شهر زیرزمینی کاریز

شهر زیرزمینی کاریز یکی از شگفت‌‌انگیزترین جاذبه‌های تاریخی جزیره کیش است که با قدمتی بیش از ۲٬۵۰۰ سال، نبوغ ایرانیان باستان در ساخت سازه‌های آبی زیرزمینی را نشان می‌دهد.

شهر زیرزمینی کاریز از متفاوت‌ترین جاذبه‌های تاریخی جزیره مرجانی کیش در دل خلیج ‌فارس است. این سازه نمادی از هوش و ابتکار ایرانیان در مهار و هدایت آب‌های زیرزمینی محسوب می‌شود. در گذشته، کاریز منبع اصلی تامین آب آشامیدنی مردم جزیره کیش بوده است.

شهر زیرزمینی کاریز در شمال جزیره کیش قرار دارد و در عمق حدود ۱۶ متری زمین ساخته شده است. این شهر زیرزمینی بیش از ۱۰ هزار مترمربع مساحت دارد و با سقف‌های مرجانی و فسیل‌های دریایی تزیین شده است. همچنین، مسیرهای سنگ‌فرش‌شده‌ و نورپردازی باعث شده است این فضا برای بازدیدکنندگان آرامش‌‌بخش باشد. در ادامه این مطلب از مجله گردشگری بوکینگ، با این شهر زیرزمینی بیشتر آشنا می‌شوید.

تور کیش اقتصادی‌ترین گزینه برای بازدید از این جزیره مرجانی است.

هرآنچه باید درباره شهر زیرزمینی کاریز بدانید:

• شهر کاریز کیش کجاست؟
• تاریخچه شهر کاریز کیش
• علت نام‌گذاری شهر کاریز کیش
• معماری شهر کاریز کیش
• بخش های مختلف شهر کاریز کیش
• امکانات شهر کاریز کیش
• اطلاعات بازدید از شهر کاریز کیش
• دیدنی های اطراف شهر کاریز کیش

شهر کاریز کیش کجاست؟

• آدرس: استان هرمزگان، جزیره کیش، بخش مرکزی، بلوار ایران، بلوار کاریز، میدان کاریز (شهرک المپیک) (مشاهده روی نقشه)
• تلفن: ۴۴۴۳۱۵۵۳-۰۷۶

شهر زیرزمینی کاریز در یکی از مسیرهای پرتردد بخش شمالی جزیره کیش قرار دارد. این مجموعه تاریخی در بلوار ایران، بعد از شهرک المپیک و پیش از میدان فارور واقع شده است. موقعیت مکانی شهر زیرزمینی کاریز به‌گونه‌ای‌ است که گردشگران به‌‌راحتی می‌توانند از بخش‌های مختلف جزیره به آن دسترسی داشته باشند. وجود مسیرهای آسفالت و تابلوهای راهنما، رسیدن به این مکان را برای گردشگران آسان کرده‌ است.

فاصله شهر کاریز تا فرودگاه بین‌المللی کیش، حدود ۱۰ دقیقه (۶ کیلومتر) با خودرو است. مسیر فرودگاه به‌سمت شهر زیرزمینی کاریز از بلوار ایران می‌گذرد که یکی از مسیرهای اصلی این جزیره به‌ شمار می‌آید. گردشگران پس از ورود به کیش می‌توانند با تاکسی در کمترین زمان از فرودگاه به این جاذبه برسند.

فاصله شهر کاریز تا اسکله مارینا، کمتر از ۱۵ دقیقه (۱۱ کیلومتر) با تاکسی یا خودرو شخصی است؛ ازاین‌رو، گردشگران می‌توانند پس از گشت‌وگذار در نواحی ساحلی از شهر کاریز بازدید کنند.

مسیر دسترسی به شهر کاریز کیش

برای رفتن به شهر کاریز کیش با تاکسی، تنها کافی‌ است یکی از تاکسی‌های درون‌شهری را سوار شوید. رانندگان تاکسی مسیر بلوار ایران و میدان المپیک را به‌‌خوبی می‌شناسند. با عبور از این مسیر به شهر زیرزمینی کاریز خواهید رسید. دسترسی با تاکسی به این جاذبه، سریع، راحت و بدون نیاز به راهنمایی خاصی انجام می‌شود.

مسیر دسترسی به شهر کاریز کیش با خودرو شخصی نیز مانند تاکسی است و از بلوار ایران و میدان المپیک می‌گذرد. رانندگان می‌توانند به‌راحتی با دنبال کردن تابلوهای راهنمای مسیر به این جاذبه تاریخی برسند. همچنین، امکان پارک خودرو نزدیک ورودی این جاذبه فراهم شده است تا بازدیدکنندگان بتوانند بدون دغدغه از شهر زیرزمینی کاریز دیدن کنند.

تاریخچه شهر کاریز کیش

شهر زیرزمینی کاریز کیش در عمق ۱۶ متری زمین واقع شده است و بخشی از شبکه کهن قنات‌ها در جزیره کیش را تشکیل می‌دهد. این مجموعه که در فضایی به وسعت حدود ۱۰ هزار مترمربع بازسازی شده است، به‌عنوان یکی از دیدنی‌های کیش شناخته می‌شود.

قنات کاریز بیش از ۸۰۰ سال قدمت دارد و هویت آن با معماری خاص ایرانی گره خورده است. سازه کاریز که روزگاری منبع تامین آب آشامیدنی مردم بوده، امروزه به جاذبه‌ای فرهنگی و گردشگری در کیش تبدیل شده است.

در مجموعه کاریز، ۲۷۴ حلقه چاه وجود دارد که تنها ۷۴ حلقه از آن‌ها بازسازی شده است. برخی از این چاه‌ها دست‌نخورده باقی مانده‌ و برخی به‌منظور تهویه هوا و نوردهی بهتر، به‌صورت مخروطی‌شکل طراحی شده‌اند. متوسط عمق کاریز، حدود ۱۲ متر است و در نقاطی به ۱۶ متر می‌رسد. قنات‌ها نیز حدود ۸ متر از سطح دریا پایین‌‌تر هستند و با پایاب قابل‌دسترسی‌اند.

پیش از سفر به کیش بهتر است رزرو هتل های کیش را انجام دهید.

سقف مرجانی کاریز یکی از بخش‌های شگفت‌انگیز این شهر زیرزمینی محسوب می‌شود که قطر آن حدود ۷ متر است. این سقف که روزگاری بستر دریا بوده، اکنون پوشیده از فسیل‌های طبیعی صدف و آبزیان است. آزمایش‌های دانشگاه مونیخ، قدمت سقف مرجانی کاریز را بین ۱۱۰ تا ۵۵۰ میلیون سال تخمین زده‌ است. مرجان‌ها و صدف‌ها به‌صورت موزه در سقف شهر زیرزمینی کاریز کیش نگهداری می‌شوند.

شهر کاریز کیش در سال ۱۳۷۸ با سرمایه‌گذاری مهندس حاجی حسینی، ایرانی مقیم آلمان، بازسازی شد. این بازسازی با استفاده از عناصر معماری اصیل ایرانی انجام گرفت و هدف آن، احیای قنات تاریخی کیش و تبدیل آن به مجموعه‌ای فرهنگی و سیاحتی بود. استفاده از گِل مارن با خواص درمانی در سازه این مجموعه باعث شده است پایداری بنا افزایش یابد.

طراحی داخلی کاریز با الهام از معماری سنتی ایرانی انجام شده است و فضای آن چشم‌نواز و آرامش‌بخش است. دمای داخل شهر زیرزمینی، حدود ۱۰ تا ۱۲ درجه خنک‌تر از هوای سطح جزیره است؛ همین ویژگی باعث شده است در روزهای گرم سال، گردشگران برای فرار از گرما به این محل مراجعه کنند.

با وجود آنکه کاریز از ابتدا شهری زیرزمینی نبوده است، ویژگی‌های طبیعی و معماری خاص آن باعث شده است این مکان به جاذبه‌ای منحصربه‌فرد بین دیدنی‌های کیش تبدیل شود. عبور از دالان‌ها و چاه‌های تاریخی، حس قدم ‌زدن در دل تاریخ را به بازدیدکنندگان منتقل می‌کند. این مجموعه نه‌تنها یادگاری از گذشته است، بلکه با بازسازی هوشمندانه به بخشی از آینده گردشگری کیش بدل شده است.

علت نام‌گذاری شهر کاریز کیش

نام کاریز برگرفته از واژه‌ای‌ قدیمی به‌معنای قنات است که در گذشته به شبکه‌های آب زیرزمینی اطلاق می‌شد. ساختار قنات‌گونه شهر کاریز و جریان آب در عمق ۱۶ متری زمین مانند کاریزهای سنتی ایرانی، دلیل اصلی نام‌گذاری این مجموعه به شمار می‌رود.

معماری شهر کاریز کیش

معماری شهر زیرزمینی کاریز کیش، نمونه‌ای بی‌نظیر از پیوند معماری سنتی ایرانی با طبیعت بکر جزیره است. این بنا که در عمق ۱۶ متری زمین قرار دارد، با بهره‌گیری از هنر معماری ایرانی و مصالح طبیعی منطقه بازسازی شده است.

چشمگیرترین ویژگی‌ شهر کاریز کیش، سقف مرجانی آن است؛ این سقف، که قطر آن به ۷ متر می‌رسد و پوشیده از صدف‌ها و مرجان‌ها و فسیل‌های آبزیان است، زمانی بستر دریا بوده است. قدمت سقف مرجانی کاریز با آزمایش‌های انجام‌شده در دانشگاه مونیخ، بین ۱۱۰ تا ۵۵۰ میلیون سال تخمین زده شده است. در حال حاضر، این سقف مرجانی به‌‌صورت موزه‌ای طبیعی برای بازدید عموم به نمایش گذاشته شده است.

ارتفاع سقف شهر کاریز حدود ۸ متر است؛ ازاین‌رو، فضایی دل‌‌باز و قابل‌تردد برای گردشگران فراهم شده است. همچنین، جریان هوای طبیعی و خنک باعث شده است دمای داخل کاریز حدود ۱۰ تا ۱۲ درجه از هوای بیرون خنک‌تر باشد؛ این ویژگی بر جذابیت شهر زیرزمینی کاریز به‌خصوص در فصل‌های گرم سال می‌افزاید.

در ساخت دیواره‌ها و فضای داخلی شهر کاریز از خاک رس مخصوصی به نام گِل مارن استفاده شده است که استحکام زیادی دارد. این خاک، که به‌گفته کارشناسان خواص درمانی نیز دارد، در گذشته، در صنایعی مانند آجرپزی به کار گرفته می‌شده است.

از دیگر عناصر معماری خاص شهر کاریز، استفاده از نورگیرهای مخروطی‌‌شکل در چاه‌ها است که هم به تهویه کمک می‌کند، هم نور طبیعی را به فضای زیرزمین می‌رساند. این ویژگی‌ها همراه با ساختار سنتی پایاب‌ها برای برداشت آب، نشان‌دهنده مهندسی هوشمندانه ایرانیان باستان در حفر قنات‌ است.

معماری مجموعه کاریز کیش که با الگوبرداری از شیوه‌های کهن به‌صورت مدرن اجرا شده است، نه‌تنها ارزش تاریخی این قنات را حفظ کرده، بلکه آن را به یکی از شاخص‌ترین جاذبه‌های فرهنگی و طبیعی ایران تبدیل کرده است.

از ویژگی‌های متمایز کاریز کیش، جریان هوای خنک طبیعی در تمام فصل‌های سال است. به‌محض ورود به این شهر زیرزمینی، خنکی مطبوعی را احساس می‌کنید که آرامش خاصی را در فضا ایجاد کرده است؛ به همین دلیل، کاریز در گذشته، محلی برای استراحت، زندگی و ذخیره آب بوده است. حتی امروزه، بسیاری از گردشگران تنها به‌‌خاطر لذت بردن از این هوای خنک به شهر زیرزمینی کاریز سر می‌زنند.

بخش های مختلف شهر کاریز کیش

موزه خلیج فارس

موزه خلیج فارس با مساحت حدود ۲۸۰ مترمربع، یکی از بخش‌های مهم و دیدنی شهر زیرزمینی کاریز کیش است. در این موزه، فسیل‌هایی از دوره‌های مختلف زمین‌شناسی همراه با نام و قدمت آن‌ها نگهداری می‌شود. وجود فسیل ۵۷۰ میلیون‌ساله به‌شکل لاک‌پشت از جاذبه‌های خاص موزه خلیج فارس در شهر زیرزمینی کاریز به‌ شمار می‌رود. نقشه‌ها، اسناد و مدارک تاریخی مربوط به خلیج فارس نیز در این فضا وجود دارد که تماشای آن‌ها برای علاقه‌مندان به تاریخ، بسیار ارزشمند است.

پایاب‌های تاریخی

در مسیر رسیدن به کاریز کیش، ۶ پایاب تاریخی با قدمت بیش از ۸۰۰ سال دیده می‌شود که یکی از آن‌ها درون مجموعه کاریز قرار گرفته است. این پایاب‌ها به عنوان بخش مهمی از کاریزها در گذشته جز منابع تامین آب آشامیدنی ساکنان منطقه بوده‌اند، ساختاری کم‌عمق دارند؛ این ساختار بیانگر دانش بومی در مدیریت منابع آب است. تماشای این پایاب‌ها، حال‌وهوایی از گذشته‌های دور را در ذهن بازدیدکنندگان زنده می‌کند.

بازارچه صنایع دستی

بازارچه‌ای کوچک در شهر زیرزمینی کاریز قرار دارد که محل عرضه صنایع دستی هنرمندان بومی کیش است. این بازارچه محل مناسبی برای خرید سوغاتی‌های خاص و آشنایی با هنرهای محلی جنوب ایران به شمار می‌رود. یکی از جذاب‌ترین بخش‌های این بازارچه، نقاشی با حنا روی دست است که مسافران زیادی از این هنر استقبال می‌کنند. چیدمان ساده و صمیمی غرفه‌های بازارچه صنایع دستی، حس‌وحال سنتی دل‌نشینی را در فضا ایجاد کرده است.

عکاسخانه سنتی

عکاسخانه سنتی شهر کاریز یکی از بخش‌های جذاب این مجموعه زیرزمینی به شمار می‌رود که در آن، امکان ثبت عکس‌های یادگاری با لباس‌های محلی در دکورهای سنتی فراهم شده است. طراحی تاریخی، نورپردازی ویژه و فضای منحصربه‌فرد این عکاسخانه برای علاقه‌مندان به عکاسی جذاب است.

مسجد مرجانی

مسجد مرجانی کاریز تنها مسجد ساخته‌شده با مرجان‌های طبیعی و فسیل‌های دریایی در جهان است. مسجد مرجانی کاریز، تلفیقی از معماری سنتی و ساختار طبیعی زیرزمینی است و سقف آن با سنگواره‌ها و فسیل‌هایی زیبا تزیین شده است. حضور در این مسجد، حس احترام به تاریخ و طبیعت را در بازدیدکنندگان ایجاد می‌کند.

تصفیه‌ خانه طبیعی

شگفت‌انگیزترین بخش‌ کاریز کیش، سیستم تصفیه طبیعی آب است که به‌وسیله مرجان‌های موجود در مسیر قنات شکل گرفته است. در گذشته، مردم بومی با استفاده از این سیستم طبیعی، آب آشامیدنی پاک و بدون آلودگی مصرف می‌کردند و قنات کاریز به‌عنوان منبعی ارزشمند برای تامین آب شناخته می‌شد؛ به‌گونه‌ای که در قرن‌های ۵ و ۶ هجری، این آب با ساکنان سایر مناطق معامله می‌شد.

چاه‌های تاریخی قنات

در طول مسیر کاریز، ۷۴ حلقه چاه بازسازی‌شده برای بازدید عموم قرار دارد. این چاه‌ها، که عمقی بین ۱۲ تا ۱۶ متر دارند، بخشی از سامانه انتقال آب در این منطقه محسوب می‌شد. بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهد که در کل مسیر، ۲۴۷ حلقه چاه وجود دارد که برخی از آن‌ها به‌صورت مخروطی و در لایه‌های مرجانی ۷‌ متری ایجاد شده است. چاه‌های تاریخی قنات به‌عنوان نمادی از نبوغ مهندسی ایرانیان باستان شناخته می‌شود.

امکانات شهر کاریز کیش

شهر کاریز کیش تنها به آثار تاریخی محدود نمی‌شود؛ بلکه امکانات مناسبی در آن برای رفاه بازدیدکنندگان قرار داده شده است. عکاسخانه سنتی این مجموعه، محیطی مناسب برای ثبت عکس‌های یادگاری با لباس‌های محلی فراهم کرده است.

در دل شهر زیرزمینی کاریز، رستوران و کافه‌ای دنج برای استراحت و صرف غذا تعبیه شده است. گردشگران می‌توانند پس از گشت‌و‌گذار در شهر زیرزمینی، در این فضا به صرف نوشیدنی یا غذای سنتی مشغول شوند. اجرای زنده موسیقی در برخی روزها، لذت حضور در رستوران شهر زیرزمینی کاریز را برای گردشگران دوچندان می‌کند و محیط جذاب و خاطره‌انگیز این رستوران، یکی از نکات مثبت آن به شمار می‌رود.

مسیرهای طراحی‌شده برای بازدید از کاریز کیش به‌خوبی نورپردازی شده‌اند و عبور از آن‌ها آسان است. همچنین، سرویس‌های بهداشتی و حضور راهنمای گردشگری از دیگر امکانات این مجموعه است که بازدیدی راحت‌ و بی‌دردسر را برای گردشگران ممکن می‌کند.

اطلاعات بازدید از شهر کاریز کیش

• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): از ساعت ۹:۰۰ تا ۲۱:۳۰
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): بلیط ورودی شهر کاریز، مبلغ ۲۹۷ هزار تومان است. کودکان زیر ۶ سال می‌توانند به‌صورت رایگان وارد این مجموعه شوند.

نکات بازدید از شهر کاریز کیش

• مدت زمان پیشنهادی برای بازدید از مجموعه کاریز کیش، حدود ۲ ساعت است؛ این زمان برای دیدن دالان‌ها، قنات، موزه خلیج فارس، فروشگاه‌های صنایع‌ دستی، عکاسخانه و مسجد مرجانی کافی است.
• بهترین زمان برای بازدید از کاریز، پاییز و زمستان است؛ زیرا هوای جزیره در این فصل‌ها خنک‌تر می‌شود. البته، به‌دلیل اینکه کاریز شهری زیرزمینی است، حتی در تابستان هم فضای داخلی آن خنک و قابل‌تحمل است.
• حفظ آثار طبیعی و تاریخی مجموعه اهمیت زیادی دارد. بازدیدکنندگان باید از لمس دیواره‌های مرجانی، صدف‌ها و فسیل‌های موجود، که قدمتی چندمیلیون‌ساله دارند، خودداری کنند.
• بازدیدکنندگان باید با حفظ نظافت فضای کاریز و پرهیز از ریختن زباله یا دست زدن به آب جاری قنات به نگهداری بهتر این مجموعه ارزشمند کمک کنند.
• مسیرهای زیرزمینی کاریز دارای پله و دالان‌هایی با سقف‌های نسبتا کوتاه است؛ بنابراین، استفاده از کفش راحت و توجه به وضعیت جسمی همراهان (مخصوصا کودکان و سالمندان) ضروری است.

دیدنی های اطراف شهر کاریز کیش

شهر باستانی حریره

• آدرس: استان هرمزگان، جزیره کیش، منطقه شهری المپیک، بلوار المپیک، جاده کرانه، جنب استادیوم کیش (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از شهر کاریز کیش: ۲٫۵ کیلومتر (۵ دقیقه با خودرو)

شهر باستانی حریره در شمال جزیره کیش قرار دارد و قدمت آن به دوران پایانی حکومت ساسانی و آغاز دوره اسلامی برمی‌گردد. این شهر تا چند قرن بعد نیز فعال بود و در زمان سلجوقیان و اتابکان فارس، نقش مهمی در تجارت خلیج فارس داشت.

در شهر باستانی حریره، خانه‌های بزرگ و قدیمی، حمام تاریخی و فضاهایی برای کار دیده می‌شود که نشان می‌دهد مردم این شهر به کارهایی مثل تجارت دریایی، صید مروارید و تولید محلی مشغول بوده‌اند. وجود بخش‌هایی برای استخراج شیره خرما بیانگر آن است که فعالیت‌های تولیدی در این شهر انجام می‌شده است.

باشگاه سوارکاری کیش

• آدرس: جزیره کیش، منطقه شهری حریره، خیابان حریره، میدان حریره، استادیوم (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از شهر کاریز کیش: ۱٫۶ کیلومتر (۵ دقیقه با خودرو)

باشگاه سوارکاری مروارید کیش، که به نام باشگاه سوارکاری المپیک نیز شناخته می‌شود، از سال ۱۳۷۲ به‌منظور برگزاری مسابقات بین‌المللی آغاز به کار کرد و اکنون، بیشتر برای آموزش سوارکاری به علاقه‌مندان استفاده می‌شود. این مجموعه با مساحتی حدود ۶ هزار مترمربع و وجود نژادهای معتبر اسب، فضایی مناسب برای آموزش و تمرین در رشته‌های درساژ و کورس سرعتی فراهم کرده است. همچنین، امکان حضور هم‌زمان خانم‌ها و آقایان در فعالیت‌های این باشگاه وجود دارد.

باشگاه سوارکاری مروارید کیش به هتل‌ها، رستوران‌ها و مراکز خرید دسترسی آسانی دارد. از جاهای دیدنی اطراف این باشگاه می‌توان به استخر المپیک، بانجی جامپینگ، شهر زیرزمینی کاریز و شهر باستانی حریره اشاره کرد؛ وجود این جاذبه‌های گردشگری نزدیک هم باعث شده است این منطقه یکی از نقاط ویژه گردشگری کیش به شمار رود.

آب‌انبار سنتی کیش

• آدرس: استان هرمزگان، جزیره کیش، منطقه شهری المپیک، خیابان درخت سبز، جنب استادیوم کیش (مشاهده روی نقشه)
•  فاصله از شهر کاریز کیش: ۱٫۳ کیلومتر (۵ دقیقه با خودرو)

آب‌انبار سنتی کیش نمونه‌ای منحصربه‌فرد از معماری هوشمندانه ایرانی در جزیره‌ای کم‌‌بارش است. این سازه دوقلو که روی خرابه‌های آب‌انبار قدیمی‌تر ساخته شده است، حدود ۲۷ سال قدمت دارد و برای ذخیره آب‌های سطحی نزدیک شهر تاریخی حریره طراحی شده است.

با وجود اینکه آب‌انبار سنتی کیش به‌دلیل تغییرات شهری و ورود تکنولوژی آب‌شیرین‌کن، کارکرد سابق را ندارد، نورپردازی خاص و برخورداری از موقعیت جغرافیایی ویژه‌، این آب‌انبار را به یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های کیش تبدیل کرده است. این مجموعه دیدنی، تلفیقی از معماری کهن، تاریخ دیرینه و طبیعت بکر کیش را پیش چشم بازدیدکنندگان قرار می‌دهد.

قلعه جنی کیش

• آدرس: استان هرمزگان، جزیره کیش، جاده جهان، نرسیده به کشتی یونانی (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از شهر کاریز کیش: ۱۲٫۷ کیلومتر (۱۵ دقیقه با خودرو)

قلعه جنی کیش یکی از جاذبه‌های تاریخی این جزیره است که ظاهری ساده و مستطیل‌شکل دارد. این قلعه با بنایی ۲ طبقه و  ۲ بارو در نگاه اول شبیه سایر قلعه‌ها به نظر می‌رسد؛ اما ویژگی منحصربه‌فرد قلعه جنی، داستان‌ها و روایت‌های عجیب‌وغریبی است که مردم محلی درباره آن تعریف می‌کنند؛ این موضوع باعث شده است این قلعه بین سایر آثار تاریخی کیش جایگاهی ویژه پیدا کند.

در گذشته، قلعه جنی به‌عنوان پایگاه نظامی استفاده می‌شد؛ اما در دهه چهل خورشیدی، بعد از روایت‌های متعدد از مشاهده جن و وقوع اتفاقات مرموز، شهرت زیادی یافت. پس از حادثه مرگ چند سرباز در قلعه جنی، پاسگاه تخلیه شد و از آن زمان به بعد، این مکان به‌عنوان فضایی پررمزوراز شناخته می‌شود. این پیشینه جذاب و ترسناک باعث شده است که بازدید از قلعه جنی به تجربه‌ای خاص در سفر به کیش تبدیل شود.