در سال ۲۰۲۵، برای تماشای مجموعه‌ای خیره‌کننده از پدیده‌های نجومی شگفت‌انگیز آماده باشید.
جذاب‌ترین پدیده‌های آسمانی ۲۰۲۵ میلادی، خورشیدگرفتگی، ماه‌گرفتگی و بارش شهابی است؛ اما شگفتی‌های آسمان به همین‌جا محدود نمی‌شود؛ امسال می‌توانید بدون تجهیزات خاص، ماه را ببینید که کنار درخشان‌ترین سیاره‌ها قرار می‌گیرد.
امسال، خورشید نیز وارد فاز بیشینه خورشیدی (solar maximum) در چرخه ۱۱ ساله خود شده است؛ این فاز حداکثر تا سال ۲۰۲۵ ادامه خواهد یافت. بیشینه خورشیدی یعنی خورشید در این زمان، بیشترین میزان فعالیت را خواهد داشت؛ این افزایش فعالیت باعث ایجاد شفق‌های قطبی بیشتری می‌شود؛ به‌ویژه در بخش‌های جنوبی کره زمین که احتمال وقوع این پدیده، خیلی کم است.
در اسفندماه، بعد از گذشت حدود ۳۰ سال، می‌توانید شاهد رویداد ناپدید شدن حلقه‌های زحل باشید. حتما تاریخ این رویدادها را در تقویم خود علامت بزنید؛ زیرا قرار است در تمام طول سال به آسمان شب زل بزنید و از تماشای پدیده‌های کیهانی جذاب شگفت‌زده شوید.
پدیده‌های نجومی که نباید از دست بدهید:
- ۲۹ دی‌ماه: مقارنه زحل و زهره
- ۲۴ اسفند: ماه‌گرفتگی کامل و ماه خونین
- ۹ فروردین: خورشیدگرفتگی جزئی
- ۵ تیر: ملاقات ماه و عطارد
- ۲۱ مرداد: مقارنه زهره و مشتری
- ۱۶ شهریور: دومین ماه‌گرفتگی کامل و ماه خونین سال
- ۲۸ شهریور: ماه، زهره و شیردل در ۱ قاب
- ۱۷ آبان: ناپدید شدن حلقه‌های زحل
- ۲۲ و ۲۳ آذر: اوج بارش شهابی جوزایی
- تماشای شفق قطبی در سال ۲۰۲۵
۲۹ دی‌ماه: مقارنه زحل و زهره
سال نجومی فوق‌العاده خود را می‌توانید با تماشای مقارنه سیاره‌های زیبای زحل و زهره شروع کنید. در ۱۸ ژانویه سال ۲۰۲۵ (۲۹ دی‌ماه ۱۴۰۳)، سياره‌های زحل و زهره با کمتر از نیم درجه فاصله از هم، در آسمان پدیدار می‌شوند. برای تماشای این رویداد، باید حدود ۳۰ تا ۴۵ دقیقه بعد از غروب آفتاب به‌سمت جنوب غربی آسمان حدود یک‌سوم بالاتر از خط افق نگاه کنید.
زهره درخشان‌تر از زحل است و سفید و روشن‌تر به نظر می‌رسد. زحل دقیقا کنار زهره نمایان می‌شود؛ این سیاره کمی کم‌رنگ‌تر و طلایی‌رنگ است. شما می‌توانید هر ۲ سیاره را با چشم غیرمسلح ببینید؛ اما اگر از دوربین استفاده کنید، چشم‌انداز بهتری از آسمان خواهید داشت. حتی با ۱ تلسکوپ کوچک می‌توانید حلقه‌های معروف زحل را نیز ببینید.
اگر قصد دارید این پدیده نادر را از مناطق تاریک و کم‌آلودگی نوری مانند کویر لوت، کویر مرنجاب یا ارتفاعات ایران تماشا کنید، بهتر است رزرو هتل یا اقامتگاه خود را از قبل انجام دهید و برای سفر، بلیط هواپیما تهیه کنید.
۲۴ اسفند: ماه‌گرفتگی کامل و ماه خونین
اگر در ۱۴ مارس سال ۲۰۲۵ (۲۴ اسفند ۱۴۰۳)، جایی در قاره آمریکا باشید و صبح زود بیدار شوید، می‌توانید پدیده ماه سرخ‌رنگ را در آسمان ببینید. پدیده ماه خونین، فقط زمانی اتفاق می‌افتد که ماه کامل باشد و خورشید، زمین و ماه دقیقا در یک راستا قرار بگیرند؛ در این حالت، سایه زمین روی ماه می‌افتد و آن را کاملا می‌پوشاند.
اگر هوا خوب باشد، علاقه‌مندان نجوم در سراسر قاره آمریکا می‌توانند ماه خونین را به‌راحتی تماشا کنند. اولین نشانه‌های این پدیده در ساعت ۲۳:۵۷ (به وقت آمریکا) در روز ۱۳ مارس یا ۲۳ اسفند نمایان خواهند شد؛ در این زمان، سایه زمین به‌تدریج روی ماه قرار می‌گیرد.
جالب‌ترین بخش این نمایش آسمانی، ماه‌گرفتگی کامل است که از ساعت ۲:۲۶ تا ۳:۳۱ صبح (به وقت آمریکا) ادامه می‌یابد. در این مدت، ماه کاملا در سایه مخروطی‌شکل زمین قرار می‌گیرد و رنگ نقره‌ای آن به نارنجی روشن و سپس، قرمز مسی تغییر می‌کند.
تصویری از ماه‌گرفتگی کامل در پرتغال که ماه به‌دلیل منحرف شدن نور از جو زمین، به رنگ نارنجی آتشین درآمده است.
۹ فروردین: خورشیدگرفتگی جزئی
اوایل سال ۲۰۲۴، خورشیدگرفتگی کاملی رخ داد و کل سطح خورشید از دید پنهان شد. در تاریخ ۲۹ مارس سال ۲۰۲۵ (۹ فروردین ۱۴۰۴) برخلاف سال گذشته، قرار است خورشیدگرفتگی جزئی رخ دهد؛ در این پدیده، ماه بخش زیادی از خورشید را می‌پوشاند و خورشید به‌شکل هلال دیده می‌شود.
این خورشیدگرفتگی جزئی در بخش‌های بزرگی از آمریکای شمالی، اروپا، آسیای شمالی و شمال غربی آفریقا قابل مشاهده است؛ اگر در این مناطق باشید، می‌توانید از ساعت۴:۵۰ تا ۶:۴۷ صبح (به وقت آمریکا)، خورشیدگرفتگی را تماشا کنید. در استان‌های آتلانتیک کانادا و نواحی شمالی کبک، خورشیدگرفتگی بهتر از سایر مناطق قابل مشاهده خواهد بود؛ در این مناطق، حدود ۸۰ تا ۹۲ درصد خورشید پشت ماه پنهان می‌شود.
برای تماشای خورشیدگرفتگی از عینک‌های مخصوص تماشای خورشید یا پروژکتور سوزنی (pinhole projector) که ابزاری مخصوص برای رصد خورشید است، استفاده کنید و هرگز با چشم غیرمسلح به خورشید نگاه نکنید.
فرایند خورشیدگرفتگی کامل در ۲۵ اکتبر سال ۲۰۲۲ بر فراز دریای مدیترانه، آنتالیا، ترکیه
۵ تیر: ملاقات ماه و عطارد
تابه‌حال سیاره همسایه خورشید را دیده‌اید؟ عطارد نزدیک‌ترین سیاره به خورشید است؛ به همین دلیل، معمولا به‌دلیل درخشش خورشید، امکان دیدن این سیاره با چشم غیرمسلح وجود ندارد. در ۲۶ ژوئن سال ۲۰۲۵ (۵ تیر ۱۴۰۴)، دیدن این سیاره مرموز راحت‌تر می‌شود؛ زیرا عطارد درست کنار ماه ظاهر خواهد شد. ملاقات ماه و عطارد، فرصتی فوق‌العاده برای علاقه‌مندان نجوم است که به‌صورت غیرحرفه‌ای، پدیده‌های آسمانی را دنبال می‌کنند.
برای دیدن عطارد، بعد از غروب خورشید و حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه قبل از اینکه آسمان کاملا تاریک شود، به‌سمت غرب نگاه کنید. با چشم غیرمسلح می‌توانید این سیاره را به‌شکل نقطه‌ای کم‌نور با فاصله ۳ درجه از ماه تماشا کنید. برای مشاهده ماه و عطارد، بهتر است جایی بروید که بتوانید به‌راحتی خط افق را ببینید. ممکن است پیدا کردن عطارد در نور نارنجی غروب با چشم غیرمسلح سخت باشد؛ به همین دلیل، بهتر است از دوربین استفاده کنید.
۲۱ مرداد: مقارنه زهره و مشتری
بهتر است برای صبح ۱۲ آگوست سال ۲۰۲۵ (۲۱ مرداد ۱۴۰۴)، ساعت خود را تنظیم کنید؛ زیرا در این تاریخ قرار است ۲ سیاره زهره و مشتری، درخشان‌ترین سیاره‌های منظومه شمسی، به‌شکلی شگفت‌انگیز کنار هم در آسمان پدیدار شوند. این مقارنه، فرصتی عالی برای تماشای درخشان‌ترین سیاره‌ها در یک مکان است.
برای تماشای مقارنه زهره و مشتری، اوایل صبح ۲۱ مرداد به‌سمت شرق نگاه کنید تا ۲ جسم درخشان را ببینید. این ۲ سیاره آن‌قدر نزدیک به هم پدیدار خواهند شد که می‌توانید با ۱ دوربین، هر دو را هم‌زمان ببینید. زهره درخشان‌تر از مشتری و سفیدرنگ به نظر می‌رسد؛ ولی مشتری کم‌نورتر و طلایی‌رنگ خواهد بود. با تلسکوپی کوچک می‌توانید جو نواری‌شکل مشتری و ۴ قمر گالیله‌ای (قمرهای مشتری که توسط گالیله کشف شدند) را تماشا کنید. ممکن است قمرهای مشتری شبیه نقاطی ریز به نظر برسند که اطراف این سیاره صف کشیده‌اند.
۱۶ شهریور: دومین ماه‌گرفتگی کامل و ماه خونین سال
در ۷ سپتامبر سال ۲۰۲۵ (۱۶ شهریور ۱۴۰۴) می‌توانید برای بار دوم در سال، پدیده ماه خونین را ببینید؛ زیرا در اروپا، آفریقا، آسیا و استرالیا، ماه‌گرفتگی کامل رخ می‌دهد. از ساعت ۱۲:۲۷ (به وقت آمریکا)، سایه زمین به‌تدریج روی سطح ماه می‌لغزد؛ اما ماه‌گرفتگی کامل از ساعت ۱۳:۳۰ شروع می‌شود و تا ۱۴:۵۲ ادامه می‌یابد. در این ماه‌گرفتگی کامل، نور خورشید از حلقه اتمسفر غبارآلود زمین عبور می‌کند، به‌سمت بخش طیف قرمز مایل می‌شود و روی سطح ماه می‌افتد؛ در نتیجه، ماه غرق در نوری نارنجی‌رنگ به نظر می‌رسد.
ماه خونین را می‌توانید از جایی مشاهده کنید که به بخش شرقی آسمان، محل پدیدار شدن ماه، دید خوبی داشته باشد. این پدیده با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است؛ ولی اگر دوربین یا تلسکوپ داشته باشید، دید بهتری به سطح قرمز ماه خواهید داشت.
۲۸ شهریور: ماه، زهره و شیردل در ۱ قاب
در ۱۹ سپتامبر سال ۲۰۲۵ (۲۸ شهریور سال ۱۴۰۴)، سه‌گانه‌ای زیبا در آسمان بخش‌های شرقی کره زمین پدیدار خواهد شد. حدود ۴۵ دقیقه قبل از طلوع خورشید به آسمان شرق نگاه کنید تا هلال نازک ماه، سیاره جذاب زهره و ستاره درخشان شیردل را ببینید. زهره که درخشان‌ترین جسم آسمانی بعد از ماه است، مانند الماسی در آسمان می‌درخشد؛ نزدیک آن هم ستاره شیردل با ترکیبی از نور سفید و آبی درباری به چشم می‌خورد. ستاره شیردل، درخشان‌ترین ستاره و آلفای صورت فلکی شیر یا برج اسد (Leo) است که در مرکز این صورت فلکی قرار دارد.
۱۷ آبان: ناپدید شدن حلقه‌های زحل
هر زمان به سیاره زحل نگاه می‌کنیم، اولین چیزی که انتظار داریم ببینیم، حلقه‌های این سیاره است. در ۸ نوامبر سال ۲۰۲۵ (۱۷ آبان ۱۴۰۴)، پدیده‌ای نادر اتفاق می‌افتد که باعث می‌شود حلقه‌های زحل به‌صورت موقت ناپدید شوند و فقط لبه آن‌ها مشخص باشد؛ این پدیده هر ۱۵ سال، ۱ بار رخ می‌دهد. دلیل ناپدید شدن حلقه‌های زحل این است که شیب این سیاره با زمین هم‌راستا می‌شود؛ به این ترتیب، حلقه‌های نازک زحل که حدود ۱ تا ۲ کیلومتر طول دارند، تقریبا نامرئی به نظر می‌رسند.
بهترین راه برای مشاهده این حالت عجیب زحل، آن است که تلسکوپی با قابلیت بزرگ‌نمایی زیاد در حیاط خانه خود قرار دهید. برای اینکه دید بهتری به زحل داشته باشید، شب ۱۷ آبان، تلسکوپ را به‌سمت جنوب تنظیم کنید، یعنی جایی که این سیاره گازی بزرگ در صورت فلکی دلو (Aquarius) می‌درخشد.
۲۲ و ۲۳ آذر: اوج بارش شهابی جوزایی
هر سال، در ماه دسامبر یا به تاریخ شمسی در آذرماه، زمین از میان ابری متشکل از بقایای ۱ سیارک خردشده عبور می‌کند؛ این پدیده باعث ایجاد بارش شهابی و نمایان شدن ستاره‌های دنباله‌دار می‌شود. بارش شهابی جوزایی (Geminid)، یکی از بزرگ‌ترین بارش‌های شهابی در سال محسوب می‌شود و کانون بارش آن، صورت فلکی جوزا است.
معمولا بارش شهابی جوزایی در زمان اوج خود، ۱۳ و ۱۴ دسامبر سال ۲۰۲۵ (۲۲ و ۲۳ آذر ۱۴۰۴) می‌تواند بین ۶۰ تا ۱۲۰ شهاب‌سنگ در ساعت تولید کند. پیش‌بینی می‌شود که امسال، بارش شهابی جوزایی خوبی در پیش داشته باشیم؛ زیرا در زمان اوج این پدیده، آسمان در فاز ماه نو قرار می‌گیرد و تاریک‌تر از همیشه خواهد شد. فاز ماه نو، زمانی اتفاق می‌افتد که ماه نزدیک خورشید قرار بگیرد؛ در این حالت، ماه تقریبا دیده نمی‌شود.
برای تماشای بهتر بارش شهابی، بهتر است جایی را پیدا کنید که آلودگی نوری کمی داشته باشد؛ البته، اگر آسمان صاف باشد، حتی از حیاط خانه‌های حومه شهر یا پارک‌ها نیز می‌توانید در هر ساعت، ده‌ها شهاب سنگ ببینید.
تماشای شفق قطبی در سال ۲۰۲۵
در اکتبر سال ۲۰۲۴ (مهرماه سال ۱۴۰۳)، ناسا (NASA)، سازمان ملی اقیانوسی و جوی (NOAA) و پنل پیش‌بینی چرخه خورشیدی اعلام کردند، خورشید به دوره بیشینه خورشیدی خود رسیده است و این پدیده تا آخر سال ۲۰۲۵ ادامه پیدا می‌کند. در سال ۲۰۲۵ می‌توانیم انتظار افزایش فعالیت‌های خورشیدی را داشته باشیم؛ این فعالیت‌ها شامل لکه‌های خورشیدی و شراره‌های خورشیدی و همچنین، شعله‌های حاصل از انفجار در جو خورشید است؛ چنین فعالیت‌هایی، احتمال ایجاد شفق‌های قطبی واضح و پررنگ را افزایش می‌دهد.
دیدگاه شما چیست؟