حرم امام حسین (ع)؛ مشهورترین زیارتگاه مسلمانان در کربلا

حرم امام حسین (ع) مشهورترین زیارتگاه مسلمانان در کربلا به شمار می‌آید و هرساله پذیرای میلیون‌ها زائر از سراسر جهان برای ادای احترام به مقام آن حضرت و یاران وفادارش است.

امام حسین (ع)، سومین امام شیعیان و فرزند حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)، با قیام عاشورا نماد ایستادگی در برابر ظلم و احیاگر ارزش‌های اسلامی شد. آرامگاه ایشان در شهر کربلا قرار دارد و یکی از زیارتگاه‌های مهم‌ و پرشور مسلمانان جهان به ‌شمار می‌رود؛ ازاین‌رو میلیون‌ها زائر، به‌ویژه در ایام محرم و اربعین، برای زیارت این مکان مقدس راهی کربلا می‌شوند.

حرم امام حسین (ع) جایگاهی والا در میان شیعیان دارد و از نظر معماری و تاریخی یکی از اماکن شاخص‌ مذهبی عراق است. در ادامه با بوکینگ همراه باشید تا با این مکان مقدس بیشتر آشنا شوید.

اگر قصد دارید برای زیارت راهی کربلا شوید پیشنهاد می‌کنیم رزرو هتل کربلا را از سایت بوکینگ انجام دهید.

درباره حرم امام حسین (ع) بیشتر بدانید:

• حرم امام حسین (ع) کجاست؟
• ورودی های حرم امام حسین (ع)
• تاریخچه حرم امام حسین (ع)
• معماری حرم امام حسین (ع)
• نقشه حرم امام حسین (ع)
• بخش های مختلف حرم امام حسین (ع)
• امکانات حرم امام حسین (ع)
• حقایقی جالب در مورد حرم امام حسین (ع)
• اطلاعات بازدید از حرم امام حسین (ع)
• دیدنی های اطراف حرم امام حسین (ع)

حرم امام حسین (ع) کجاست؟

• آدرس: کشور عراق، مرکز شهر کربلا، خیابان شهدا (Karbala, Iraq, City Center, Al-Shohadaa Street) (مشاهده روی نقشه)
• تلفن: ۴۷۸۰۱۹۵۰۸۵۰ ۹۶+
• وبسایت: Imamhussain.org

حرم امام حسین (ع) در قلب شهر کربلا و در کشور عراق قرار دارد و یکی از زیارتگاه‌های مقدس‌ شیعیان در جهان اسلام به شمار می‌رود. این مکان محل دفن امام حسین (ع)، سومین امام شیعیان و یاران وفادار ایشان است که در واقعه کربلا به شهادت رسیدند. حرم در منطقه مرکزی شهر کربلا، در مجاورت حرم حضرت ابوالفضل العباس (ع) قرار دارد و با صحنی وسیع و ساختمان‌های زیارتی و خدماتی احاطه شده است.

حرم امام حسین (ع) فاصله بسیار کمی با مکان‌های مهم شهر دارد و برای مثال فاصله آن تا حرم حضرت عباس (ع) حدود ۳۰۰ متر است. مسیر میان این دو نیز بین‌الحرمین نام دارد که می‌توان آن را پیاده طی کرد.

فاصله حرم امام حسین (ع) تا ایستگاه اصلی اتوبوس‌رانی کربلا حدود دو کیلومتر (۵ دقیقه با ماشین) و تا ترمینال زائران در جنوب شهر نزدیک ۴ کیلومتر (حدود ۷ دقیقه با ماشین) است؛ همچنین فاصله حرم تا ایستگاه راه‌آهن کربلا حدود پنج کیلومتر (۷ دقیقه با ماشین) است.

شهر کربلا فرودگاه ندارد. فاصله حرم امام حسین تا حرم امام علی (ع) در نجف نیز حدود ۸۰ کیلومتر است که رسیدن به آنجا با خودرو تقریبا یک ساعت زمان می‌برد.

ورودی های حرم امام حسین (ع)

حرم امام حسین (ع) ۱۰ ورودی اصلی دارد که دسترسی به آن‌ها از خیابان‌ها و جهت‌های مختلف حرم ممکن است. این ورودی‌ها عبار‌ت‌اند از:

• باب القبله: ورودی باب القبله اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین درب حرم است که در امتداد خیابان باب ‌القبله (خیابان منتهی به بین‌الحرمین) قرار دارد. این درب روبه‌روی ایوان طلا و به‌سمت قبله واقع شده و محل ورود اغلب زائران است. ورودی باب القبله دو مناره طلایی و منظره‌ای باشکوه دارد.
• باب الراس: ورودی باب الراس در خیابانی به همین نام واقع شده است و دسترسی به بخش میانی رواق غربی را فراهم می‌کند. دلیل نام‌گذاری باب الراس این است که برخی روایات، محل دفن سر امام حسین (ع) را همین قسمت ذکر کرده‌اند.
• باب الزینبیه: ورودی باب الزینبیه در امتداد خیابان زینبیه و نزدیک تل زینبیه قرار دارد. این ورودی محل ورود زائرانی است که قصد دارند خیمه‌گاه حضرت زینب (س) و منطقه پشت حرم را زیارت کنند.

• باب الشهدا: ورودی باب الشهدا در بخش میانی ضلع شرقی صحن حرم مطهر امام حسین (ع) قرار دارد و یکی از مسیرهای اصلی دسترسی به مرقد حضرت ابوالفضل (ع) شناخته می‌شود. نام این در به یاد شهدای والامقام کربلا انتخاب شده است.
• باب الرجا: باب الرجا در انتهای خیابان السدره و میان دو ورودی دیگر، یعنی باب القبله و باب قاضی الحاجات قرار گرفته است. این درب با عنوان «درِ امید» شناخته می‌شود و بیشتر برای زیارتی دور از ازدحام مناسب است.

• باب السدره: ورودی باب السدره در خیابانی به همین نام واقع شده است و به فضای داخلی و قدیمی‌ترین بخش حرم (مسجد اولیه حرم) راه دارد. نام این مکان از درخت سدره‌ای گرفته شده است که بنی‌اسد پس از دفن امام حسین (ع) برای علامت‌گذاری مزار در آنجا کاشتند.
• باب قاضی الحاجات: باب قاضی الحاجات در خیابان امام زین العابدین (ع) واقع شده و به بخشی از صحن شرقی متصل است. این درب به یاد حضرت مهدی (عج) و به‌دلیل باورهای مردم به استجابت دعا در آن نقطه، با عنوان «قاضی‌الحاجات» شناخته می‌شود.
• باب السلام: باب السلام یکی از درهای حرم امام حسین (ع) است که در ضلع شمالی حرم مطهر واقع شده است.
•  باب الکرامه: ورودی باب الکرامه در گوشه شمال شرقی صحن و در مجاورت باب الشهدا قرار دارد. نام آن برگرفته از مفهوم «کرامت» بوده و به یاد بزرگواری و بخشندگی امام حسین (ع) انتخاب شده است.
• باب السلطانیه: باب السلطانیه در قسمت غربی صحن حرم امام حسین (ع) قرار دارد و به دستور یکی از پادشاهان عثمانی ساخته شده است. نام آن به نوعی ارتباطات تاریخی با حکومت‌های گذشته را یادآور می‌شود.

مسیر دسترسی به حرم امام حسین (ع)

زائرانی که می‌خواهند حرم مطهر امام حسین (ع) را زیارت کنند، می‌توانند باتوجه به محل اقامت خود در شهر کربلا، از مسیرهای مختلف به حرم برسند. با وجود محدودیت ورود خودرو به اطراف حرم، تاکسی‌ها، موتورهای سه‌چرخ و مسیرهای پیاده‌روی از ایستگاه‌های اصلی مانند گاراژ مرکزی، خیابان شهدا و میدان حر، دسترسی را برای زائران آسان کرده‌اند.

• دسترسی پیاده به حرم امام حسین

بیشتر هتل‌ها و اقامتگاه‌های زائران در شعاع کمتر از دو کیلومتری حرم قرار دارند. پیاده‌روی یکی از روش‌های رایج‌ و ساده‌ برای رسیدن به حرم است؛ به‌ویژه در ایام شلوغ که بسیاری از خیابان‌های منتهی به حرم فقط برای تردد افراد پیاده بازند.

• دسترسی به حرم امام حسین با موتورهای سه چرخ و ون‌های محلی

در مناطق نزدیک حرم، وسایل نقلیه سبک مانند تک‌تک‌ و ون‌های شهری در خدمت زائران‌اند. این وسایل برای سالمندان، افرادی که بار دارند و کسانی مناسب است که نمی‌توانند به مدت طولانی پیاده‌روی کنند.

• دسترسی به حرم امام حسین با تاکسی‌های شهری

تاکسی‌های خطی و دربستی از بیشتر نقاط شهر به‌سمت محدوده اطراف حرم تردد دارند؛ بااین‌حال، به‌دلیل محدودیت‌های ترافیکی در اطراف حرم، بخشی از مسیر باید پیاده طی شود. از ایستگاه گاراژ مرکزی کربلا نیز می‌توان با تاکسی، موتور سه‌چرخ یا پیاده‌ به‌سمت حرم حرکت کرد. در زمان‌های شلوغ، مانند ایام اربعین، به زائران توصیه می‌شود زمان کافی برای پیاده‌روی در نظر بگیرند؛ زیرا ازدحام جمعیت می‌تواند سبب کندی مسیر شود.

• دسترسی به حرم امام حسین با خودروی شخصی

مرکز شهر کربلا، به‌ویژه محدوده اطراف حرم‌های مطهر امام حسین (ع) و حضرت عباس (ع)، محدودیت‌های ترافیکی دارد؛ به همین دلیل ورود وسایل نقلیه به شعاع ۱٫۵ کیلومتری اطراف حرم‌ها ممنوع است.

زائرانی که با خودروی شخصی به کربلا سفر می‌کنند، باید خودروهای خود را در پارکینگ‌های مشخص‌شده در حاشیه شهر پارک کنند و از آنجا با استفاده از وسایل نقلیه عمومی، تاکسی‌ها یا پیاده‌ به‌سمت حرم امام حسین (ع) حرکت کنند.

مهم است بدانید برای سفر به عراق با خودروی شخصی، داشتن مدارک معتبر مانند گواهینامه بین‌المللی، بیمه‌نامه معتبر و مدارک خودرو الزامی است.

تاریخچه حرم امام حسین (ع)

پس از شهادت امام حسین (ع) و یارانش در واقعه عاشورا، طایفه‌ای از بنی‌اسد پیکرهای شهدا را در همان مکان به خاک سپردند. در آن زمان، مرقد امام تنها برآمدگی‌هایی از خاک بود که نشانی ساده از محل دفن به شمار می‌رفت.

در سال ۶۳ هجری شمسی (۶۵ هجری قمری)، مختار ثقفی پس از پیروزی در قیام خون‌خواهی امام حسین (ع)، نخستین بنای رسمی را بر مزار ایشان ساخت. این سازه شامل گنبدی از آجر و گچ، فضایی سرپوشیده و مسجدی با دو ورودی بود؛ البته برخی پژوهشگران در اعتبار این انتساب تردید دارند.

در دوره خلافت هارون عباسی، به‌دلیل افزایش شمار زائران، دستور تخریب حرم امام صادر شد. عوامل حکومتی نه‌تنها بنا را ویران کردند، بلکه حتی درختان اطراف آن را نیز از بین بردند و خاک محل دفن را هموار کردند تا اثری از مرقد باقی نماند.

با آغاز خلافت مأمون عباسی در سال ۱۸۷ هجری شمسی (۱۹۳ هجری قمری) شرایط تغییر کرد. او با هدف جلب حمایت شیعیان، اجازه داد مرقد امام حسین (ع) بازسازی شود. این بنا تا دوره متوکل عباسی باقی ماند؛ اما متوکل دوباره سیاستی سرکوبگرانه‌ در پیش گرفت و دستور تخریب کامل حرم و ممانعت از زیارت را صادر کرد.

اگر قصد دارید که به‌صورت هوایی به کربلا سفر کنید باید با هواپیما به شهر نجف سفر کنید؛ شما می‌توانید بلیط هواپیما نجف را با بهترین قیمت از سایت بوکینگ تهیه کنید..

در سال ۲۴۰ هجری شمسی (۲۴۷ هجری قمری) منتصر عباسی، که دیدگاهی مثبت‌تر به خاندان علی (ع) داشت، حرم را بازسازی و مردم را به زیارت دعوت کرد. این بنا در سال ۲۷۳ هجری قمری در روز عرفه فروریخت و جان شمار زیادی از زائران را گرفت.

در دهه‌های بعد، داعی صغیر ساخت‌وسازی جدید را آغاز کرد که شامل گنبدی بلند، دو درب و رواق‌هایی در اطراف حرم بود. او همچنین دیواری محافظ اطراف مرقد و خانه‌های مجاور آن کشید. این بازسازی حدود سال‌های ۲۷۱ تا ۲۸۱ هجری شمسی (۲۷۹ تا ۲۸۹ هجری قمری) صورت گرفت.

در دوره عضدالدوله دیلمی، مرقد نوسازی و با ضریحی چوبی، رواق‌های جدید و تزیینات مختلف آراسته شد. برخی از بخش‌های این بنا تا امروز در ساختار حرم باقی مانده‌اند.

قرن‌ها بعد، آتش‌سوزی گسترده‌ای در سال ۳۹۴ هجری شمسی (۴۰۷ هجری قمری) بخش‌هایی از حرم را نابود کرد؛ اما حسن بن مفضل در سال ۴۰۰ هجری شمسی (۴۱۲ هجری قمری) حرم را بازسازی کرد. در قرن هفتم، وزیر عباسی محمد بن عبدالکریم کندی و در قرن هشتم، اویس جلائری و فرزندش احمد، با ساخت گنبدی بلند، ایوان طلا، رواق‌های مزین و مناره‌های آجری، جلوه‌ای تازه و باشکوه به حرم بخشیدند.

در دوره صفویه، بازسازی و تزیین حرم امام حسین (ع) بسیار مدنظر قرار گرفت. شاه اسماعیل اول در سال ۸۸۷ هجری شمسی (۹۱۴ هجری قمری) پس از فتح بغداد، دستور داد ضریح تذهیب و چراغدان‌های طلا به این مکان هدیه شود. شاه عباس و دیگر شاهان صفوی نیز اقداماتی برای نوسازی گنبد و ضریح ازجمله تزیین گنبد با سنگ‌های کاشی و ساخت صندوقی از چوب ساج صورت دادند.

در دوره نادرشاه، همسر او، گوهرشاه خانم، با اختصاص مبلغی برای بازسازی حرم، پایه‌گذار تغییراتی عمده‌ شد. نادرشاه در سال ۱۱۲۰ هجری شمسی (۱۱۵۵ هجری قمری) به کربلا رفت و دستور تزیین بیشتر حرم را صادر کرد. درباره تاریخ دقیق این تغییرات و مقدار هزینه‌ها اختلافاتی بین پژوهشگران وجود دارد.

در دوره قاجار، آقا محمدخان گنبد حرم امام حسین را طلاکاری کرد. بعد از یورش وهابی‌ها، فتحعلی‌شاه به بازسازی گسترده حرم پرداخت و ضریحی جدید ساخت. ناصرالدین‌شاه نیز در دوره خود گنبد را مرمت کرد و صحن را توسعه داد. این اقدامات برای حفظ و زیباسازی حرم امام حسین (ع) صورت گرفت.

در دوره معاصر، حرم امام حسین (ع) چندین بار بازسازی شد و توسعه یافت؛ ازجمله می‌توان به تعویض ضریح نقره‌ای، ساخت مجدد گلدسته‌ها، کاشی‌کاری ایوان‌ها و ساخت کتابخانه و موزه اشاره کرد. در حال حاضر نیز به‌منظور حل مشکل کاهش دید گنبد از فاصله دور، طرحی برای افزایش ارتفاع گنبد در دست اجرا است.

معماری حرم امام حسین (ع)

حرم مطهر امام حسین (ع) نمونه‌ای برجسته از هنر و معماری اسلامی به شمار می‌رود. این بنا، که در طول سده‌ها همواره توسعه یافته است، نمادی از پیوند عمیق میان ایمان، هنر و فرهنگ شیعی به شمار می‌آید. سبک معماری حرم امام حسین (ع) از دوره‌های مختلف اسلامی متاثر است و ویژگی‌هایی مانند گنبد طلایی، گلدسته‌ها، خطوط خوش‌نویسی و کاشی‌کاری‌های نفیس دارد.

ضریح فعلی، که در سال ۱۳۹۱ شمسی نصب شده، با مهارت هنرمندان ایرانی و از نقره خالص ساخته شده است. تزیینات این ضریح شامل طلا، سنگ‌های قیمتی و کتیبه‌هایی با خطوط نستعلیق و ثلث است که آیات قرآن و زیارت عاشورا را نشان می‌دهند.

گنبد حرم امام حسین (ع)، که با کاشی‌های طلایی پوشیده شده است، نماد اصلی کربلا به شمار می‌رود. این گنبد بیش از ۳۵ متر ارتفاع دارد و در قسمت بالای آن کتیبه‌هایی از اسامی اهل ‌بیت و آیات قرآن مشاهده می‌شود. در سال‌های اخیر، پروژه‌هایی مبنی بر بازسازی و تقویت این گنبد انجام شده است تا از آسیب‌های محیطی جلوگیری شود.

گلدسته‌های حرم امام حسین (ع) با آجر و کاشی‌های طلایی تزیین شده‌اند. این گلدسته‌ها به‌عنوان نمادهای مذهبی در مناسبت‌های مختلف، جلوه‌هایی ویژه‌ به فضای حرم می‌بخشند. علاوه‌بر این، فضاهای داخلی حرم با نقوش اسلیمی، آینه‌کاری و گچ‌بری‌های هنرمندانه تزیین شده‌اند که به ایجاد فضایی معنوی کمک می‌کنند.

معماران ایرانی ازجمله حسین‌بیک در دوره‌های مختلف، نقشی مهم در بازسازی و تزیین حرم ایفا کرده‌اند. در دهه‌های اخیر، پروژه‌هایی مانند ساخت صحن حضرت زینب (س) و استفاده از سیستم‌های مدرن تهویه و روشنایی، ضمن حفظ اصالت معماری سنتی، جنبه‌هایی از نوآوری را نیز وارد فضای حرم کرده‌اند.

نقشه حرم امام حسین (ع)

حرم امام حسین (ع) ساختاری منسجم و هماهنگ دارد و بخش‌هایی مختلف را شامل می‌شود. در مرکز این مجموعه، ضریح مطهر قرار دارد که محل دفن امام حسین (ع) و هسته معنوی حرم است. اطراف ضریح نیز صحن‌هایی وسیع قرار دارند که فضاهایی باز برای تجمع و اقامه نماز زائران‌ محسوب می‌شوند.

صحن‌های حرم امام حسین ازطریق رواق‌ها، یعنی راهروهای سرپوشیده‌ای که بین بخش‌های مختلف حرم امتداد یافته‌اند، به ضریح متصل می‌شوند. در بخش فوقانی این مجموعه نیز گنبد طلایی حرم خودنمایی می‌کند که در کنار دو گلدسته باشکوه قرار دارد و نماد‌ شاخص حرم امام حسین (ع) محسوب می‌شود.

مساحت اولیه حرم امام حسین (ع) حدود ۱۳٬۰۰۰ متر مربع بوده است؛ اما با اجرای طرح‌های توسعه‌ای مانند صحن حضرت زینب (س)، مساحت حرم به بیش از ۵۲٬۰۰۰ متر ‌مربع افزایش یافته است. این توسعه شامل فضاهای جدیدی مانند مهمان‌سرا، موزه، کتابخانه و سرویس‌های بهداشتی می‌شود.

بخش های مختلف حرم امام حسین (ع)

حرم امام حسین (ع) از بخش‌هایی گوناگون تشکیل شده است که هریک با ویژگی‌های خاص خود، جایگاهی مهم در زیارت، تاریخ و معماری این مکان مقدس دارند. از ضریح مطهر گرفته تا صحن‌ها، رواق‌ها و مکان‌هایی همچون قتلگاه، هر بخش بازتابی از عظمت واقعه عاشورا و ارادت عاشقان اهل‌بیت (ع) است. در ادامه بخش های مختلف حرم امام حسین را معرفی می‌کنیم.

مرقد شهدای کربلا حرم امام حسین (ع)

در حرم مطهر امام حسین (ع)، پیکرهای بسیاری از شهدای واقعه عاشورا به خاک سپرده شده‌اند. برخی از این شهدا داخل ضریح امام حسین (ع) و برخی دیگر در بخش‌های مختلف حرم مدفون‌اند. در ادامه، نام برخی از این شهدا به تفکیک محل دفن بیان می‌شوند:

• امام حسین (ع): پیکر مطهر امام حسین (ع) در مرکز ضریح اصلی دفن شده است. این نقطه قلب تپنده حرم به شمار می‌آید و میلیون‌ها زائر از سراسر جهان به آن عشق می‌ورزند.
• حضرت علی‌اکبر (ع): حضرت علی اکبر (ع) فرزند رشید امام حسین (ع) است. او در رکاب پدر به شهادت رسید و در پایین پای ایشان و داخل ضریح مطهر دفن شد.
• حضرت علی‌اصغر (ع): حضرت علی اصغر (ع) طفل شش‌ماهه امام حسین (ع) بود که در آغوش پدر به شهادت رسید و براساس نقل‌ها، بر سینه مبارک ایشان به خاک سپرده شد.
• حضرت عباس بن علی (ع): حضرت عباس بن علی (ع) علمدار کربلا و برادر وفادار امام حسین (ع)، نزدیک نهر علقمه دفن شده‌ است؛ ولی یادمان ایشان در کنار دیگر شهدای بنی‌هاشم قرار دارد.
• سایر شهدای بنی‌هاشم: شهدای بنی‌هاشم، ازجمله عبدالله بن حسن (ع)، جعفر بن عقیل، عون بن عبدالله بن جعفر و محمد بن عبدالله بن جعفر، از خویشاوندان نزدیک امام حسین (ع) بودند که روز عاشورا شهید شدند. پیکر این شهیدان به‌صورت دسته‌جمعی در گودالی ویژه در جنوب شرقی ضریح امام حسین (ع) دفن شده‌‌ است؛ مکانی که امروزه با ضریحی مشبک مشخص شده و در مسیر زیارت زائران قرار دارد.
• حبیب بن مظاهر اسدی: حبیب بن مظاهر اسدی یار دیرینه امام علی (ع) و از برجسته‌ترین یاران امام حسین (ع) است که پیکرش در رواق جنوب ‌غربی حرم، نزدیک ضریح مطهر دفن شده است و ضریحی مستقل دارد.
• ابراهیم مجاب: ابراهیم مجاب از نوادگان امام موسی کاظم (ع) و یکی از نخستین زائران قبر امام حسین (ع) پس از واقعه عاشورا محسوب می‌شود که در رواق غربی حرم به خاک سپرده شده است.
• سایر شهدای کربلا (غیر از بنی‌هاشم): پیکرهای دیگر شهیدان واقعه کربلا، که از خاندان بنی‌هاشم نبودند، در محلی جداگانه‌ در جنوب شرقی مرقد امام حسین (ع) و در گودی (قبر) دیگری به‌صورت دسته‌جمعی دفن شده‌اند.

قتلگاه حرم امام حسین (ع)

گودال قتلگاه یکی دیگر از بخش‌های مقدس‌ حرم امام حسین (ع) و محل شهادت آن حضرت است. این مکان در جنوب غربی حرم، پشت رواق حبیب بن مظاهر قرار دارد. گودال قتلگاه شامل اتاقی با مساحت حدود ۹ متر مربع و سردابی با دری نقره‌ای است که روی آن سنگ مرمری نمادین نصب شده است. فضای داخلی قتلگاه حرم امام حسین (ع) با سنگ مرمر، آینه‌کاری و نقوش اسلامی تزیین شده است و حال‌وهوایی معنوی دارد.

حائر حسینی حرم امام حسین (ع)

حائر، حوض یا مکانی است که آب از زمین‌های اطراف به آن سرازیر و در آنجا جمع می‌شود؛ اما بیرون نمی‌رود. این مکان شامل قبر امام حسین (ع) و مزار شهیدان کربلا است. وجه تسمیه «حائر» به این مکان به دوره متوکل عباسی بازمی‌گردد.

زمانی که متوکل دستور تخریب بارگاه امام حسین (ع) را صادر کرد، آب‌های جاری اطراف قبر را فراگرفت؛ اما هیچ‌گاه روی قبر امام حسین (ع) جاری نشد؛ ازاین‌رو این منطقه به «حائر» مشهور شد؛ یعنی شامل حرم امام حسین(ع)، گنبد، ضریح و مدفن شهیدان کربلا.

صندوق و ضریح های حرم امام حسین (ع)

صندوق حرم امام حسین (ع) یکی از آثار تاریخی و مذهبی ارزشمند در زیارتگاه کربلا است که تاریخچه‌ای طولانی دارد. در سال ۸۹۲ هجری شمسی (۹۲۰ هجری قمری)، شاه اسماعیل صفوی دستور ساخت ۶ صندوقچه چوبی نفیس را برای قبور مطهر امامان در عراق صادر کرد. صندوق قبر امام حسین (ع) نیز پس از وفات او در سال ۹۰۴ هجری شمسی (۹۳۲ هجری قمری) نصب شد.

در سال ۱۰۹۹ هجری شمسی (۱۱۳۳ هجری قمری)، گوهرشاه خانم، دختر شاه سلطان حسین صفوی، صندوقچه‌ای خاتم‌کاری‌شده را به حرم هدیه کرد که ساخته هنرمندان شیرازی بود. این صندوقچه در حمله وهابی‌ها آسیب دید و بخشی از آن در آتش سوخت؛ اما در سال ۱۲۲۵ هجری قمری بازسازی شد.

در سال ۱۳۱۹ هجری شمسی (۱۳۶۰ هجری قمری)، استاد محمدصنیع خاتم شیرازی صندوقچه‌ خاتم‌کاری‌شده را بازسازی کرد و برای محافظت از گرد و غبار آن را با شیشه‌های سنگی پوشاند. این صندوقچه، با طول ۴٫۵ متر، عرض ۳ متر و ارتفاع ۱٫۳ متر، هنوز در جایگاه اصلی خود بر قبر مطهر امام حسین (ع) قرار دارد.

ضریح امام حسین (ع) با تاریخچه‌ای طولانی و جالب، نمادی از محبت و ارادت مسلمانان به حضرت سیدالشهدا است. اولین ضریح را عضدالدوله دیلمی در سال ۳۶۰ هجری شمسی (۳۷۱ هجری قمری) نصب کرد. سپس پادشاهان مختلف ضریح‌هایی دیگر را ساختند و نصب کردند. ازجمله این ضریح‌ها می‌توان به ضریح نقره‌ای ساخته‌شده در زمان فتحعلی‌شاه قاجار و ضریحی اشاره کرد که انیس‌الدوله در دوره ناصرالدین‌شاه اهدا کرد.

در سال ۱۳۱۷ هجری شمسی (۱۳۵۸هجری قمری)، طاهر سیف‌الدین، ضریح نقره‌ای جدیدی را اهدا کرد که بیش از ۷۵ سال جای خود را به ضریح جدید داد. ضریح کنونی امام حسین (ع) در سال ۱۳۹۱ هجری شمسی ساخته شده است. این ضریح زیبا و بزرگ، که استاد محمود فرشچیان آن را طراحی کرد، از چوب ساج، طلا و نقره ساخته شده است و با ۶ گوشه و ۲۰ پنجره مشبک، در حرم امام حسین (ع) قرار دارد.

صحن های حرم امام حسین (ع)

اطراف حرم امام حسین (ع) طرح‌هایی برای گسترش فضاهای زیارتی، رفاهی و خدماتی اجرا شده‌‌اند تا پاسخ‌گوی نیازهای فزاینده زائران باشند. یکی از بخش‌های مهم این توسعه، ساخت صحن‌های متعدد اطراف حرم است که هریک ویژگی‌های معماری، موقعیت مکانی و کارکردهایی خاص‌ دارند. درادامه با این صحن‌ها آشنا می‌شوید:

• صحن اصلی حرم امام حسین (ع): صحن اصلی حرم امام حسین (ع)، که به‌نوعی قلب مجموعه به ‌شمار می‌رود، فضای مرکزی حرم مطهر را شامل می‌شود و ضریح شریف را در دل خود جای داده است. این صحن شکلی مستطیل‌گونه و ساختاری سنتی با دیوارهایی بلند و ۶۵ حجره و ایوانچه در دو طبقه دارد.

چهار ایوان صحن اصلی حرم امام حسین (ع)، در ضلع‌های شمالی، جنوبی، شرقی و غربی آن قرار دارد و این فضا محل اصلی حضور زائران و برگزاری مراسم مذهبی است. صحن اصلی در مرکز حرم، مستقیم پیرامون گنبد و ضریح مقدس واقع شده است و مساحتی حدود ۳٬۸۵۰ متر مربع را در بر می‌گیرد.

• صحن حضرت زینب (س): صحن حضرت زینب (س) بزرگ‌ترین طرح توسعه‌ای حرم امام حسین است. این صحن در مجاورت خیمه‌گاه حسینی و خیابان‌های باب‌القبله، جمهوری و شهدا قرار دارد؛ همچنین با بیش از ۵۰ هزار متر مربع مساحت در سطح زمین و ۱۶۸ هزار متر مربع زیربنا در چهار طبقه، فضایی گسترده برای زیارت، اسکان و تردد زائران فراهم کرده است.

صحن حضرت زینب (س) چهار شبستان بزرگ (شبستان امام حسین (ع)، حضرت علی‌اکبر (ع)، باب‌القبله و عقیله)، ۲۵۰ رواق، آسانسور، پله‌برقی، سیستم تهویه مرکزی و امکاناتی ویژه برای معلولان دارد.

مسجدهای حرم امام حسین (ع)

مسجد صحن یکی از مسجدهای مهم داخل حرم است و در قسمت شرقی صحن بین درهای قاضی‌الحاجات، باب‌الشهدا و باب‌الکرامه قرار دارد. این مسجد در دوره سلطان احمد جلایری ساخته و با کاشی‌کاری‌های زیبا و کتیبه‌های قرآنی به سبک معماری اسلامی مزین شده است.

مسجد آل یاسین نزدیک حرم امام حسین (ع)، به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و تاریخی، یکی از مسجدهای مهم‌ کربلا محسوب می‌شود. این مسجد مرکزی دینی و فرهنگی و میزبان جلسات علمی و تدریس‌های مذهبی است.

گنبد، گلدسته‌ ها و مناره های حرم امام حسین (ع)

گنبد، گلدسته ‌ها و مناره‌ های حرم امام حسین (ع) از نمادهای معماری اسلامی در کربلا به شمار می‌آیند که در طول تاریخ بارها بازسازی، مرمت و تزیین شدند. این عناصر معماری، افزون‌بر کارکرد مذهبی حامل روایت‌هایی از ارادت پادشاهان و مردم به ساحت امام حسین (ع) و یادآور دوره‌های مختلف تاریخی، فرهنگی و هنری‌‌اند.

گنبد حرم امام حسین

گنبد حرم امام حسین (ع) ابتدا در دوره آل‌بویه ساخته شد و به‌مرور زمان توسعه یافت؛ اما طلاکاری آن در دوره صفویه و به‌ویژه در زمان شاه صفی (قرن یازدهم هجری قمری) انجام شد. در دوره قاجار نیز ناصرالدین‌شاه دستور بازسازی و طلاکاری مجدد آن را صادر کرد.

ارتفاع گنبد از پایه تا نوک آن حدود ۳۷ متر است و ساختار گنبد از بیرون به شکل کروی دیده می‌شود. در ساقه گنبد ۱۰ پنجره به اندازه یک متر و ۳۳ سانتی‌متر وجود دارد که فاصله بین آن‌ها حدود یک متر و ۵۵ سانتی‌متر است. مجموع خشت‌های طلای به‌کاررفته در گنبد ۷٬۵۲۶ عدد و سطح طلاکاری‌شده آن ۳۰۱ متر مربع است. بر بلندای گنبد، میله‌ای طلایی به طول دو متر قرار دارد و بالای آن چراغی نصب شده است.

گلدسته های حرم امام حسین

دو گلدسته بزرگ در فاصله ۱۰ متری جنوب گنبد حرم امام حسین (ع) قرار دارند. ارتفاع هریک از این گلدسته‌ها به ۲۵ متر و قطر آن‌ها به چهار متر می‌رسد. در نوک هر گلدسته میله‌ای نصب شده است و چراغی بالای آن‌ها قرار دارد. این گلدسته‌ها در سال ۷۸۶ هجری قمری و در دوره اویس جلایری و فرزندش احمد جلایری ساخته شده‌اند. تعداد خشت‌های طلای این دو گلدسته ۸٬۰۲۴ عدد است.

مناره های حرم امام حسین

نخستین مناره حرم امام حسین (ع) در سال ۲۴۰ هجری شمسی (۲۴۷ هجری قمری) به دستور منتصر عباسی ساخته شد تا راهنمای زائران باشد. در دوره سلطان احمد جلايری، دو مناره دیگر به نام‌های مناره عبد و مناره جنوبی احداث شد. مناره عبد در سال ۷۶۹ هجری شمسی (۷۹۳ هجری قمری) با کاشی‌های زردرنگ کاشانی و ارتفاع ۴۰ متر تکمیل و در دوره صفوی بازسازی شد.

مناره عبد در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی (۱۳۵۴ هجری قمری) به بهانه انحراف تخریب شد. مناره جنوبی که در سال ۷۶۲ هجری شمسی (۷۸۶ هجری قمری) با ارتفاع ۲۵ متر ساخته شد، در دوره قاجار و سپس در سال ۱۳۳۲ هجری شمسی (۱۳۷۳ هجری قمری) طلاکاری شد.

سومین مناره در زاویه غربی قبله قرار دارد و در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی (۱۳۵۶ هجری قمری) دچار انحراف شد؛ اما مرمت آن دوباره صورت گرفت. امروزه تنها دو مناره طلاکاری‌شده از دوره جلایریان باقی مانده‌اند که زینت‌بخش آسمان حرم‌اند.

رواق ها و شبستان های حرم امام حسین (ع)

رواق ها و شبستان های حرم امام حسین (ع) فضایی گسترده و باشکوه اطراف ضریح‌اند که علاوه‌بر نقش عبادی، کارکردی تاریخی و فرهنگی نیز دارند. حرم مطهر امام حسین (ع) چهار رواق‌ زیبا و معنوی دارد که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم:

• رواق ابراهیم مجاب: رواق ابراهیم مجاب در غرب ضریح امام حسین (ع) قرار دارد و ابتدا به نام سازنده آن، عمران بن شاهین شناخته می‌شد؛ اما بعدها به یاد فرزند امام کاظم (ع)، سید ابراهیم مجاب، به این نام تغییر یافت. سید ابراهیم مجاب، که در سال ۲۴۷ قمری به کربلا آمده بود، پس از شهادت در این مکان دفن شد. این رواق با کاشی‌کاری‌های زیبا و کتیبه‌های قرآنی تزیین شده است و فضایی روحانی برای نماز و دعا محسوب می‌شود.
• رواق فقیهان: رواق فقیهان در قسمت شرقی ضریح قرار دارد و به‌دلیل تزیینات سنگ مرمر در کف و دیواره‌ها یکی از زیباترین مکان‌های زیارتی کربلا به شمار می‌آید. در این رواق دو در وجود دارد که یکی به‌سمت صحن و دیگری به‌سمت حرم باز می‌شود و هردو فضایی آرامش‌بخش برای عبادت محسوب می‌شوند.
• رواق جنوبی (حبیب بن مظاهر اسدی): رواق جنوبی به‌دلیل دفن یکی از یاران وفادار امام حسین (ع)، حبیب بن مظاهر، با این نام شناخته می‌شود. از سقف این رواق چهل چراغ بزرگ آویزان است.
• رواق شمالی (پادشاهان): رواق شمالی را شاه صفی ساخته و به‌دلیل دفن پادشاهان قاجار در آن، به رواق پادشاهان یا رواق ملوک معروف شده است.

ایوان های حرم امام حسین (ع)

از زمان گسترش صحن حرم در دوره قاجار، چهار ایوان اصلی در چهار طرف آن ساخته شدند که همگی ورودی‌های اصلی به روضه مقدس محسوب می‌شوند. افزون‌بر این ایوان‌های بزرگ، حدود ۶۵ ایوان دیگر اطراف صحن ایجاد شده‌اند که درون آن‌ها حجره‌هایی برای اقامت طلاب یا محل دفن پادشاهان، حاکمان، علما و شخصیت‌های برجسته قرار دارد. درادامه، ایوان‌های بزرگ و اصلی حرم امام حسین (ع) را معرفی می‌کنیم:

• ایوان طلا: ایوان طلا در سمت جنوبی حرم و به‌سمت قبله قرار دارد و به‌دلیل پوشش طلایی و تزیینات هنری‌اش، جلوه‌ای خیره‌کننده به فضای حرم داده است. این ایوان ۳۶ متر طول دارد و ۱۲ ستون در آن دیده می‌شود که ستون‌های میانی چهار متر و ستون‌های کناری سه متر ارتفاع دارند. در گذشته، این ستون‌ها از چوب درختان جنگل‌های هند ساخته شده بودند. ایوان طلا یکی از ورودی‌های اصلی حرم به شمار می‌رود.
• ایوان صافی الصفا: ایوان صافی الصفا، که در شمال حرم امام حسین (ع) قرار دارد، یکی از ایوان‌های مهم تاریخی و مذهبی این مجموعه مقدس به شمار می‌رود. این ایوان در دوره صفوی به دستور شاه صفی ساخته شد و ازاین‌رو در گذشته به نام «ایوان صافی» یا «صافی‌الصفا» شناخته می‌شد. در گذشته، ایوان صافی الصفا محلی برای برگزاری تکیه‌ توسط درویشان بوده و در متون تاریخی از آن با عنوان «ایوان لیلو» نیز یاد شده است.

• ایوان ناصری: ایوان ناصری در بخش غربی حرم مطهر امام حسین (ع) قرار دارد و به‌دست ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده است. نام این ایوان نیز از نام او گرفته شده است. ایوان ناصری با معماری خاص دوره قاجار، تزیینات کاشی‌کاری اسلامی و طرح‌های هندسی دقیق، جلوه‌ای تاریخی و هنری به ضلع غربی حرم داده است.
• ایوان باب القبله: ایوان باب القبله ورودی مهم جنوبی حرم مطهر امام حسین (ع) است. این ایوان ساختاری باشکوه و طرحی الهام‌گرفته از معماری ایرانی-اسلامی دارد و توجه بسیاری از زائران را به خود جلب می‌کند. ایوان باب القبله ستون‌ها و طاق‌هایی زیبا دارد و دیوارها و سقف آن با کاشی‌کاری‌های هنری و نقوش هندسی اسلامی تزیین شده‌اند.
• ایوان باب السلطانیه: ایوان باب السلطانیه یکی دیگر از ایوان‌های مهم حرم امام حسین (ع) است که در بخش شمالی مجموعه قرار دارد. این ایوان با طراحی برجسته معماری اسلامی و کتیبه‌های قرآنی بر دیوارهایش، جلوه‌ای خاص به فضای ورودی حرم داده است. کاشی‌کاری‌های نفیس، نقوش اسلیمی و هندسی و استفاده از رنگ‌های اصیل در تزیینات ازجمله ویژگی‌هایی‌اند که ایوان باب السلطانیه را متمایز کرده‌اند.

• ایوان باب الراس: ایوان باب الراس در بخش شرقی حرم مطهر امام حسین (ع) قرار دارد. طراحی چشم‌نواز، کاشی‌کاری‌های هنری و آینه‌کاری‌های دقیق و درخشان، جلوه‌ای نورانی به این فضا بخشیده‌اند. نور در این ایوان به‌زیبایی انعکاس می‌یابد و حس روحانی خاصی ایجاد می‌کند.
• ایوان باب السلام: ایوان باب السلام در ضلع غربی حرم امام حسین (ع) قرار دارد و با طراحی آرامش‌بخش و معماری اصیل اسلامی، نام خود را به‌خوبی بازتاب می‌دهد. ستون‌ها و طاق‌های این ایوان با نقوش اسلیمی، کاشی‌کاری‌های فاخر و آینه‌کاری‌های هنرمندانه تزیین شده‌اند.

ایوان باب السلام ورودی غربی حرم محسوب می‌شود و ازجمله مسیرهایی است که زائران برای ورود به صحن مطهر از آن استفاده می‌کنند. طراحی متقارن و هنری این ایوان، هماهنگ با سایر اجزای معماری حرم، فضای معنوی این مکان مقدس را کامل کرده است.

مقبره‌ اشخاص مشهور در حرم امام حسین (ع)

در حرم امام حسین (ع)، پیکر تعدادی از شخصیت‌های برجسته تاریخی و مذهبی دفن شده است. این افراد با سابقه‌های مختلف سیاسی، علمی و اجتماعی، جایگاهی ویژه‌ در تاریخ ایران و جهان اسلام دارند و حضورشان در کنار مرقد امام حسین (ع) نمادی از ارادت و پیوند عمیق شیعیان با اهل‌بیت پیامبر (ص) است.

بسیاری از شخصیت‌های برجسته تاریخی و مذهبی که در جوار حرم امام حسین (ع) دفن شده‌اند در طول تاریخ برای حمایت از ارزش‌های اسلامی و شیعی تلاش کردند و درنهایت به‌دلیل محبت و ارادت به امام حسین (ع) در جوار مرقد ایشان به خاک سپرده شدند. مقبره‌ این شخصیت‌ها پیوند تاریخی میان ایران و کربلا به شمار می‌‌آید؛ زیرا بسیاری از آ‌ن‌ها ایرانی‌اند و تاثیرات زیادی در تاریخ سیاسی، اجتماعی و مذهبی ایران داشته‌اند.

درادامه با مقبره‌ اشخاص مشهور در حرم امام حسین (ع) بیشتر آشنا می‌شویم؛ ازجمله شخصیت‌های برجسته در دوره قاجار، علمای بزرگ شیعه و سایر چهره‌های تاریخی.

اسامی شخصیت‌های دفن‌شده در حرم امام حسین (ع)

• امیرکبیر: امیرکبیر صدر اعظم ناصرالدین‌شاه قاجار و یکی از اصلاح‌طلبان بزرگ تاریخ ایران است که در دوره حکومت خود برای مدرن‌سازی ایران بسیار تلاش‌ کرد.
• مظفرالدین‌شاه قاجار: مظفرالدین‌شاه، که در دوره سلطنت خود فرمان مشروطیت را صادر کرد و تاثیر مستقیمی بر انقلاب مشروطه ایران داشت، در جوار حرم امام‌ حسین دفن شده است.
• محمدعلی‌شاه قاجار: محمدعلی‌شاه قاجار که در دوره سلطنت خود با مشروطه‌خواهان مخالفت کرد، درنهایت به کربلا رفت تا در جوار مرقد امام حسین (ع) آرام گیرد.

• احمدشاه قاجار: احمدشاه قاجار، واپسین پادشاه قاجار، شخصیتی کلیدی در تاریخ معاصر ایران است. او به‌دلیل پیشینه‌اش به‌عنوان پادشاه ایران، احترامی ویژه‌ میان برخی محافل مذهبی و سیاسی آن زمان داشت و همین امر موجب شد پس از وفات، پیکرش در جوار مرقد امام حسین (ع) در کربلا به خاک سپرده شود.

• ظل‌السلطان: ظل‌السلطان، فرزند ارشد ناصرالدین‌شاه قاجار، سال‌ها حاکم اصفهان و بخش‌های وسیعی از ایران بود و نقشی مهم در تحولات سیاسی و اجتماعی آن دوره داشت. او به‌دلیل رفتارهای مستبدانه و سرکوب برخی جنبش‌های مردمی با انتقاد مورخان مواجه شده بود. پیکر وی پس از مرگ در جوار حرم امام حسین (ع) در کربلا به خاک سپرده شد.
• محمدتقی شیرازی: محمدتقی شیرازی یکی از مراجع بزرگ شیعه و رهبر قیام سال ۱۳۳۸ هجری شمسی (۱۹۲۰ میلادی) عراق علیه استعمار بریتانیا است که با فتوای تاریخی خود به قیام علیه استعمارگران فرمان داد.
• محمدحسین حائری اصفهانی: محمدحسین حائری اصفهانی یکی از علمای بزرگ شیعه است که در کربلا حضور داشت و در مسائل فقهی و علمی نقشی مهم ایفا کرد.
• سید علی طباطبایی: سید علی طباطبایی از فقهای بزرگ شیعه و صاحب کتاب معروف ریاض المسائل که در حوزه‌های علمیه ایران به‌شدت موثر بود، در کربلا دفن شده است.

امکانات حرم امام حسین (ع)

حرم مطهر امام حسین (ع) با امکانات رفاهی و مذهبی و خدمات بسیار، شرایطی مناسب برای زیارت میلیون‌ها زائر در طول سال فراهم کرده است. در ادامه با مهم‌ترین امکانات حرم امام حسین (ع) آشنا می‌شوید:

• در اطراف حرم پارکینگ‌هایی مناسب برای خودروهای شخصی زائران تعبیه شده‌اند؛ همچنین شبکه‌ای از وسایل حمل‌ونقل عمومی ازجمله اتوبوس‌ها و تاکسی‌ها امکان دسترسی آسان به محدوده حرم را فراهم می‌کنند.
• آستان مقدس حسینی با در نظر گرفتن نیازهای توان‌یابان ، تسهیلاتی مانند رمپ‌، آسانسور و سرویس‌های بهداشتی ویژه فراهم کرده است. ویلچر نیز به‌صورت رایگان یا امانتی در اختیار افراد با وضعیت اقتصادی ضعیف قرار می‌گیرد.
• در حاشیه حرم، ۶ مجتمع بهداشتی بزرگ برای بانوان و آقایان شامل صدها سرویس بهداشتی و حمام فعالیت می‌کنند. در ایام شلوغ مانند اربعین، سرویس‌های بهداشتی سیار نیز مستقر می‌شوند؛ همچنین در صحن حضرت زینب (س) بیش از ۸۰۰ سرویس بهداشتی در دست ساخت یا بهره‌برداری قرار دارد.
• بیمارستان تخصصی سفیر امام حسین (ع) وابسته به آستان مقدس، به‌همراه بیمارستان‌های صحرایی و سیار، آماده ارائه خدمات اورژانسی و درمانی به زائران است. نیروهای بهداشت و امداد نیز به‌صورت شبانه‌روزی در محدوده حرم حضور دارند.
• نظافت صحن‌ها و رواق‌های حرم با استفاده از تجهیزات مکانیزه و نیروی انسانی انجام می‌شود. فرش‌های نماز به‌صورت منظم قبل و بعد از هر نوبت نماز تعویض یا جابه‌جا می‌شوند.
• در مواقع بارندگی، اقدامات سریع برای محافظت از تجهیزات و آسایش زائران صورت می‌گیرد.
• برای اقامت و تغذیه زائران، مهمان‌سراها و زائرسراهایی نزدیک حرم فعالیت می‌کنند. این اقامتگاه‌ها امکاناتی مانند تخت‌خواب، حمام و خدمات پذیرایی دارند. فضاهایی برای استراحت موقت نزدیک صحن‌ها نیز ایجاد شده است.
• رستوران‌های متعدد، کتابخانه‌ها، مراکز پژوهشی و برگزاری مراسم‌های مذهبی، سخنرانی‌ها و مناجات‌های گروهی ازجمله فعالیت‌های فرهنگی مهم این مجموعه به شمار می‌روند.
• در ورودی‌های حرم بیش از ۵۰ درگاه الکترونیکی هوشمند نصب شده است که علاوه‌بر شمارش زائران، امکان بررسی دمای بدن آن‌ها را نیز فراهم می‌‌کند.
• شبکه‌ای از دوربین‌های مداربسته به‌صورت دائم امنیت حرم و زائران را پایش می‌کند.
• از نظر فرهنگی و معنوی، برنامه‌هایی مانند اقامه نماز جماعت، برگزاری دعاهای زیارتی ازجمله زیارت عاشورا و دعای ندبه، سخنرانی‌های مذهبی و نمایشگاه‌های هنری و تاریخی به‌صورت منظم اجرا می‌شوند.
• تیم‌های راهنمای زائران به زبان‌های مختلف، خدمات ترجمه و برنامه‌های ویژه‌ برای ایام محرم و صفر، بخشی از تلاش‌های عتبه برای زائران به شمار می‌آیند.
• در بخش امنیت، تیم‌های محافظتی به‌صورت شبانه‌روزی مسئول تأمین امنیت زائران‌اند و سیستم نظارت تصویری نیز در سراسر حرم فعال است.

حقایقی جالب در مورد حرم امام حسین (ع)

حرم امام حسین (ع) با تاریخچه‌ای از معجزات و عجایب فراوان، به‌ویژه در دوره‌های مختلف، مدنظر قرار گرفته است. در ادامه، به برخی حقایق جالب در مورد حرم امام حسین می‌پردازیم:

معجزه حرم امام حسین (ع) در هنگام تخریب به دستور متوکل

در دوره متوکل عباسی، زمانی که دستور تخریب قبر امام حسین (ع) صادر شد، ابراهیم ابن دیزج مامور شد قبر را بشکافد و بر آن شخم بزند. پس از باز کردن قبر، او جسد امام حسین (ع) را سالم و تازه یافت که بویی خوش‌تر از مشک از آن به مشام رسید. حتی گاوها از نزدیک شدن به قبر خودداری می‌کردند. آب نهر علقمه نیز روی قبر نمی‌ماند و به اطراف می‌چرخید. این واقعه به‌عنوان معجزه‌ای از حضرت سیدالشهدا (ع) ثبت شده است.

کشفیات عجیب در گودبرداری حرم امام حسین (ع)

در پروژه گودبرداری برای ساخت صحن جدید حضرت زینب (س) در کربلا، مهندسان در عمق هشت متری زمین به لایه‌های خاکی رسیدند که مربوط به زمان واقعه عاشورا بود. این لایه‌ها شامل رگه‌هایی از فسفات و اکسید فلزات بودند که از تجزیه ابزارهای فلزی مانند شمشیر و نیزه‌های استفاده‌شده در نبرد عاشورا به‌وجود آمده بودند. این کشفیات، تاریخ نبرد کربلا و عمق تاریخی این مکان مقدس را به‌طور ملموس نشان می‌دهد.

عجایب گنبد حرم امام حسین (ع)

گنبد اصلی حرم امام حسین (ع)، که از یک گنبد خشتی هزارتنی ساخته شده، در طول سال‌ها بدون آسیب‌ باقی مانده بود. در طرح توسعه برای افزایش ارتفاع گنبد، مهندسان متوجه شدند چوب‌های ساج پایه‌های گنبد، موریانه‌زده و تهی شده بودند؛ بااین‌حال گنبد همچنان بدون فروپاشی ایستاده بود. این ویژگی نشان‌دهنده مقاومت و پایداری ساختار حرم امام حسین (ع) و یکی از عجایب فنی آن است.

اطلاعات بازدید از حرم امام حسین (ع)

• ساعت بازدید (سال ۲۰۲۵): همه‌روزه به‌صورت ۲۴ ساعته

در حرم امام حسین (ع) محدودیتی برای ساعات بازدید وجود ندارد و زائران می‌توانند در هر ساعتی از شبانه‌روز به زیارت این مکان مقدس بروند. با توجه به جمعیت زیاد زائران و اهمیت معنوی این مکان، حرم به‌طور مداوم پذیرای مردم از سراسر جهان است.

نکات بازدید از حرم امام حسین (ع)

• بازدید کامل از حرم، زیارت، نماز، دعا و توقف در فضای روحانی آن معمولا بین ۲ تا ۳ ساعت زمان نیاز دارد؛ اما بسیاری از زائران ممکن است برای زیارت‌های متعدد، شرکت در مراسم یا نمازهای جماعت، وقت بیشتری را در حرم بگذرانند.
• بهترین زمان برای زیارت، صبح زود یا پس از نماز عشا است که هم حال‌و‌هوای معنوی خاص‌تری دارد و هم خلوت‌تر است؛ همچنین نیمه شعبان، عاشورا، اربعین و شب‌های جمعه از زمان‌های پرفضیلت و شلوغ‌اند.
• رعایت پوشش کامل، چادر و لباس تمیز و مناسب، نشانه احترام به حرم مقدس امام حسین است.
• بلند صحبت کردن، شوخی، مکالمه‌های تلفنی یا رفتارهای ناهنجار در فضای حرم ممنوع است.
• در صف‌ها، اطراف ضریح و نماز جماعت به دیگران فشار وارد نکنید و نوبت را رعایت کنید.

احکام حرم امام حسین (ع)

• داشتن طهارت برای زیارت و حضور در حرم، مستحب و نشانه آمادگی روحی و جسمی است.
• نماز مسافر در حرم کامل است. مسافر می‌تواند در داخل حرم، رواق‌ها و مسجد متصل به حرم، نماز را به‌صورت کامل (چهار رکعتی) بخواند.
• یاد امام حسین (ع) پس از نوشیدن آب مستحب است. بهتر است بعد از نوشیدن آب، امام حسین (ع) را به یاد بیاورید و قاتلان ایشان را لعنت کنید.
• استفاده از تربت در سجده، مستحب و نشانه محبت به اهل بیت است.
• بوییدن، بوسیدن و گزاردن تربت امام حسین (ع) به اعضای بدن ثواب دارد.
• ذکر گفتن با تسبیحی که از تربت امام حسین (ع) ساخته شده مستحب است.
• همراه داشتن تربت امام حسین (ع) مستحب است.

دیدنی های اطراف حرم امام حسین (ع)

مقام حضرت مهدی (عج)

• آدرس: کشور عراق، شهر کربلا، مرکز شهر (Iraq, Karbala, City Center) (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از حرم امام حسین (ع): حدود ۱٫۲ کیلومتر (۱۰ دقیقه پیاده‌روی)

مقام صاحب‌الزمان (عج) یکی از زیارتگاه‌های مهم شهر کربلا است که در شمال شرقی حرم امام حسین (ع)، در حاشیه نهر علقمه یا فرات و نزدیک ورودی شمالی شهر کربلا واقع شده است. این مکان به نام حضرت مهدی (عج) شناخته می‌شود.

براساس روایت‌هایی از علمای شیعه، بنای مقام حضرت مهدی (عج) به رویایی بازمی‌گردد که در آن یکی از علما، حضرت ولی‌عصر (عج) را در حال اقامه نماز در این مکان دیده و همین خواب، انگیزه‌ای برای ساخت مقام صاحب‌الزمان (عج) شده است.

بنای اولیه مقام امام زمان (عج) اتاقی ساده و گلی بود؛ اما در سال ۱۳۴۷ هجری قمری گسترش یافت و در فاصله سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۹۱ هجری قمری، چند مرحله بازسازی شد.

آخرین بازسازی بنای مقام حضرت مهدی در سال ۱۴۱۴ هجری قمری انجام شد. امروزه این مکان شامل نمایی مرمرین، سه ورودی، صحن بزرگ با آینه‌کاری‌های زیبا، محراب نورانی و ضریحی در برابر آن و گنبدی مزین به کاشی‌کاری می‌شود.

در روز نیمه شعبان، بنای مقام حضرت مهدی محبوب زائران و ارادتمندان اهل بیت و پذیرای جمعیتی گسترده از شیفتگان حضرت مهدی (عج) است.

موزه خاطرات اسلام

• آدرس: کشور عراق، شهر کربلا، جاده کربلا به بغداد (Iraq, Karbala, Karbala-Baghdad Road) (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از حرم امام حسین (ع): حدود ۵/۱ کیلومتر (۶ دقیقه با ماشین)

موزه خاطرات اسلام در کربلا یکی از جاذبه‌های فرهنگی و مذهبی برجسته این شهر مقدس است که به نمایش تاریخ و فرهنگ اسلامی می‌پردازد. در این مکان، وقایع مهم و سرنوشت‌ساز تاریخ اسلام، ازجمله جنگ‌ها، فتوحات، نهضت‌ها و شخصیت‌های برجسته، به‌صورت تصویری روایت شده‌اند. می‌توانید هر روز از ساعت ۱۶ تا ۲۲ از موزه خاطرات اسلام بازدید کنید.

حرم حر بن یزید ریاحی

•  آدرس: کشور عراق، شهر کربلا، منطقه کمالیه، خیابان الحر (Iraq, Karbala, Kamaliya District, Al-Hur Street) (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از حرم امام حسین (ع): حدود ۷/۷ کیلومتر (۲۰ دقیقه رانندگی)

حر بن یزید ریاحی از چهره‌های برجسته و تاثیرگذار واقعه عاشورا است. پس از واقعه کربلا، گروهی از قبیله او اجازه ندادند پیکرش همراه سایر شهدا دفن شود و او را به منطقه‌ای به‌نام «نواویس» انتقال دادند و به خاک سپردند.

مرقد «حر» از آثار تاریخی دوره «عضدالدوله دیلمی» در سال ۳۷۰ هجری قمری به شمار می‌آید و در دوره‌های صفویه و قاجاریه بازسازی شده و توسعه یافته است. این بنا ۵۸۰ متر مربع وسعت و ضریحی نقره‌ای با پنجره‌های مشبک در مرکز حرم دارد. بر فراز حرم حر بن یزید ریاحی گنبدی با ارتفاع ۱۰ متر و تزیینات کاشی‌کاری قرار دارد که جلوه‌ای خاص به این آرامگاه تاریخی و مذهبی بخشیده‌اند.

دریاچه رزازه

• آدرس: کشور عراق، شهر کربلا، جاده بین کربلا و الانبار (Iraq, Karbala, Karbala–Anbar Road) ‌(مشاهده روی نقشه)
• فاصله از حرم امام حسین (ع): حدود ۴۰ کیلومتر (حدود ۵۰ دقیقه با ماشین)

دریاچه رزازه یکی از جاذبه‌های طبیعی کربلا است که با سطح صورتی‌رنگ خود در قلب عراق می‌درخشد. این دریاچه، که پس از دریاچه «ثار» دومین دریاچه بزرگ کشور عراق به شمار می‌رود، به‌ویژه در فصل تابستان، مقصدی محبوب برای زائران و گردشگران محسوب می‌شود. ترکیب رنگ صورتی آب با آسمان آبی و نور خورشید، منظره‌ای چشم‌نواز خلق می‌کند.

در اطراف دریاچه رزازه امکاناتی مانند قایق‌سواری، شنا، ماهیگیری و برپایی کمپ وجود دارد. نسیم خنک در روزهای گرم تابستان، فضایی مطبوع و دل‌نشین برای استراحت در دل طبیعت فراهم می‌کند. این دریاچه همچنین مکانی مناسبی برای ثبت عکس‌های یادگاری و شب‌نشینی زیر آسمان پرستاره است.