوامل و خطرات آسیب‌زا همچون فشارهای توسعه‌ای، محیطی، بلایای طبیعی، و تاثیرات همجواری با بازار تهران و راسته بازار ناصرخسرو، از جمله افزایش تراکم ساخت‌وساز و فشارهای ناشی از فعالیت‌های پشتیبان بازار و تاثیرات تدریجی بلندمدت، به‌عنوان تهدیدی برای ابنیه کاخ گلستان مطرح شده است.
کنشگر میراث فرهنگی اضافه کرد:
پلاک مذکور در حریم قنات (۷۰۰ ساله) «مهرگرد» و در فاصله کمتر از ۲۵ متر از آن قرار دارد و طبق مستندات تاریخی، میدانگاه شمس‌العماره پیش‌تر مظهر این قنات بوده و آب آن در دسترس شهروندان بوده است. مطالعات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران در سال ۱۴۰۳ نیز این محدوده را به‌عنوان پهنه بسیار پرخطر در برابر فرونشست معرفی کرده است.
شهاب گفت:
تمام این موارد و فاصله کمتر از ۵۰ متر پروژه تا بنای شمس‌العماره، ضرورت انجام اقدامات پیشگیرانه و مطالعات مدل‌سازی ژئوتکنیکی دقیق، شناسایی مسیر قنوات تاریخی، بررسی جریان آب زیرسطحی و تاثیر بارگذاری ساختمان‌های جدید بر پایداری سازه‌های تاریخی را پیش از هرگونه گودبرداری تاکید می‌کند.
فعال میراث فرهنگی افزود:
با توجه به مجوز صادره توسط مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان تهران در روزهای اخیر، احداث ۴ طبقه زیرزمین به عمق ۱۷ متر در این پروژه «مجاز» شناخته شده است که با احتساب فونداسیون، عمق گودبرداری نزدیک به ۲۰ متر خواهد بود. حال این پرسش مطرح است که با توجه به تجربه پروژه اطلس‌مال نیاوران و تاثیر آن بر کاخ صاحبقرانیه، آیا مالک نباید پیش از صدور مجوز، ملزم به انجام مطالعات فنی زمین‌شناسی، ژئوتکنیکی و هیدروژئولوژیکی می‌شد؟
شهاب همچنین این پرسش را مطرح کرد که «آیا تجربه کاهش آب‌های زیرزمینی و تاثیر آن بر میدان جهانی نقش‌جهان و ترک‌های سازه‌ای مسجد امام و کاخ عالی‌قاپو و فرونشست خیابان هشت‌بهشت اصفهان و تاثیر ساخت‌وسازهای اطراف بر این بافت، فراموش شده است؟»
فعال میراث فرهنگی از وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و وزیر راه و شهرسازی درخواست کرد که برای حفظ ارزش جهانی و منحصربه‌فرد مجموعه جهانی کاخ گلستان و پیشگیری از آسیب‌های مشابه در ابنیه تاریخی، دستور توقف این پروژه تا زمان انجام مطالعات فنی، کارکردی، میراثی و ژئوتکنیکی صادر کنند؛ زیرا بی‌شک در بلندمدت، ادامه پروژه می‌تواند آثار غیرقابل جبرانی بر جای گذارد.
وحید شهاب، فعال میراث فرهنگی می‌گوید:
در مصوبات شورای‌عالی شهرسازی و معماری و سایر قوانین مشابه بر لزوم تهیه طرح‌های ویژه حفاظت و احیای بافت‌های تاریخی و تدوین پیوست‌های پدافند غیرعامل در طرح‌های توسعه و احیا تاکید شده است، اما در پروژه مذکور شاهد بی‌توجهی به تاثیرات آن بر ابنیه و بافت پیرامون هستیم.
دیدگاه شما چیست؟