دوشنبه، ۷ مهرماه ۱۴۰۴، برابر با ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۵، به‌عنوان روز بزرگداشت شمس‌الدین محمد تبریزی، عارف مشهور ایرانی، نام‌گذاری شده است.
هفتم مهرماه در تقویم خورشیدی به نام روز بزرگداشت شمس‌الدین محمد تبریزی، شخصیتی تاثیرگذار و بی‌همتا در تاریخ عرفان اسلامی، ثبت شده است. شمس، نه‌تنها صوفی و عارف بود، بلکه نقطه عطفی در زندگی مولانا و در تحول شعر و اندیشه‌ی ایرانی به شمار می‌آید. در ادامه، با شمس تبریزی بیشتر آشنا می‌شویم.
درباره شمس تبریزی بیشتر بدانید:
- آشنایی با زندگی نامه شمس تبریزی
- شمس تبریزی که بود؟
- آثار شمس تبریزی
- معرفی کتاب هایی در وصف شمس تبریزی
- آرامگاه شمس تبریزی
آشنایی با زندگی نامه شمس تبریزی
منبع عکس: وبسایت خبرگزاری پانا. عکاس: نامشخص
شمس‌الدین محمد تبریزی، عارف پررمزوراز قرن هفتم هجری، در شهر تبریز چشم به جهان گشود و بخش عمده‌ای از زندگی خود را در سفر و سلوک عرفانی سپری کرد. ایشان از کودکی روحیه‌ای جوینده داشت و در جست‌وجوی حقیقت، به‌دوراز تعلقات دنیوی، به سیر و سلوک پرداخت.
شمس با اندیشه‌های تند و بی‌پرده‌ای که داشت، بسیاری از عرفای زمان را به چالش کشید. او درنهایت، در ۲۶ جمادی‌الثانی ۶۴۲ برابر با ۱۶ آذر ۶۲۳ خورشیدی و ۶ دسامبر ۱۲۴۴ میلادی، با ورود به قونیه، به دیدار جلال‌الدین بلخی معروف به مولانا، شاعر بلندآوازه ایرانی، رفت. ملاقات شمس تبریزی و مولانا نقطه عطفی در تاریخ عرفان اسلامی را رقم زد. این دیدار به‌دلیل شخصیت نیرومند و نفس گرم شمس تبریزی، مولانا را از عالمی عقل‌مدار به شاعری عاشق و شوریده بدل کرد.
اطلاعات دقیقی از زندگی شمس در دسترس نیست؛ اما آثار برجای‌مانده او، به‌ویژه «مقالات شمس»، نشان‌دهنده ذهنی ژرف، زبانی صریح و نگاهی بی‌پروا به حقیقت است. زندگی‌نامه شمس، بیش از آنکه مجموعه‌ای از وقایع باشد، روایتی از سلوک، شهود و تاثیرگذاری بی‌بدیل بر فرهنگ و عرفان ایرانی است.
شمس تبریزی که بود؟
منبع عکس: وبسایت خبرگزاری ایمنا. عکاس: نامشخص
محمد بن علی بن ملک‌داد تبریزی، که به شمس‌الدین محمد تبریزی یا شمس تبریزی شهرت دارد، از صوفیان مسلمان ایرانی سده هفتم هجری بوده است. از پدر و مادر شمس تبریزی اطلاعاتی در دسترس نیست؛ ولی در مقالات مختلف، از آن‌ها به‌عنوان اشخاصی نازک‌دل و مهربان یاد شده است. ایشان در جایی درمورد پدر خود چنین نوشته است:
«نیک مرد بود… الا عاشق نبود، مرد نیکو دیگر است و عاشق دیگر…»
شمس تبریزی در مکتب استادانی همچون «شمس خونجی» تحصیل کرد. او نزد پیران طریقت مانند «شیخ رکن‌الدین محمد سجاسی» معروف به پیر سجاسی و «پیر سله باف» نحوه معرفت را آموخت. علاوه‌بر این، شمس تبریزی از بزرگان زمانه خود چون «فخر رازی»، «شهاب هریوه» (اندیشمند خردگرا)، «محیی‌الدین ابن عربی» و اوحدالدین کرمانی تاثیر می‌گرفت.
آثار شمس تبریزی
شمس تبریزی بارها اعتراف کرده بود که هیچ علاقه‌ای به وعظ و سخنرانی ندارد؛ همچنین، ایشان درباره نوشتن می‌گفت:
«من عادت نوشتن نداشته‌ام هرگز. سخن را چون نمی‌نویسم، در من می‌ماند و هرلحظه مرا روی دگر می‌دهد.»
بر اساس عدم علاقه شمس به نوشتن، اثر تالیفی و مکتوبی از ایشان به جای نمانده است؛ بنابراین، تنها آثار شمس شامل برخی مقالات و سروده‌ها به زبان فارسی، پهلوی، عربی و رومی می‌شود.
در کتاب «مناقب‌العارفین» اثر افلاکی، ۱۰ فصل به سخنان، روایت‌ها و نقل‌قول‌هایی از شمس تبریزی اختصاص یافته است که توسط شاگردان و همراهان او ثبت شده‌اند. این بخش‌ها، تصویری از اندیشه‌ها و گفتارهای شمس ارائه می‌دهند که در بستر عرفان و تجربه‌های شخصی او شکل گرفته‌اند. افزون بر این اثر، فریدون بن احمد سپهسالار که نزدیک به 4 دهه در حلقه یاران مولانا و فرزندش، سلطان ولد، حضور داشته است، رساله‌ای درباره زندگی مولانا نگاشته است. در بخشی از این رساله، به شرح حالات، رفتار و تاثیر شمس تبریزی بر مولانا پرداخته شده است.
«دیوان شمس تبریزی» یا همان «دیوان کبیر» مجموعه‌ای از اشعار مولانا است که شامل غزل‌ها، رباعی‌ها و ترجیع‌بندهای او می‌شود. این عنوان در دوره‌های بعدی به این اثر داده شد؛ چراکه بخش قابل‌توجهی از اشعار آن، با الهام از شمس تبریزی و خطاب به او سروده شده‌اند. انتخاب نام «کلیات شمس» برای این دیوان، نشان‌دهنده جایگاه ویژه شمس در زندگی و شعر مولانا است. گویی شمس نه‌تنها مخاطب، بلکه منبع الهام و محرک اصلی در خلق این آثار بوده است.
معرفی کتاب هایی در وصف شمس تبریزی
منبع عکس: وبسایت Taaghche.Com. عکاس نامشخص
- مقالات شمس تبریزی
- خمی از شراب ربانی
- در جدال با خویشتن
- در جست‌وجوی آینه
- دریا اسب من شده است
- ملک گرسنه
- ملت عشق
- شاگرد شمس بودن
- شمس ناپیدا
آرامگاه شمس تبریزی
منبع عکس: وبسایت Vista.Ir. عکاس: نامشخص
آرامگاه شمس تبریزی یکی از جاذبه‌های گردشگری و زیارتی شهر خوی در استان آذربایجان غربی است که سالانه افراد زیادی از علاقه‌مندان از آن دیدن می‌کنند.
دیدگاه شما چیست؟