مسجد ایاصوفیه؛ نماد شهری استانبول

مسجد ایاصوفیه، یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری در استانبول است که تاریخچه‌ای غنی و معماری‌ای بی‌نظیر دارد.

مسجد ایاصوفیه، یکی از مهم‌ترین آثار معماری در جهان است که در قلب شهر استانبول در کشور ترکیه قرار گرفته است. این بنا که تاریخچه‌ای پیچیده و طولانی دارد، ابتدا در دوران امپراتوری بیزانس به‌عنوان کلیسا ساخته شد. بعد از اینکه عثمانی‌ها قسطنطنیه یا همان استانبول امروزی را فتح کردند، ایاصوفیه به مسجد تبدیل شد و پس از تشکیل جمهوری ترکیه، این بنا به موزه تغییر کاربری یافت. در سال‌های اخیر، ایاصوفیه وباره به‌عنوان مسجد شناخته می‌شود؛ این تغییرات، بنای ایاصوفیه را به نمادی از تحولات مذهبی و سیاسی ترکیه تبدیل کرده است.

مسجد ایاصوفیه ازنظر معماری، نمونه‌ای شگفت‌انگیز از ترکیب عناصر بیزانسی و اسلامی است. این مسجد با گنبد عظیم، موزاییک‌های زیبا، نقش‌و‌نگارهای هنرمندانه و نورپردازی ویژه خود، فضایی جادویی و چشم‌اندازی خیره‌کننده خلق کرده است. مسجد ایاصوفیه ازنظر مذهبی، تاریخی و فرهنگی از اهمیت زیادی برخوردار است؛ به همین دلیل، به یکی از پربازدیدترین جاذبه‌های گردشگری در جهان تبدیل شده است و سالانه، میلیون‌ها گردشگر از سراسر دنیا از آن بازدید می‌کنند.

نزدیک مسجد ایاصوفیه، جاذبه‌های معروفی مانند مسجد سلطان احمد، کاخ توپکاپی، بازار بزرگ استانبول و آب‌‌انبار باسیلیکا قرار گرفته‌ است که هرکدام، داستانی متفاوت از تاریخ پرفرازونشیب استانبول را روایت می‌کنند. بازدید از این جاذبه‌ها، سفر شما را به دنیای تاریخ، فرهنگ و هنر این شهر غنی‌تر‌ می‌کند. برای کسب اطلاعات بیشتر و برنامه‌ریزی بازدید از مسجد ایاصوفیه و جاذبه‌های اطراف آن با وبسایت بوکینگ همراه شوید.

جهت سفر به استانبول، به صفحه خرید تور استانبول، بلیط هواپیما استانبول و رزرو هتل استانبول مراجعه کنید.

اطلاعات لازم درباره مسجد ایاصوفیه:

• مسجد ایاصوفیه کجاست؟
• تاریخچه مسجد ایاصوفیه
• معماری مسجد ایاصوفیه
• بخش های مختلف مسجد ایاصوفیه
• حقایقی جالب در مورد مسجد ایاصوفیه
• اطلاعات بازدید از مسجد ایاصوفیه
• دیدنی های اطراف مسجد ایاصوفیه

مسجد ایاصوفیه کجاست؟

• آدرس: ترکیه، استانبول، منطقه فاتح، محله سلطان احمد، میدان ایاصوفیه. (Sultan Ahmet, Ayasofya Meydani No:1, 34122 Fatih/Istanbul, Turkey) (مشاهده روی نقشه)
• تلفن: ۱۷۵۰ ۵۲۲ ۲۱۲ ۹۰+
• وب‌سایت: ayasofyacamii.gov.tr

مسجد ایاصوفیه، یکی از مشهورترین بناهای تاریخی استانبول است که در بخش اروپایی این شهر قرار دارد. این مسجد در محله سلطان احمد در منطقه فاتح بنا شده است. ایاصوفیه به‌دلیل قرار گرفتن در مرکز شهر استانبول و محله‌ای پر‌رفت‌و‌آمد، به یکی از شلوغ‌ترین مقاصد گردشگری این شهر تبدیل شده است.

مسیر دسترسی به مسجد ایاصوفیه

دسترسی به مسجد ایاصوفیه با استفاده از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی به‌راحتی امکان‌پذیر است. در ادامه، مسیرهای مختلف رسیدن به این جاذبه بیان شده است:

• دسترسی با مترو: نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به ایاصوفیه، ایستگاه سلطان احمد (Sultanahmet) است که تنها ۵ دقیقه پیاده‌روی با این مسجد فاصله دارد. برای رسیدن به ایاصوفیه باید از مترو خط M2 استفاده کنید.
• دسترسی با تراموا: نزدیک‌ترین ایستگاه تراموا به ایاصوفیه، ایستگاه سلطان احمد است. این ایستگاه در فاصله ۱ کیلومتری (۱۵ دقیقه پیاده‌روی) از مسجد ایاصوفیه قرار دارد. برای دسترسی به این جاذبه با تراموا، باید از خط T1 تراموا استفاده کنید.
• دسترسی با اتوبوس: نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس به ایاصوفیه، ایستگاه چاتلا دی‌کاپی به سمت ینی‌کاپی یونو (Catladikapi - Yenikapi Yonu) است؛ این ایستگاه، ۲۰ دقیقه پیاده‌روی با مسجد ایاصوفیه فاصله دارد. خطوط اتوبوس 35A، 36، 36ES، 38، 38Z، 97 و 92B نزدیک ایاصوفیه توقف دارند. آخرین اتوبوسی که به این مسجد می‌رود، BN1 است که ساعت ۱۲:۱۸ نیمه‌ شب به آنجا می‌رسد.
• دسترسی با قطار: نزدیک‌ترین ایستگاه قطار به ایاصوفیه، ایستگاه سیرکچی (Sirkeci) است که حدود ۱۵ دقیقه پیاده‌روی با ایاصوفیه فاصله دارد. برای رسیدن به ایاصوفیه می‌توانید از قطار مارمارای استانبول (Marmaray) در خطوط آتاکوی به پندیک (Atakoy – Pendik) یا هالکالی به گبزه (Halkali – Gebze) استفاده کنید. خط هالکالی به گبزه، آخرین قطاری است که به ایاصوفیه می‌رسد.
• دسترسی با تاکسی: برای رسیدن به مسجد ایاصوفیه، ممکن است به استفاده از تاکسی فکر کنید؛ ولی ما این روش حمل‌و‌نقل را توصیه نمی‌کنیم؛ زیرا کرایه گرانی دارد و در عین حال، مجبور می‌شوید مسافت زیادی را پیاده‌روی کنید تا به مسجد برسید. در هر صورت، برای دسترسی به مسجد ایاصوفیه با تاکسی می‌توانید از هر نقطه‌ای در استانبول تاکسی بگیرید و به محله سلطان احمد بروید؛ هرچند به‌دلیل شلوغی و محدودیت‌های ترافیکی در این منطقه، نمی‌توانید با خودرو تا نزدیک ورودی مسجد بروید.

تاریخچه مسجد ایاصوفیه

تاریخچه بنای عظیم ایاصوفیه به دوران امپراتوری بیزانس برمی‌گردد. این بنا ابتدا به‌عنوان کلیسای جامع مسیحی و به فرمان امپراتور ژوستینیان اول ساخته شد. ساخت این بنا در سال ۵۳۲ میلادی آغاز شد و با تلاش ۱۰ هزار کارگر، در سال ۵۳۷ میلادی به اتمام رسید. ایاصوفیه در آن زمان، بزرگ‌ترین کلیسای مسیحی جهان بود و در طول بیش از ۹۰۰ سال به‌عنوان مرکز دینی و فرهنگی بیزانس شناخته می‌شد.

در سال ۱۴۵۳ میلادی، بعد از فتح قسطنطنیه توسط عثمانی‌ها، سلطان محمد فاتح دستور داد که ایاصوفیه را به مسجد تبدیل کنند. در دوران عثمانی، تغییرات زیادی در این بنا صورت گرفت؛ ازجمله افزودن مناره، محراب و منبر به بنا و پوشاندن نقاشی‌های مسیحی روی دیوارها و سقف‌ها.

در سال ۱۹۳۵، با تأسیس جمهوری ترکیه به رهبری مصطفی کمال آتاتورک، ایاصوفیه به موزه تبدیل شد. این تغییرات در راستای سیاست‌های سکولار آتاتورک و برای معرفی میراث فرهنگی ترکیه به‌عنوان جاذبه‌ای گردشگری صورت گرفت.

در سال ۲۰۲۰، پس از تصمیمات دولت ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان، ایاصوفیه مجدد به مسجد تغییر کاربری داد. این تصمیم با واکنش‌های گسترده مختلف روبه‌رو شد؛ اما در نهایت، ایاصوفیه به‌عنوان مسجدی فعال برای مراسم مذهبی مورد استفاده قرار گرفت.

امروزه این بنا، نمادی از پیوند تمدن‌ها و فرهنگ‌های مختلف در طول تاریخ است و همچنان، یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری جهان به شمار می‌رود.

وجه تسمیه مسجد ایاصوفیه

در دوران امپراتوری بیزانس، مسجد ایاصوفیه، با نام‌ هاگیا سوفیا (Hagia Sophia) شناخته می‌شد. این نام‌ از ۲ کلمه یونانی هاگیا (Hagia) به معنای «مقدس» و سوفیا (Sophia) به معنای «حکمت» تشکیل شده است؛ در نتیجه معنی نام‌ آن، کلیسای «حکمت مقدس» بود. پس از تبدیل این بنا به مسجد، از معادل ترکی هاگیا سوفیا، یعنی ایاصوفیه (Ayasofya) استفاده کردند. اکنون این جاذبه، بیشتر با نام ایاصوفیه معروف است.

معماری مسجد ایاصوفیه

مسجد ایاصوفیه به‌عنوان یکی از شاهکارهای معماری جهان شناخته می‌شود. معماری این بنا، ترکیبی از عناصر معماری بیزانسی و اسلامی را به نمایش می‌گذارد. گنبد بزرگ این مسجد، نقش اصلی را در ساختار آن ایفا می‌کند. این گنبد باشکوه، روی ۲ نیم‌گنبد عظیم قرار گرفته است که در شرق و غرب بنا جای دارند.

فضای داخلی مسجد ایاصوفیه، شامل ۳ راهرو است که با ۴ ستون بزرگ از یکدیگر جدا شده‌اند. این ستون‌ها با سنگ‌های زیبا و رنگارنگ آهکی، مرمر و تراورتن ساخته شده‌اند و وظیفه حمایت از طاق‌ها و گنبد و پایداری ساختار بنا را بر عهده دارند.

ویژگی دیگری که ایاصوفیه را متمایز می‌کند، استفاده از نور است. در طراحی داخلی این بنا، حدود ۴۰ پنجره وجود دارد که اطراف گنبد قرار گرفته‌اند و نور طبیعی را به داخل مسجد منعکس می‌کنند. این پنجره‌ها ازطریق پراکنده کردن نور، تصویری بی‌نظیر از گنبدی معلق در فضا ایجاد می‌کنند. به‌طور کلی، ایاصوفیه نه‌تنها ازنظر معماری چشم‌نواز است، بلکه با نورپردازی و ظرافت‌های خاص خود، بازدیدکنندگان را شگفت‌زده می‌کند.

در دکوراسیون داخلی ایاصوفیه، بسیاری از دیوارهای تزیین‌شده با موزاییک‌ها و نقاشی‌های مذهبی که تصاویری از مسیح و مقدسان مسیحی را نشان می‌دادند، از بین رفته‌اند؛ زیرا پس از تبدیل کلیسا به مسجد، نقاشی‌ها با پرده‌ها یا لایه‌های گچ پوشانده شدند؛ بااین‌حال، هنوز هم بخش‌هایی از این دکوراسیون به‌‌ویژه ستون‌ها و بخش‌های اندکی از دیوارهای تزیین‌شده با موزاییک‌‌ باقی مانده‌اند. در سال‌های اخیر نیز، بیشتر نقاشی‌های روی دیوارهای این بنا در جریان مرمت‌ها آشکار شده‌اند که ارزش معماری ایاصوفیه را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

پس از تبدیل ایاصوفیه به مسجد، تغییرات معماری مهمی در این بنا صورت گرفت؛ برای مثال مناره‌، محراب، منبر و گنبدی کوچک‌تر به ساختمان اضافه شد. این تغییرات، ایاصوفیه را به نمونه‌ای کامل و جذاب از معماری بیزانسی و اسلامی تبدیل کرده‌اند.

بخش های مختلف مسجد ایاصوفیه

مسجد ایاصوفیه، بنایی است که در دل آن، شکوه معماری امپراتوری‌های بیزانس و عثمانی جای گرفته است. بخش‌های مختلف این مسجد عبارت‌اند از:

• گنبد اصلی: گنبد باشکوه ایاصوفیه با ارتفاع ۵۶ متر و قطر ۳۲ متر، یکی از بزرگ‌ترین گنبدهای جهان محسوب می‌شود که به کاشی‌ها و موزاییک‌های زیبا مزین شده است.
• دروازه‌های ورودی: ایاصوفیه دارای دروازه‌های ورودی متعددی است که هرکدام با نقش‌و‌نگارهای جذاب و کتیبه‌های تاریخی تزیین شده‌اند.
• دکوراسیون داخلی: سقف و دیوارهای‌ ایاصوفیه با موزاییک‌های بیزانسی، سنگ‌های مرمری و نقاشی‌های مسیحی تزیین شده‌اند. پس از تبدیل ایاصوفیه به مسجد، بسیاری از این نقاشی‌ها، پوشانده و آیه‌های قرآنی و نقوش اسلامی به دیوارها اضافه شد.
• مناره‌ها: در دوران عثمانی، ۴ مناره‌ با ارتفاع ۶۰ متر به ایاصوفیه اضافه شد که از آجرهای قرمز و سنگ‌های مرمر سفید ساخته شده بود.
• محراب و منبر: بعد از تبدیل کلیسا به مسجد، محراب و منبر به ایاصوفیه افزوده شد که با طلاکاری‌های درخشان و تزیینات هنرمندانه خود، جلوه خاصی به فضای مسجد بخشید.
• موزه: در موزه ایاصوفیه، مجموعه‌ای از آثار تاریخی و فرهنگی مهم از دوره‌های بیزانس و عثمانی نگهداری می‌شود.

حقایقی جالب در مورد مسجد ایاصوفیه

مسجد ایاصوفیه، شاهکاری تاریخی است که داستان‌هایی شگفت‌انگیز از هنر، فرهنگ و تغییرات مذهبی درباره آن وجود دارد. در ادامه، به حقایقی جالب درباره این بنای حیرت‌انگیز اشاره می‌کنیم:

• بنای ایاصوفیه کنونی، سومین ساختمانی است که در این مکان احداث شده است؛ ۲ ساختمان قبلی در قرن‌های ۴ و ۵ میلادی به‌دلیل شورش‌ها ویران شد.
• ساخت ایاصوفیه تنها ۵ سال و ۱۰ ماه و ۴ روز به ‌طول انجامید که در مقایسه با سایر بناهای تاریخی، مدت‌زمان بسیار کوتاهی است.
• ایاصوفیه که بیش از ۱۵۰۰ سال قدمت دارد، در طول تاریخ به‌‌عنوان کلیسای جامع ارتدکس شرقی، کلیسای جامع کاتولیک رومی، مسجد و موزه مورد استفاده قرار گرفته است. تغییر کاربری این بنا، تغییرات فرهنگی و مذهبی در استانبول را به نمایش می‌گذارد.
• در دوران عثمانی، سکویی به نام «لژ سلطان» یا «محراب سلطنتی» به ایاصوفیه اضافه شد که به سلطان این امکان را می‌داد که در مراسم مذهبی، در کنار خاندان سلطنتی خود بدون اختلاط با سایر افراد حضور داشته باشد.
• در ایاصوفیه، کتیبه‌ای به خط «رونیک» وجود دارد که توسط یک مزدور وایکینگ در قرن نهم میلادی حکاکی شده است و نشان‌دهنده نفوذ فرهنگی گسترده در این بنا است.
• در سال ۱۹۸۵ میلادی، نام مسجد ایاصوفیه در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

  

اطلاعات بازدید از مسجد ایاصوفیه

• ساعت بازدید از مسجد ایاصوفیه (سال ۱۴۰۳): از ساعت ۰۹:۰۰ تا ساعت ۲۰:۳۰ می‌توانید از مسجد ایاصوفیه بازدید کنید؛ البته، آخرین ساعت مجاز ورود به این جاذبه، ۱۹:۳۰ است. مسجد عمومی ایاصوفیه نیز به‌صورت ۲۴ ساعته برای نمازگزاران باز است.
• هزینه بازدید از مسجد ایاصوفیه (سال ۱۴۰۳): همه بازدیدکنندگان ازجمله شهروندان ترک و گردشگران دارای اقامت قانونی در ترکیه باید برای ورود به ایاصوفیه، ۲۵ یورو (حدود ۲۶ دلار) پرداخت کنند. هزینه ورودی برای کودکان زیر ۸ سال رایگان است. بازدید از مسجد عمومی نیز رایگان است.

نکات بازدید از مسجد ایاصوفیه

طبق تصمیم وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه، بازدیدکنندگان خارجی تنها مجاز به بازدید از طبقه دوم (بخش گالری) ایاصوفیه هستند. این تصمیم به‌دلیل تلاش برای مرمت و حفاظت از این بنای تاریخی اتخاذ شده است. موارد زیر، نکات مهمی است که پیش از بازدید از مسجد ایاصوفیه باید از آن‌ها آگاه باشید:

• پیش از ورود به مسجد، کفش‌های خود را دربیاورید.
• برای بازدید از مسجد، پوشش مناسب و اسلامی را رعایت کنید و لباس‌های تنگ و کوتاه نپوشید.
• برای ورود به مسجد ایاصوفیه، پوشاندن سر الزامی است و بازدیدکنندگان خانم باید روسری ‌سر کنند که در ورودی مسجد، روسری‌هایی در اختیار آنان قرار می‌گیرد.
• هنگام برگزاری نماز، سکوت را رعایت کنید و از بخش‌های شلوغ مسجد بازدید نکنید.
• در برخی از بخش‌های مسجد، ممکن است عکاسی ممنوع باشد؛ پس حتما به تابلوهای راهنما توجه کنید.
• بهترین زمان بازدید از این جاذبه، صبح زود یا ساعات پایانی بازدید (۲۰:۳۰) است؛ زمانی که از شلوغی و ازدحام جمعیت خبری نیست.
• برای بازدید از تمام بخش‌های مسجد ایاصوفیه، بین ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت زمان نیاز دارید.

دیدنی های اطراف مسجد ایاصوفیه

نزدیک مسجد ایاصوفیه، جاذبه‌های گردشگری محبوبی قرار گرفته‌اند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: آب‌انبار باسیلیکا، مسجد سلطان احمد (مسجد آبی)، کاخ توپکاپی و بازار بزرگ استانبول. در ادامه، این جاذبه‌ها را معرفی می‌کنیم.

آب‌انبار باسیلیکا (Basilica Cistern)

• فاصله تا مسجد ایاصوفیه: ۱۱۰ متر (۲ دقیقه پیاده‌روی)

  

آب‌انبار باسیلیکا در دوران امپراتوری بیزانس ساخته شد و به‌‌عنوان مخزن آب برای تأمین آب کاخ‌ها و ساختمان‌های اطراف آن استفاده می‌شد. امروزه، این سازه زیرزمینی به داشتن ستون‌های عظیم مرمرین و معماری شگفت‌انگیز و هنرمندانه شهرت یافته است. این آب‌‌انبار، فضایی اسرارآمیز و مخوف دارد و بازدید از آن، تجربه‌ای متفاوت و خاص را برای شما رقم می‌زند.

مسجد سلطان احمد (مسجد آبی) (Sultan Ahmed Mosque/Blue Mosque)

• فاصله تا مسجد ایاصوفیه: ۳۰۰ متر (۴ دقیقه پیاده‌روی)

  

مسجد سلطان احمد، یکی از زیباترین جاذبه‌های تاریخی استانبول است که با طراحی داخلی بی‌نظیر، گنبد بزرگ و تزیینات خاصی که دارد، توجه هر بازدیدکننده‌ای را به خود جلب می‌کند. در داخل این مسجد، کاشی‌های آبی‌رنگ و شیشه‌های رنگی جذابی وجود دارد؛ به همین دلیل، این بنا به «مسجد آبی» مشهور شده است. این مسجد که دقیقا روبه‌روی مسجد ایاصوفیه قرار گرفته است، به فرمان سلطان احمد یکم عثمانی ساخته شده است.

کاخ توپکاپی (Topkapi Palace)

• فاصله تا مسجد ایاصوفیه: ۵۰۰ متر (۷ دقیقه پیاده‌روی)

  

کاخ توپکاپی که در گذشته، مقر امپراتوری عثمانی بود، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین کاخ‌های تاریخی جهان شناخته می‌شود. در این کاخ می‌توانید از قدم زدن در حیاط‌های وسیع و باغ‌های زیبای گل و همچنین، تماشای آثار هنری و اشیا گران‌بهای تاریخی و مذهبی در موزه‌های آن لذت ببرید. بازدید از این کاخ، شما را با تاریخچه پادشاهی عثمانی و زندگی در دربار آشنا می‌کند.

بازار بزرگ استانبول (Grand Bazaar Istanbul)

• فاصله تا مسجد ایاصوفیه: ۹۰۰ متر (۱۲ دقیقه پیاده‌روی)

  

بازار بزرگ استانبول، یکی از قدیمی‌ترین و پربازدیدترین بازارهای سرپوشیده در دنیا محسوب می‌شود. در این بازار، هزاران مغازه وجود دارد که کالاهای متنوعی ازجمله فرش، پارچه‌های رنگارنگ، جواهرات، صنایع دستی و ادویه‌جات عرضه می‌کنند. این بازار، مقصدی جذاب برای گشت‌وگذار و خرید سوغاتی به شمار می‌رود.