پاسارگاد شیراز؛ سمفونی معماری و هنر هخامنشی

به پاسارگاد سفر کنید تا نخستین پایتخت هخامنشی را از نزدیک ببینید و با تماشای شکوه و عظمت ایران باستان، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی برای خود رقم بزنید.

پاسارگاد یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی در ایران و جهان است که در میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است. این مجموعه تاریخی به‌عنوان اولین پایتخت امپراتوری هخامنشی، جلوه‌ای از شکوه و تمدن باستانی ایران را به نمایش می‌گذارد. آرامگاه کوروش کبیر، باغ‌های سلطنتی و دیگر بخش‌های این مجموعه، سالانه گردشگران زیادی را از سراسر جهان به خود جذب می‌کند. برای آشنایی بیشتر با مجموعه پاسارگاد و آگاهی از شرایط بازدید، تا پایان این مطلب از مجله گردشگری بوکینگ همراه ما باشید.

پاسارگاد و بخش‌های مختلف آن:

• پاسارگاد کجاست؟
• تاریخچه پاسارگاد
• وجه تسمیه پاسارگاد
• معماری پاسارگاد
• بخش‌ های مختلف پاسارگاد
• سنگ نگاره انسان بالدار پاسارگاد
• دانستنی‌های پاسارگاد
• اطلاعات بازدید از مجموعه پاسارگاد
• دیدنی های اطراف پاسارگاد شیراز

پاسارگاد کجاست؟

• آدرس: استان فارس، شهرستان پاسارگاد، سعادت‌شهر، کیلومتر ۲۰ جاده اصفهان (مشاهده روی نقشه)
• شماره تماس: ۲۷۹۱ ۴۳۵۸ ۷۱ ۹۸+
• وب‌سایت: pasargadae.info/fa
• آثار ملی ایران

مجموعه باستانی پاسارگاد، یکی از جاذبه‌های دشت مرغاب است که ۱۶۰ هکتار وسعت دارد. باآنکه بخش زیادی از بناهای پاسارگاد در طول قرن‌ها آسیب دیده و از بین رفته است، این مجموعه یکی از شگفت‌انگیزترین آثار تاریخی کشورمان محسوب می‌شود.

مجموعه پاسارگاد در ۱۳۵ کیلومتری مرکز شیراز قرار گرفته است و به‌ترتیب با فرودگاه و ایستگاه راه‌آهن شیراز، ۱۴۱ و ۱۳۶ کیلومتر فاصله دارد. پایانه تاکسی‌رانی سعادت‌شهر نیز در ۲۲ کیلومتری پاسارگاد قرار گرفته است. اگر بخواهید از تهران به مجموعه باستانی پاسارگاد بروید، باید مسافت ۷۹۴ کیلومتر (حدود ۹ ساعت با خودرو) را طی کنید.

منبع عکس: irantripedia.com. عکاس: نامشخص

مسیر دسترسی به پاسارگاد

مسیر دسترسی به پاسارگاد بسته به اینکه چه وسیله نقلیه‌ای را برای سفر خود انتخاب کرده‌اید، متفاوت است. شما می‌توانید با استفاده از قطار، خودروی شخصی، تاکسی و اتوبوس‌های بین شهری به پاسارگاد بروید. در ادامه، جزئیات مربوط به هریک از این روش‌ها را توضیح می‌دهیم:

• خودوری شخصی: برای دسترسی به پاسارگاد با خودروی شخصی باید در جاده شیراز - اصفهان حرکت کنید. بعد از اینکه حدود ۲۰ کیلومتر از سعادت‌شهر گذشتید، دوربرگردانی در مسیر شما قرار دارد. بعد از دور زدن، از اولین خروجی به‌سمت روستای «مادر سلیمان» خارج شوید. مجموعه پاسارگاد در انتهای این روستا قرار گرفته است.
• تاکسی و اتوبوس بین شهری: برای دسترسی به مجموعه پاسارگاد می‌توانید از تاکسی‌ها و اتوبوس‌های پایانه شهید کاراندیش و علی‌ بن حمزه شیراز استفاده کنید. بعد از رسیدن به پایانه سعادت‌شهر، سوار تاکسی‌های سعادت‌شهر - پاسارگاد شوید. فاصله این پایانه تا مجموعه پاسارگاد، حدود ۲۲ کیلومتر است.
• قطار: ایستگاه راه‌آهن سعادت‌شهر در فاصله حدود ۲۵ کیلومتری (۳۰ دقیقه با خودرو) مجموعه پاسارگاد قرار گرفته است. شما می‌توانید این مسافت را با استفاده از تاکسی‌های پاسارگاد که در محوطه ایستگاه راه‌آهن هستند، طی کنید.

تاریخچه پاسارگاد

در طول تاریخ، منطقه پاسارگاد موردتوجه اقوام گوناگون قرار داشت و پیش از هخامنشیان نیز مردم مختلفی در آن سکونت می‌کردند. طبق شواهد موجود، سکونت در منطقه پاسارگاد از دوره میان‌سنگی آغاز شد. علاوه‌بر این، در دوره اسلامی نیز حکومت‌ها توجه ویژه‌ای به پاسارگاد داشتند. در این منطقه به‌واسطه زمین جلگه‌ای و کوه‌هایی که آن را احاطه کرده‌اند، وضعیت مساعدی برای زندگی فراهم بود؛ بااین‌حال، شکوه پاسارگاد با نام سلسله هخامنشی گره خورده است و قدمت بیشتر آثار موجود در این منطقه به زمان کوروش کبیر برمی‌گردد.

هخامنشیان در زمان حمله به حکومت ماد با پاسارگاد آشنا شدند. تقریبا در محدوده پاسارگاد بود که هخامنشیان موفق شدند مادها را شکست دهند و قدرت را به دست بگیرند. البته در آغاز، کوروش مناطقی مانند بابل، انشان و هگمتانه را به‌عنوان محل سکونت خود انتخاب کرد؛ اما بعدها معماران و مهندسان زیادی را به منطقه پاسارگاد منتقل و این شهر را به پایتخت امپراتوری خود تبدیل کرد. در نگاه کوروش دوم، پاسارگاد جایگاه ویژه‌ای داشت؛ زیرا در این منطقه بود که آستیاگ، پادشاه ماد، شکست خورد و با این شکست، امپراتوری هخامنشی پایه‌گذاری شد.

منبع عکس: en.m.wikipedia.org. عکاس: نامشخص

وجه تسمیه پاسارگاد

درباره نام‌گذاری پاسارگاد، نظریه‌های متفاوتی وجود دارد. گروهی بر این باورند که پاسارگاد در اصل، ترکیبی از دو واژه «پارسه» و «گراد» به‌معنای سرزمین بوده و بعدها شیوه تلفظ آن تغییر کرده است؛ طبق این نظریه، پاسارگاد به‌معنای «شهر پارس» است. یکی از مورخان قدیمی به نام آناکیسن، استاد اسکندر مقدونی، سفری به ایران داشته است و در کتاب خود، نام پاسارگاد را به‌صورت «پارسه گرد» به‌معنای «قلعه پارسی» آورده است.

در نظریه دوم، پاسارگاد به‌معنای «نیکان روزگار» است و وجه اشتراکی بین این کلمه و کلمه پارس وجود ندارد. در نظریه سوم، پاسارگاد نام قبیله شاهان پارسی بوده است؛ به معنی «آنان که گرز گران می‌کشند». طبق آخرین نظریه، برخی از مورخان معتقدند صورت اصلی پاسارگاد، «پارسکاده» یا «پارسکده» بوده است. «کده» همان‌طور که در کلماتی مانند آتشکده استفاده می‌شد، به‌معنای جایگاه است و پارسکده که بعدها به پاسارگاد تبدیل شده است، معنای «جایگاه قوم پارس» را می‌رساند.

منبع عکس: خبرگزاری ایرنا. عکاس: نامشخص

معماری پاسارگاد

به عقیده مورخان، سبک معماری هخامنشی، پیرو سبک معماری مادها است که متناسب با ذوق و سلیقه هخامنشی‌ها تغییراتی پیدا کرد و به کمال رسید. بر این اساس، در ساخت مجموعه پاسارگاد نمی‌توانیم الهام‌گیری از معماری پیشین ایرانیان را انکار کنیم. به‌علاوه، در شیوه معماری مجموعه پاسارگاد، از هنر معماری یونانی، بین‌النهرینی و مصری استفاده شده است. شکل مقبره کوروش که ‌مانند زیگورات است نیز نشان‌دهنده سبک معماری تلفیقی این بنا است. بااین‌حال، هخامنشیان از هنر سرزمین‌های خارجی تقلید محض نکردند و ذوق و سلیقه ایرانی را در ساخت بناها به کار بستند.

در بناهای این مجموعه، مواد و مصالحی مانند سنگ مرمر، آجر و خشت خام به کار رفته است و برای پوشش سقف‌ها نیز از چوب استفاده شده است. ستون‌های هخامنشی مانند ستون‌های بناهای یونانی مرتفع است؛ اما باریک بودن آن‌ها مختص معماری ایرانی است. روی این ستون‌ها، نمادهای گیاهی و حیوانی مختلف مانند گل و بوته، گاو بالدار، شیر و موجودات افسانه‌ای حکاکی شده است. یکی دیگر از ویژگی‌های معماری پاسارگاد، نحوه اتصال بناهای سنگی است؛ در این بناها با الگو گرفتن از معماری یونانی و ایونی، به‌جای استفاده از ملات، از بندهای دم‌چلچله‌ای برای اتصال بلوک‌های سنگی استفاده شده است.

فضای بیرونی پاسارگاد نیز پردیس ایرانی را در ذهن تداعی می‌کند؛ دورتادور مجموعه پاسارگاد را باغی سرسبز و وسیع در بر گرفته است که باغ شاهی تنها بخشی از آن است. به عبارت دیگر، در ساخت فضای بیرونی این مجموعه از سبک باغ در باغ استفاده شده است.

به‌طور کلی، مجموعه پاسارگاد را می‌توانیم شاهکاری در عرصه معماری ایرانی بدانیم که بعدها در ساخت بناهای دیگر مانند تخت جمشید و کاخ آپادانای شوش از آن الهام گرفته شده است.

منبع عکس: ایوار. عکاس: نامشخص

بخش‌ های مختلف پاسارگاد

مجموعه پاسارگاد از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است که در ادامه، آن‌ها را معرفی می‌کنیم:

آرامگاه کوروش کبیر

بدون شک، آرامگاه کوروش کبیر شناخته‌شده‌ترین جاذبه در مجموعه پاسارگاد است. این بنا در گذشته به آرامگاه مادر حضرت سلیمان شهرت داشت؛ اما با تحقیقاتی که در سال ۱۸۲۰ میلادی انجام شد، مشخص شد کوروش کبیر در این محل دفن شده است. این بنا در زمان حیات کوروش به دستور خود او ساخته شد. هر سال در تاریخ ۷ آبان، سالروز تولد کوروش، گردشگران زیادی برای بازدید از این بنا راهی پاسارگاد می‌شوند.

آرامگاه کوروش ازلحاظ سبک معماری، اهمیت فراوانی دارد؛ ساختار این بنا که شبیه زیگورات است، از معماری مصری‌ها و بین‌النهرینی‌ها الگوبرداری شده است. این آرامگاه، بنایی از جنس آهک سفید است که قطعات آن بدون استفاده از ملات و به‌واسطه بست‌های فلزی به یکدیگر متصل شده‌اند. بدنه اصلی مقبره روی ۶ پله قرار گرفته است و حدود ۱۲ متر ارتفاع دارد؛ به همین دلیل، این بنا از هر نقطه دشت مرغاب قابل دیدن است. این سازه به‌قدری مقاوم و اصولی ساخته شده است که از ۲ هزار و ۵۰۰ سال پیش تاکنون، با وجود تغییرات اقلیمی، زلزله و مسائلی از این دست همچنان پابرجا مانده است. البته، این بنا دو مرتبه در دهه ۵۰ و ۸۰ شمسی مرمت و بازسازی شد.

سقف مقبره از بیرون به‌شکل شیروانی و از داخل، کاملا صاف دیده می‌شود. روی سنگ‌های سقف، حفره‌هایی وجود دارد که هدف از ایجاد آن‌ها به احتمال زیاد، سبک کردن وزن سقف بوده است تا از این طریق فشار کمتری به بدنه بنا وارد شود.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: مهدی جعفری

کاروانسرای مظفری

کاروانسرای مظفری، بنایی به مساحت ۲۰۸ متر مربع است که در قرن هشتم هجری قمری در دوره حکمرانی آل‌مظفر ساخته شده است. این بنا نزدیک مقبره کوروش قرار گرفته است و در ساخت آن، از سنگ‌هایی که از کاخ‌های کوروش به سرقت رفته بود، استفاده شده است. در بعضی از قسمت‌های این بنا برای اتصال سنگ‌ها به یکدیگر از ملات گچ و در برخی قسمت‌ها از بست‌های فلزی استفاده شده است. بین سنگ‌های به‌کاررفته در ساختمان کاروانسرا، تعدادی کتیبه نیز وجود داشت که در حال حاضر، در موزه هفت‌تنان شیراز نگهداری می‌شود.

دلیل ساخت کاروانسرای مظفری، اسکان کاروان‌هایی بود که از جاده شاهی عبور می‌کردند. در حال‌ حاضر، بخش عمده کاروانسرای مظفری از بین رفته است و تنها بخش‌هایی از دیوارها باقی مانده است. در محوطه بیرونی کاروانسرا، گورستانی وجود دارد که اگر با دقت به آن نگاه کنید، متوجه می‎شوید برخی از سنگ‌ قبرهای این گورستان نیز از سنگ‌های ارزشمند کاخ‌های کوروش است.

منبع عکس: نقشه و مسیراب بلد. عکاس: نامشخص

کاخ اختصاصی

کاخ اختصاصی پاسارگاد، محل سکونت کوروش بزرگ بود. این بنا در ۱٫۵ کیلومتری مقبره کوروش قرار دارد و وسعت آن حدود ۳۱۹۲ متر مربع است. کاخ اختصاصی متشکل از یک تالار اصلی و دو ایوان در قسمت شرقی و غربی بود که امروزه، بخش عمده آن از بین رفته است. در ایوان شرقی، سکویی وجود داشت که کوروش برای تماشای محوطه اطراف و باغ روی آن می‌ایستاد. در گوشه شمالی و جنوبی بنا نیز دو اتاق وجود داشت که در حال حاضر، چیزی از آن‌ها باقی نمانده است. روی درهای ورودی کاخ اختصاصی، تصویری از شاه با ردایی بلند نقش بسته است و در قسمت بالایی یکی از این درگاه‌ها، کتیبه‌ای سه‌زبانه به چشم می‌خورد که در آن، کوروش خود را به‌عنوان پادشاه هخامنشی معرفی کرده است: «من کوروش، شاه هخامنشی‌ ام»

در ساخت کاخ اختصاصی کوروش از سنگ مرمر، سنگ آهک سیاه و سنگ ماسه‌ای کبود استفاده شده است. به کار بردن سنگ‌های متنوع با ترکیب رنگی مختلف، جلوه‌ای خاص به این بنا بخشیده است که در زمان خود، ابتکاری تحسین‌برانگیز محسوب می‌شد.

منبع عکس: پایگاه میراث جهانی پاسارگاد. عکاس: نامشخص

کاخ بار عام

کاخ بار عام پاسارگاد با وسعت ۲ هزار و ۴۷۲ متر مربع، محلی برای پذیرایی از مهمانان دربار شاهی بود که امروزه، به‌جز چند ستون چیزی از آن باقی نمانده است.

در هر ۴ طرف تالار اصلی کاخ بار عام، ایوانی با ورودی مجزا وجود داشت. در کاخ بار عام، ۸ ستون قرار گرفته بود که در حال ‌حاضر، تنها یکی از آن‌ها بر جای خود باقی مانده است؛ این ستون، حدود ۱۰ متر ارتفاع دارد. سایر ستون‌های تالار اصلی این کاخ در دوره اتابکان برای ساخت مسجدی در محوطه پاسارگاد استفاده شد؛ اما امروزه، این ستون‌ها به محل اصلی خود برگردانده شده‌اند.

در ساخت کاخ بار عام، سنگ آهک سیاه به کار رفته است و نقوش مختلفی مانند پای انسان، عقاب و طرح‌هایی ترکیبی از انسان، گاو و ماهی روی آن‌ها حکاکی شده است؛ این طرح‌ها از اقوام مختلف مثل آشوری‌ها الهام گرفته شده‌ است. یکی از کتیبه‌های دوره هخامنشی در این کاخ قرار دارد که در آن به سه زبان فارسی باستان، عیلامی و بابلی نوشته شده است: «من کوروش، شاه هخامنشی هستم».

منبع عکس: پایگاه میراث جهانی پاسارگاد. عکاس: نامشخص

کاخ دروازه

کاخ دروازه با وسعت ۷۲۶ متر مربع، ورودی اصلی مجموعه پاسارگاد است که در شمال شرقی آرامگاه کوروش قرار گرفته است. براساس شواهد موجود، این کاخ - که در حال ‌حاضر، بخش عمده آن از بین رفته است - شباهت زیادی با کاخ صددروازه تخت جمشید دارد. در ساخت تالار اصلی این کاخ، هشت ستون سنگی به کار رفته و کف آن با دو لایه سنگ‌فرش پوشیده شده است. تالار اصلی، دو در اصلی و دو در فرعی دارد و نقش انسان بالدار که کامل‌ترین نقش باقی‌مانده در مجموعه پاسارگاد است، در ورودی شمالی این کاخ حکاکی شده است.

منبع عکس: ایرانیجو. عکاس: نامشخص

پل سنگی پاسارگاد

در ۱۵۰ متری کاخ دروازه پاسارگاد، بقایای پلی به چشم می‌خورد که روی آبراهه‌ای منشعب از رودخانه پلوار احداث شده بود. این پل در سال ۱۳۴۲ خورشیدی کشف شد و قدمت آن را به اواخر دوره هخامنشی نسبت می‌دهند؛ اما اطلاعات چندانی درباره آن وجود ندارد. بنابر شواهد موجود، بدنه این پل را دو دیواره آهکی و پنج ردیف سه ستونی تشکیل می‌داد که در حال حاضر، چیز خاصی از آن باقی نمانده است.

منبع عکس: ویکی‌پدیا. عکاس: نامشخص

آرامگاه کمبوجیه

کمبوجیه فرزند کوروش کبیر بود که موفق شد مصر را به امپراتوری بزرگ ایران اضافه کند. آرامگاه کمبوجیه که با نام زندان سلیمان و برج سنگی نیز شناخته می‌شود، یکی از بناهای مجموعه پاسارگاد است که پیشینه آن به اوایل دوره هخامنشی برمی‌گردد. البته، در انتساب این آرامگاه به کمبوجیه، جای تردید وجود دارد؛ برخی این بنا را محل نگهداری اسناد و مدارک حکومت هخامنشی می‌دانند و برخی نیز از آن به‌عنوان آتشکده و پرستشگاه یاد می‌کنند.

آرامگاه کمبوجیه در مسیر کاخ اختصاصی، کاخ بار عام و تل تخت قرار گرفته است و ارتفاع آن، حدود ۱۴ متر است. این آرامگاه، بنایی چهارگوش به شکل برج است و در ساخت آن از سنگ‌های مرمر سفید استفاده شده است که از کوه سهند آورده شده‌ بود. اتاقک اصلی آرامگاه روی ۲۹ پله جای گرفته است و ورودی آن در ارتفاع ۵۰٫۷ متری زمین به‌سمت جنوب غربی بنا شده است. بخش عمده آرامگاه کمبوجیه طی قرن‌ها از بین رفته است و تنها یک دیوار آن باقی مانده است. بنایی مشابه این آرامگاه را می‌توانیم در نقش رستم مشاهده کنیم که کعبه زرتشت نام دارد و ازلحاظ دقت و ظرافت ساخت به‌هیچ عنوان با آرامگاه کمبوجیه قابل مقایسه نیست.

منبع عکس: irantripedia.com. عکاس: نامشخص

تل تخت یا مادر سلیمان

بنای وسیعی روی تپه‌ای در شمال شرقی مجموعه پاسارگاد به چشم می‌خورد که از بلوک‌های سنگی مرمر سفید و ماسه‌ای کبود ساخته شده است. این بنا قرار بود ارگ سلطنتی کوروش باشد، اما بعد از مرگ ناگهانی وی ساخت آن متوقف شد. در زمان داریوش، با ایجاد تغییراتی در این بنا، از آن به‌عنوان دژ و گنج‌خانه استفاده شد؛ اما متاسفانه، بعدها سربازان اسکندر مقدونی غنائم آن را به تاراج بردند. تل تخت یا تختگاه پاسارگاد، بعد از فروپاشی امپراتوری هخامنشی به‌عنوان قرارگاهی برای سربازان یونانی استفاده شد. در اکتشافات باستان‌شناسی، دو گنجینه از سکه‌های دوره سلوکیه در محوطه تل تخت پیدا شد.

منبع عکس: پایگاه میراث جهانی پاسارگاد. عکاس: نامشخص

مسجد اتابکی

در زمان حکمرانی اتابکان فارس در قرن هفتم، مسجدی در مجموعه پاسارگاد ساخته شد که مقبره کوروش درست میان آن قرار داشت و از ستون‌های کاخ شاهی در ساخت آن استفاده شده بود. به عبارت دقیق‌تر، در ایوان‌های شرقی و غربی مسجد، ستون‌های کاخ بار عام و در ایوان شمالی، ستون‌های کاخ اختصاصی کوروش به‌طور نامنظم به کار رفته‌ بود. به‌طور کلی، بنای مسجد ازنظر معماری ارزش چندانی ندارد؛ اما ساخته شدن این مسجد اطراف آرامگاه کوروش، نشان‌دهنده ارزش و اعتبار پایه‌گذار امپراتوری هخامنشی میان حاکمان وقت است. بقایای این بنا تا سال ۱۳۵۰ شمسی پابرجا بود؛ اما بعد از آن، ستون‌های مسجد را که عبارت‌هایی عربی روی آن‌ها حکاکی شده بود، به مکان اصلی خود، یعنی قسمت کاخ اختصاصی پاسارگاد منتقل کردند.

منبع عکس: reddit.com. عکاس: نامشخص

آب‌نماهای باغ شاهی

آب‌نماهای باغ شاهی از چندیدن جوی و حوضچه تشکیل شده‌اند. آب آب‌نماها از رودخانه پلوار تامین می‌شد. آب بعد از وارد شدن در حوضچه‌ها به مسیرهای مختلف تقسیم می‌شد و در نقاط مختلف باغ جریان پیدا می‌کرد؛ در نتیجه، آب‌نماهای باغ شاهی علاوه‌بر زیباسازی باغ، در آبیاری درختان و گیاهان نقش داشتند.

منبع عکس: نقشه و مسیریاب بلد. عکاس: نامشخص

کوشک‌های باغ شاهی

در باغ شاهی، دو کوشک ساخته شده بود که امروزه، بخش کمی از آن‌ها برجا مانده است. در ساخت این کوشک‌ها که کامل‌کننده آب‌نماهای باغ شاهی بود، از سنگ‌های تراش‌خورده استفاده شده بود.

منبع عکس: پایگاه میراث جهانی پاسارگاد. عکاس: نامشخص

محوطه مقدس

در فاصله حدود ۲٫۵ کیلومتری شمال مقبره کوروش و پشت تپه‌ماهورهای سنگی، دو سکوی سنگی دیده می‌شود که یکی از آن‌ها پله دارد. هریک از این سکوهای سنگی، حدود ۲ متر ارتفاع دارند و در فاصله ۹ متری از یکدیگر بنا شده‌اند. با استناد به تصاویری که در نقش رستم موجود است، این بنا کارکرد مذهبی و آیینی داشته است و بزرگان برای برگزاری مراسم مذهبی در این محوطه مقدس جمع می‌شدند. از شواهد، این طور به نظر می‌رسد که پایه پله‌دار، محل ایستادن شاه و پایه دیگر، محل قرار گرفتن آتشدان بوده است. در ۱۲۰ متری سکوها، تختی چهارگوش به ارتفاع ۵ متر نیز موجود است که کارایی آن به‌طور دقیق مشخص نیست.

منبع عکس: لست سکند. عکاس: نامشخص

تنگ بلاغی

حد فاصل دشت پاسارگاد و دشت سعادت‌شهر، دره‌ای سرسبز به طول ۱۸ کیلومتر وجود دارد که رودخانه‌ پلوار از میان آن عبور می‌کند. این دره در طول تاریخ، محل سکونت اقوام مختلف بوده است و بیش از ۱۴۰ اثر باستانی گوناگون از دوره پارینه سنگی تا عصر اسلامی در آن کشف شده است.

در نقاط مختلف تنگ بلاغی، حدود ۴۰ غار کشف شده است که در دوره پارینه‌سنگی جدید و فراپارینه‌سنگی، محل سکونت انسان‌ها بوده‌اند. همچنین، روستاهای مربوط به دوره پیش از تاریخ و سفال‌هایی که در نقاط مختلف تنگ بلاغی مانند روستای رحمت‌آباد یافت شده است، نشان می‌دهد که این منطقه جزو سکونتگاه‌های اولیه ایرانی‌ها بوده است. از دوره هخامنشی تا دوره اسلامی نیز آثار باارزشی شامل سنگ‌نوشته‌، کاخ‌ و سنگ ‌قبر کشف شده است که بر اهمیت این منطقه می‌افزاید.

در تنگ بلاغی علاوه‌بر آثار تاریخی، درختان کهن‌سال بنه (پسته کوهی) و مراتع سرسبزی وجود دارد که باعث شده‌اند این منطقه تا امروز مورد توجه عشایر قرار بگیرد.

منبع عکس: تیشنه. عکاس: نامشخص

سنگ نگاره انسان بالدار پاسارگاد

سنگ‌نگاره انسان بالدار روی درگاه شمال شرقی مجموعه پاسارگاد حکاکی شده است. این سنگ‌نگاره، تصویری از مردی با ردای بلند و ریش انبوه است که چهار بال دارد و نگاهش به‌سوی مرکز کاخ است. در جزئیات حکاکی‌شده در سنگ‌نگاره مرد بالدار، نمادهایی از اقوام مختلفی که تحت امپراتوری هخامنشی قرار داشتند، مشاهده می‌شود. تاج مرد بالدار، پیشینه‌ای مصری دارد؛ سبک حکاکی بال‌ها نیز از هنر آشوری الهام گرفته شده است و ردای بلند مرد، پوشش بابلی‌ها را نشان می‌دهد.

منبع عکس: کجارو. عکاس: نامشخص

تاج انسان بالدار روی یک جفت شاخ تابدار قوچ قرار گرفته است و دو مار کبرا درحالی‌که گویی را - که نماد خورشید است - بر سر دارند، تاج را در میان گرفته‌اند. بخش اصلی تاج را سه دسته‌گل نی تشکیل داده است که روی هریک، گوی خورشید قرار گرفته است. جزئیاتی که در سنگ‌نگاره انسان بالدار مشاهده می‌شود، نشان‌دهنده آن است که این سنگ‌نگاره در مقایسه با دیگر نقش‌های پاسارگاد، سالم‌تر باقی مانده است و تلفیق هنر و اندیشه والای دوره هخامنشی را به‌خوبی به نمایش می‌گذارد.

در قسمت بالای سنگ‌نگاره انسان بالدار، کتیبه‌ای چهار خطی با مضمون «من کوروش، شاه هخامنشی [هستم]» وجود داشت که به خط میخی و به سه زبان فارسی باستان، عیلامی و اکدی نگاشته شده بود. در حال ‌حاضر، این کتیبه از بدنه اصلی سنگ‌نگاره جدا شده است.

دانستنی‌های پاسارگاد

بدون شک، مجموعه پاسارگاد یکی از مهم‌ترین میراث ملی و جهانی است که اطلاعات حائز اهمیتی درباره آن وجود دارد. برخی از این حقایق عبارت‌اند از:

• مجموعه پاسارگاد در سال ۱۳۱۰ خورشیدی به شماره ۱۹ در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسید.
• پاسارگاد در سال ۱۳۸۳ خورشیدی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
• در حمله اسکندر به ایران، آسیب‌های زیادی به مقبره کوروش در پاسارگاد وارد شد؛ اما اسکندر مانع تخریب کامل بنا شد و دستور به مرمت آن داد.

منبع عکس: tasteiran.net. عکاس: سیاوش حضوری

اطلاعات بازدید از مجموعه پاسارگاد

برای بازدید از مجموعه پاسارگاد باید به ساعت فعالیت مجموعه توجه کنید. ساعت فروش بلیط و بازدید از پاسارگاد به این شرح است:

• ساعت بازدید (در سال ۱۴۰۳): در ۶ ماه اول سال از ساعت ۸ تا ۱۸ و در ۶ ماه دوم سال از ۸ تا ۱۷
• هزینه بلیط (در سال ۱۴۰۳): گردشگران ایرانی، ۳۰ هزار تومان و گردشگران خارجی، ۲۵۰ هزار تومان

نکات بازدید از مجموعه پاسارگاد

• بهترین زمان بازدید: هرچند گردشگران زیادی در همه فصل‌ها از پاسارگاد دیدن می‌کنند، وضعیت آب‌وهوایی در بهار برای بازدید از این مجموعه مساعدتر است.
• زمان موردنیاز برای بازدید: با توجه به وسعت مجموعه پاسارگاد، بهتر است بین ۳ تا ۴ ساعت وقت بگذارید تا برای دیدن تمام قسمت‌ها، فرصت کافی داشته باشید.

دیدنی های اطراف پاسارگاد شیراز

تخت گوهر

• آدرس: استان فارس، شهرستان مرودشت، ۵۰۰ متری نقش رجب (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از پاسارگاد: ۷۰ کیلومتر (حدود ۱ ساعت رانندگی)

تخت گوهر یا تخت رستم، بنایی باستانی در روستای زنگی‌آباد مرودشت است که تنها ۵۰۰ متر با نقش رجب فاصله دارد. این بنا که متعلق ۲ هزار و ۵۰۰ سال پیش است، ساخت آن به‌طور کامل به پایان نرسیده است و د‌‌‌‌ر سال ۱۳۸۴ شمسی با شماره ۱۳۳۴۰ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد. در همان سال، بقایای تالاری ستون‌دار در محوطه این اثر یافت شد؛ بااین‌حال، تخت گوهر به‌اندازه دیگر آثار تاریخی مرودشت شناخته‌شده نیست و متاسفانه، رسیدگی چندانی به آن نمی‌شود.

کارایی تخت گوهر برای باستان‌شناسان به‌طور واضح مشخص نیست. برخی از باستان‌شناسان بزرگ معتقدند تخت گوهر، آرامگاه کمبوجیه دوم است؛ اما این نظر به‌طور قطعی قابل پذیرش نیست.

منبع عکس: ایراس. عکاس: نامشخص

نقش رستم

• آدرس: استان فارس، شمال شهرستان مرودشت، روستای زنگی‌آباد (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از پاسارگاد: ۷۲ کیلومتر (حدود ۵۰ دقیقه رانندگی)

نقش رستم محوطه‌ای باستانی است که در روستای زنگی‌آباد در دل کوهی به نام «حسین‌کوه» قرار گرفته است. این کوه به‌دلیل شکل ظاهری‌اش که شبیه سه صخره به‌هم‌پیوسته است، به «سه ‌گنبدان» نیز شهرت دارد. آرامگاه‌ چهار پادشاه هخامنشی یعنی داریوش اول، خشایارشا، اردشیر اول و داریوش دوم در نقش رستم قرار گرفته است. قدمت نخستین نگاره‌های موجود در این محوطه به دوره تمدن عیلامی برمی‌گردد که بخش زیادی از آن‌ها از بین رفته است. علاوه‌بر این، کتیبه‌ها و سنگ‌نگاره‌های متعددی از دوره هخامنشیان و ساسانیان در این مجموعه به جا مانده است. نقش‌برجسته‌های بهرام دوم، شاپور اول، تاج‌گذاری نرسی، تاج‌گذاری اردشیر بابکان و ساختمان کعبه زرتشت ازجمله یادگارهای باستانی در نقش رستم است.

منبع عکس: سفرزون. عکاس: نامشخص

میان تصاویر حفاری‌شده در نقش رستم، چند شخصیت وجود دارد که هویت آن‌ها مشخص نیست. برخی معتقدند یکی از این تصاویر به رستم، پهلوان نامدار ایرانی، تعلق دارد و افسانه‌ای نیز حکایت می‌شود که در آن، نقش رستم محل پیروزی رستم بر اسفندیار عنوان شده است؛ ازاین‌رو، نام‌گذاری این محوطه احتمالا براساس همین افسانه‌ها صورت گرفته است. نقش رستم اولین بار در سال ۱۳۰۲ خورشیدی کشف شد و از آن زمان تاکنون مورد توجه گردشگران و باستان‌شناسان قرار دارد.

تخت جمشید (پرسپولیس)

• آدرس: استان فارس، ۱۱ کیلومتری شمال شرق شهرستان مرودشت (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از پاسارگاد: ۸۰ کیلومتر (حدود ۱ ساعت رانندگی)

تخت جمشید که با نام پارسه و پرسپولیس نیز از آن یاد می‌شود، از معروف‌ترین جاذبه‌های باستانی ایران و حتی جهان است که سالانه، گردشگران زیادی به‌قصد تماشای شکوه تمدن ایران باستان از آن دیدن می‌کنند. این مجموعه، پایتخت امپراتوری هخامنشی بود که ساخت آن در زمان داریوش بزرگ شروع شد و در دوره‌های بعد، پادشاهانی همچون خشایارشا و اردشیر اول، بناهایی را به آن اضافه کردند. بنا بر اطلاعاتی که از کتیبه‌ها به دست آمده است، ساخت مجموعه تخت جمشید، ۱۲۰ سال زمان برده است.

منبع عکس: kianpour-house.com. عکاس: نامشخص

تخت جمشید از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که هریک به‌تنهایی ازلحاظ عظمت و شیوه معماری و مهندسی، هر بیننده‌ای را به وجد می‌آورد. پلکان ورودی، کاخ صددروازه، کاخ آپادانا، کاخ اختصاصی داریوش، دروازه ملل، تالار تخت، خرانه تخت جمشید، کاخ خشایارشا و آرامگاه شاهی، برخی از مهم‌ترین قسمت‌های این مجموعه عظیم است.

تخت جمشید در دوره حمله اسکندر به ایران به آتش کشیده شد و بخش‌های زیادی از آن از بین رفت؛ بااین‌حال، بقایای به‌جامانده از ستون‌ها، سرستون‌ها و حکاکی‌های خیره‌کننده آن همچنان، توجه هر گردشگر علاقه‌مند به تاریخ را به خود جلب می‌کند. در سال ۱۹۷۹ میلادی، نام تخت جمشید در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.

نقش رجب

• آدرس: استان فارس، مرودشت، ۳ کیلومتری شمال تخت جمشید، جاده مرودشت - سارویی (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از پاسارگاد: ۸۰ کیلومتر (حدود ۱ ساعت رانندگی)

نقش رجب یکی از گنجینه‌های تاریخی ایران است که نزدیک نقش رستم قرار گرفته است و نقش‌برجسته‌ها و کتیبه‌های مختلفی از روزگار ساسانیان در آن به یادگار مانده است. صحنه‌های تاج‌گذاری اردشیر بابکان، سنگ‌نگاره شاپور اول، تاج‌گذاری شاپور اول و کتیبه کرتیر، موبد صاحب‌نفوذ ساسانی، در این مکان قابل مشاهده است. از این سنگ‌نگاره‌ها و سنگ‌نوشته‌ها، اطلاعاتی قابل‌توجه و مفید درباره آیین‌ها و باورهای زرتشتیان و ایرانیان پیش از اسلام به دست آمده است. فضای آرام و تاریخی نقش رجب، حس قدم ‌زدن در تاریخ ایران باستان را به بازدیدکنندگان القا می‌کند.

منبع عکس: گردشگری ۷۲۴. عکاس: نامشخص