جشن بومی و محلی «بیلندانه»، به معنی گذاشتن بیل و رفتن به استقبال بهار، آیینی کهن در مناطق کردنشین بوده که همچون بسیاری دیگر از آیین‌ها و جشن‌های سنتی رو به فراموشی است.
جشن باشکوه بیلدانه در سال‌های نه چندان دور در تمامی مناطق کردنشین برگزار می‌شد و به همت دوستداران آیین‌های بومی محلی مهاباد چند سالی است که با استقبال گسترده اقشار مختلف مردم و در آستانه فصل بهار برگزار می‌شود.
جوانان روستایی در گذشته از شب چهاردهم بهمن به استقبال از جشن بیلدانه می‌رفتند و با خواندن شعر، آواز و انجام بازی‌های محلی شب را با شادی سپری می‌کردند؛ عده‌ای هم با گردآمدن در خانه پیر فرهیخته و ریش سفید، در زمینه برنامه‌ریزی و هماهنگی برای برگزاری مراسم روز پانزدهم با یکدیگر به بحث و تبادل نظر می‌پرداختند.
جوانان روستا در صبح روز پانزدهم بهمن‌ماه برای گردآوری هیزم خشک و روشن کردن آتش راهی جنگل‌های اطراف آبادی می‌شدند و تا ظهر همان روز به تهیه و گردآوری هیزم و تدارکات برای برپایی جشن می‌پرداختند؛ در ظهر همان روز هم به دستور پیر دانا این آیین آغاز می‌شد. همکاری و همنوایی تمامی مردم در روند برگزاری مراسم بیلندانه در روز پانزدهم بهمن مشهود بود به طوری که گروهی به دنبال برپایی آتش و دیگران در پی تهیه مواد اصلی جشن می‌رفتند.
ابتدا هیزم‌ها در وسط میدان روستا بر روی هم قرار می‌گرفت و در وسط این آتش پارو را به حالت ایستاده قرار داده و چهار عنصر گوشت، آب، نان و بلوط را هر کدام بر روی چوبی آویزان می‌کردند و در چهار گوشه این آتش قرار می‌دادند. گوشت به نشانه ازدیاد دام، آب به نشانه سالی پرآب، نان به نشانه افزایش رزق و روزی و میوه درخت بلوط به نشانه افزایش محصولات جنگلی انتخاب می‌شد.
در ابتدای این آیین یک سوارکار که در گذشته بهترین سوارکار روستا محسوب می‌شد، شتابان در داخل روستا می شتافت و به وسیله مشعلی، آتش را از روستا آورده و با آتش زدن هیزم ها اقدام به برافروختن آتش و آغاز این جشن می‌کرد.
همزمان با برافروختن آتش، اقشار مختلف مردم که بیشتر آنها را جوانان تشکیل می‌دهند در اطراف آتش اقدام به رقص محلی و پایکوبی می‌کنند؛ این مراسم آنقدر ادامه پیدا می‌کند تا زمانی که پارو، بیل یا تیرک چوبی که در داخل آتش قرار داده شده است، پس از سوختن به یک طرف خم شود. طبق باور اهالی، این پارو به سوی هر کدام از عناصری که در چهار گوشه آتش قرار داده شده است، بیفتد، نشانه ازدیاد آن نوع معیشت در سال آینده خواهد بود.
منبع عکس: خبرگزاری صدا و سیما. عکاس: نامشخص
در خلال برگزاری این آیین زیبا رقص‌های محلی و پایکوبی در اطراف آتش ادامه دارد و از میهمانان جشن با خوراک محلی پذیرایی می‌شود؛ در گذشته ضمن برگزاری این جشن رقابت سوارکاری، پرتاب نیزه و تیر و کمان نیز به ویژه با حضور جوانان برگزار می‌شد. لباس های محلی که به ویژه توسط کودکان و جوانان برای شرکت در این جشن پوشیده شده بود بر زیبایی و جذابیت این جشن افزوده بود.
بیلندانه یا بیلدانه جشن کهنی است که ارتباطی مستمر با دامداری به عنوان شکل معیشتی غالب این مناطق را دارد، زمان برگزاری این جشن باستانی در روزهای ۱۴ و ۱۵ بهمن‌ماه هر سال است که مصادف با زمان تقریبی تغییر اساسی آب و هوا و گرم شدن تدریجی زمین و کم شدن هیبت زمستان است.
نام بیلدانه برگرفته از موضوعات عنوان شده و تغییر آب و هوایی است؛ بیلندانه در معنی تحت اللفظی به معنای گذاشتن بیل روی زمین است، شاید این نوع نامگذاری با توجه به اینکه این مراسم ریشه در آغاز فصل بهار دارد، نویدی برای آمادگی زمین برای کشت محصولات کشاورزی باشد.
برخی معتقدند بیلدانه یعنی بیلی که با آن در زمستان برف پشت بام‌ها و کوچه‌ها را برف روبی می‌کردند تا سال آینده کنار گذاشته و به خاطر گرم شدن هوا دیگر نیازی به استفاده از آن نیست چون برف بتدریج آب شده و منتظر گرمای بهار و تابستان می‌مانند.
بیلدانه درواقع یک جشن دورهمی است که هم برف دارد و هم آتش و حاضران در آن از کودک یک ساله تا سالمندانی هستند که در جشن شرکت می کنند تا در کنار هم به استقبال بهار بروند و شادی را با هم تقسیم کنند. هدف اصلی این آیین را می توان در حیطه های شکرگزاری و بخشش عنوان کرد؛ این مراسم در واقع شکرگزاری برای گذشتن از سرمای سخت کوهستان و همچنین طلب زیادت روزی در سال پیش روی است.
دیدگاه شما چیست؟