لیست آثار ثبت شده ایران در یونسکو

آثار ثبت شده ایران در یونسکو، بازتاب‌دهنده غنای فرهنگی، تاریخی و طبیعی این سرزمین کهن است؛ این آثار، نه‌تنها برای ایرانیان، که برای تمام جهان، سرمایه‌هایی گران‌بها محسوب میشوند.

سازمان یونسکو (UNESCO)، وابسته به سازمان ملل متحد و نهادی بین‌المللی است که هدف خود را ایجاد صلح، ریشه‌کن کردن فقر، برقراری توسعه پایدار و گفت‌وگوی بین‌فرهنگی معرفی می‌کند. مهم‌ترین برنامه‌ این سازمان، شناسایی میراث‌فرهنگی و طبیعی سرزمین‌های مختلف و حفاظت از آن‌ها است.

ایران سرزمینی کهن با فرهنگی غنی است؛ ازاین‌رو، نام آثار قابل‌توجهی از این کشور، در فهرست یونسکو به چشم می‌خورد. درحال‌حاضر (بهار ۱۴۰۴) ۲۸ اثر طبیعی و فرهنگی ایران، در نشست‌های مختلف سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌ است؛ علاوه‌بر این، ۵۶ اثر نیز در فهرست پیشنهادی ایران به سازمان یونسکو قرار دارند.

در مقاله پیش رو، تمام آثار ایران را که تاکنون در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند، معرفی می‌کنیم. اگر علاقه دارید با فرهنگ و تمدن ایران بیشتر آشنا شوید، این مقاله بوکینگ را از دست ندهید.

لیست آثار ثبت شده ایران در یونسکو:

• چغازنبیل
• تخت جمشید
• میدان نقش جهان اصفهان
• تخت سلیمان
• مجموعه ارگ تاریخی بم
• پاسارگاد
• گنبد سلطانیه
• سنگ نبشته بیستون
• مجموعه کلیساهای ارامنه آذربایجان
• سازه های آبی شوشتر
• بازار تاریخی تبریز
• بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
• باغ های ایران
• مسجد جامع اصفهان
• برج گنبد قابوس
• کاخ گلستان
• شهر سوخته
• روستای میمند شهر بابک
• شهر باستانی شوش
• قنات ایرانی
• دشت لوت
• شهر تاریخی یزد
• مجموعه باستانی ساسانی
• جنگل های هیرکانی
• راه آهن سراسری ایران
• منظر فرهنگی اوارامانات
• کاروانسراهای ایرانی
• هگمتانه
• نکات بازدید از آثار یونسکو در ایران

چغازنبیل

• آدرس: استان خوزستان، شهرستان شوش، بخش شاوور (مشاهده روی نقشه)
• شماره تماس: ۰۶۱۴۲۸۶۷۲۱۳
• سال ثبت جهانی: ۱۳۵۸
• ساعات بازدید (سال ۱۴۰۴): در ۶ ماهه اول سال، از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۹:۳۰ و در ۶ ماهه دوم سال، از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۷
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): برای گردشگران ایرانی ۳۰ هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۲۵۰ هزار تومان

چغازنبیل، عبادتگاهی باستانی و هرمی‌شکل است که مربوط به دوره عیلامی‌ها می‌شود و در فاصله حدود ۴۰ کیلومتری از جنوب شرق شوش قرار گرفته است. این نیایشگاه، اثری برجای‌مانده از شهر باستانی «دوراونتاش» و نخستین بنای مذهبی ساخته‌شده در ایران است. حدود ۱۲۵۰ سال پیش‌از میلاد، اونتاش ناپیرشا، فرمانروای عیلامی، دستور ساخت این بنا را برای عبادت «اینشوشیناک»، خدای حامی شوش، صادر کرد.

زیگورات‌ها عبادتگاه‌های بزرگی هستند که ساخت آن‌ها در بسیاری از تمدن‌های باستانی مرسوم بود. چغازنبیل، واژه‌ای لری است که از دو بخش «چغا» (کوه یا تپه) و «زنبیل» (زنبیلی شبیه به کوه) تشکیل شده است. مردم محلی، پیش‌از کاوش‌های باستان‌شناسی، این نام را باتوجه‌به شکل ظاهری بنا به آن اختصاص داده بودند. نام عیلامی و باستانی چغازنبیل هم «دورانتاش» است که می‌توانیم آن را «منزلگاه اونتاش» معنی کنیم.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: مجید ایرانی

در مجموعه چغازنبیل، چند معبد دیگر دیده می‌شود که به برخی از الاهه‌های عیلامی تعلق دارند؛ همچنین، باستان‌شناسان معتقدند که در گذشته، سه ساختمان دیگر در این مجموعه وجود داشته است که کارکرد نجومی داشتند. سیستم تصفیه آب نیز از دیگر شگفتی‌های این مجموعه است و از قدیمی‌ترین نمونه‌های تصفیه آب در دنیا به حساب می‌آید.

زیگورات چغازنبیل، بنایی چهارضلعی است. این بنای پنج‌طبقه، در گذشته حدود ۵۰ متر ارتفاع داشت؛ اما با حمله آشوری‌ها به فرماندهی آشور بانیپال در سال ۶۴۵ پیش‌از میلاد و همچنین به‌دلیل فرسایش‌های طبیعی طی زمان، بخش‌های زیادی از آن آسیب دید؛ به‌طوری که امروز، ارتفاع آن به ۲۵ متر می‌رسد. دیواره‌های درونی زیگورات از جنس خشت هستند؛ اما نمای بیرونی آن، با آجر پخته کار شده است.

آجرنوشته‌های زیادی به زبان عیلامی در زیگورات چغازنبیل مشاهده می‌شود که در آن‌ها، به نام سازنده بنا (اونتش گال) و هدف ساخت این معبد اشاره شده است. سخنان ناپیرشا نیز از دیگر مواردی است که روی این آجرها حک شده است؛ او در سخنان خود، هرکه را که به این بنا آسیب بزند، نفرین کرده است.

چغازنبیل، نخستین سازه‌ای است که در ایران به ثبت جهانی رسیده است و ازلحاظ تاریخی، ارزشی ویژه در جهان دارد.

تخت جمشید

• آدرس: استان فارس، شهرستان مرودشت (مشاهده روی نقشه)
• شماره تماس: ۰۷۱۴۳۳۴۱۵۵۳
• وبسایت: Persepolis.ir
• سال ثبت جهانی: ۱۳۵۸
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): ۸ تا ۱۸
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): برای گردشگران ایرانی ۴۰ هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۳۵۰ هزار تومان

تخت جمشید که با نام پرسپولیس نیز شناخته می‌شود، بی‌شک از شناخته‌شده‌ترین آثار تاریخی ایران در سطح جهانی و نماد شکوه و اقتدار امپراتوری هخامنشی است. حدود ۵۰۰ سال قبل‌از میلاد مسیح، داریوش کبیر (داریوش اول) فرمان ساخت این بنای باشکوه را صادر کرد و بعدها، خشایارشا و اردشیر اول نیز بخش‌هایی را به آن افزودند. بنابر روایات مختلف، ساخت تخت جمشید بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ سال زمان برده است.

نخستین کاوش باستان‌شناسی در تخت جمشید، در سال ۱۳۰۹ و به رهبری ارنست امیل هرتسفلد (Ernst Emil Herzfeld) انجام شد. طی این کاوش‌ها مشخص شد که تخت جمشید، در زمان هخامنشیان کاربردی سیاسی و تشریفاتی داشته است و بسیاری از رویدادهای ویژه، مانند نوروز و ملاقات با نمایندگان سرزمین‌های تحت‌فرمان، در این مکان اتفاق می‌افتاده.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: محسن رضایی

مساحت تخت جمشید حدود ۱۲۵٬۰۰۰ متر مربع است و درون آن، مجموعه بی‌نظیری از کاخ‌ها و تالارهای بزرگ قرار گرفته است. در ساخت بخش‌های مختلف تخت جمشید، از مصالح گوناگون مانند سنگ‌های عظیم آهکی، چوب، خشت خام و پخته استفاده شده است. از ویژگی‌های خاص معماری تخت جمشید، استفاده از بست‌های فلزی برای اتصال اجزای مختلف سازه‌ها است؛ به همین دلیل، این سازه‌ها تا امروز در مقابل بسیاری از آسیب‌ها مانند زلزله در امان مانده‌اند؛ همچنین، در معماری تخت جمشید، سبک و سیاق معماری سرزمین‌های مختلفی که تحت‌فرمان امپراتوری هخامنشی بوده‌اند (مانند مصر و بین‌النهرین) قابل مشاهده است.

در ادامه، بخش‌های مختلف مجموعه تخت جمشید را نام می‌بریم:

• پلکان‌ ورودی و دروازه ملل
• کاخ آپادانا (تالار بزرگ بارعام)
• کاخ صد ستون
• کاخ تچر (تالار آینه)
• کاخ ه یا اچ (H)
• کاخ هدیش
• کاخ ملکه
• کاخ سه دری (تالار شورا)
• کاخ جی (G)
• دروازه نیمه‌تمام
• ساختمان خزانه شاهی
• آرامگاه اردشیر دوم و سوم

در سال ۳۳۰ پیش‌از میلاد، با حمله اسکندر مقدونی، تخت جمشید به آتش کشیده شد و بخش‌های زیادی از این مجموعه شگفت‌انگیز، از بین رفت.

میدان نقش جهان اصفهان

• آدرس: شهر اصفهان، چهارراه شکرشکن، خیابان حافظ (مشاهده روی نقشه)
• سال ثبت جهانی: ۱۳۵۸
• ساعات بازدید (سال ۱۴۰۴): ۲۴ ساعت شبانه‌روز

میدان نقش جهان اصفهان، از زیباترین و مهم‌ترین میدان‌های تاریخی دنیا است که در قلب شهر اصفهان قرار دارد؛ این میدان باشکوه که در دوران صفوی ساخته شده است، نه‌تنها به‌عنوان شاهکاری معماری شناخته می‌شود، که در طول تاریخ مرکز فعالیت‌های حکومتی، تجاری، مذهبی و تفریحی نیز بوده است.

میدان نقش جهان اصفهان، در دوره صفوی ساخته شد. فرایند ساخت این میدان، در سال ۱۰۱۱ آغاز شد و در سال ۱۰۲۵ به پایان رسید. ازآنجاکه در زمان حکومت شاه‌عباس بزرگ صفوی، اصفهان به‌عنوان پایتخت ایران انتخاب شد، آبادانی آن ضرورت پیدا کرد؛ ساخت میدان نقش جهان، از مهم‌ترین اقدام‌های شاه‌عباس در همین راستا بود؛ البته، پیش‌از حاکمیت صفویه نیز حکومت‌هایی مانند تیموریان و آق‌قویونلو‌ها، بناهایی را در این میدان ساخته بودند؛ اما شکل‌وشمایل امروزی این میدان، یادگاری از دوره فرمانروایی شاه‌عباس است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: رضا نیاکی

میدان نقش جهان اصفهان، میدانی مستطیل‌شکل به طول ۵۶۰ متر و عرض ۵۱۰ متر است؛ همچنین اطراف آن، سازه‌های مختلفی وجود دارد که هریک اهمیت تاریخی و فرهنگی چشمگیری دارد؛ این میدان، از شمال به بازار قیصریه، از جنوب به مسجدشاه (مسجد امام)، از شرق به مسجد شیخ لطف‌الله و از غرب به کاخ عالی‌قاپو منتهی می‌شود.

در دوره پهلوی، میدان نقش جهان اصفهان را میدان شاه نیز می‌نامیدند؛ اما بعداز پیروزی انقلاب اسلامی، آن را با نام میدان امام می‌شناسند.

تخت سلیمان

• آدرس: استان آذربایجان غربی، شهرستان تکاب، بخش تخت سلیمان، ۳ کیلومتری شرق روستای نصرت‌آباد (مشاهده روی نقشه)
• سال ثبت جهانی: ۱۳۸۲
• ساعات بازدید (سال ۱۴۰۴): ۲۴ ساعت شبانه‌روز
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): رایگان

تخت سلیمان، منطقه‌ای باستانی در آذربایجان غربی و از مهم‌ترین آثار ثبت‌شده ایران در فهرست یونسکو است؛ این منطقه، با وسعت ۱۲۴٬۰۰۰ متر مربع، محل سکونت ایرانیان در دوره‌ مادها، هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و حتی دوره اسلامی بوده است؛ همچنین، از هریک از این تمدن‌ها، یادگارهایی در تخت سلیمان بر جا مانده است که امروز، مورد توجه جهانیان قرار گرفته است. تخت سلیمان تکاب، شامل بخش‌های مختلفی است که عبارت‌اند از:

• آتشکده آذرگشنسب
• ایوان خسرو
• سنگ اژدها
• حصار تخت سلیمان
• بناهای دوره ایلخانی
• معبد آناهیتا
• راهروهای تخت سلیمان
• حمام
• دریاچه تخت سلیمان

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: Mehran Ho

افسانه‌ها و روایت‌های جالبی درباره تخت سلیمان وجود دارد؛ برای مثال، گفته می‌شود که این منطقه، محل تولد سلیمان نبی بوده و با تولد او، این منطقه به آبادانی رسیده است؛ همچنین، روایت می‌شود که چشمه جوشانی که در این منطقه جود دارد، با کوبیده شدن عصای حضرت سلیمان پدید آمده است. یکی دیگر از افسانه‌ها به زندان دیو تخت سلیمان مربوط می‌شود؛ در افسانه‌ها آمده است زمانی که یکی از دیوها، از دستورات حضرت سلیمان سرپیچی کرد و انگشتر پادشاهی او را دزدید، حضرت سلیمان این زندان را در دل کوه ساخت تا دیو را در آن اسیر کند.

نقل می‌شود که در منطقه تخت سلیمان، جواهرات گران‌بهایی وجود دارد که قدمت آن‌ها به دوران پادشاهی کوروش کبیر و بعداز آن می‌رسد؛ هرچند تاکنون گنجی در این منطقه یافت نشده است.

مجموعه ارگ تاریخی بم

• آدرس: استان کرمان، شهرستان بم، میدان رحیمی‌نژاد، خیابان بهمن (مشاهده روی نقشه)
• سال ثبت جهانی: ۱۳۸۲
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): در ۶ ماهه اول سال از ساعت ۷ تا ۱۸:۳۰ و در ۶ ماهه دوم سال از ساعت ۷ تا ۱۸
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): ۳۵ هزار تومان

ارگ بم، بزرگ‌ترین سازه خشتی جهان و پنجمین اثر ثبت‌شده ایران در فهرست آثار ملموس یونسکو است که به آن، لقب «قلعه خدای‌آفریده» را داده‌اند. ارگ تاریخی بم که از دوره باستان به جا مانده است، ۱۸٬۰۰۰ متر مربع وسعت دارد و ارتفاع دیواره‌های آن به ۷ متر می‌رسد. بنای اولیه قلعه بم، در دوره هخامنشیان ساخته شد؛ اما در دوره اشکانی، این قلعه گسترش یافت و به ارگ بم تبدیل شد. این بنای عظیم از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است که در ادامه، به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• خندق‌ها و حصارها
• دروازه ارگ بم
• بخش علیایی در ارگ بم کرمان
• بخش سفلایی ارگ بم
• بخش مسکونی
• مسجد جامع ارگ
• بخش قضایی ارگ
• برج‌های نگهبانی ارگ بم
• خانقاه یا مدرسه
• حمام
• اصطبل

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: Mehran Ho

از ویژگی‌های منحصربه‌فرد ارگ بم، تعبیه بادگیر (به‌عنوان تهویه و حفر قنات) برای آبرسانی به مناطق مختلف این منطقه است؛ همچنین، عجایبی درباره این بنا وجود دارد که برجسته‌ترین آن‌ها، دفن ۶۸ کودک و نوزاد در دیواره‌های آن است.

ارگ بم در زلزله سال ۱۳۸۲ به‌شدت آسیب دید و نام آن در فهرست آثار در معرض نابودی یونسکو قرار گرفت؛ اما در سال‌های بعد، عملیات بازسازی این بنا آغاز شد و درنتیجه، در سال ۱۳۹۲ نام ارگ بم از این فهرست خارج شد.

پاسارگاد

• آدرس: استان فارس، شهرستان پاسارگاد، سعادت‌شهر، کیلومتر ۲۰ جاده اصفهان، مجموعه پاسارگاد (مشاهده روی نقشه)
• شماره تماس: ۰۷۱۴۳۵۸۲۷۹۱
• وبسایت: Pasargadae.info
• سال ثبت جهانی: ۱۳۸۳
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): در ۶ ماهه اول سال، از ساعت ۸ تا ۱۸ و در ۶ ماهه دوم سال، از ساعت ۸ تا ۱۷
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): برای گردشگران ایرانی ۳۰ هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۲۵۰ هزار تومان

مجموعه پاسارگاد، اولین پایتخت امپراتوری هخامنشی و از ارزشمندترین و باشکوه‌ترین میراث‌های باستانی ایران است. این مجموعه باستانی که در دشت مرغاب استان فارس قرار گرفته است، به‌عنوان ششمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. ساخت مجموعه پاسارگاد، در زمان پادشاهی کوروش بزرگ آغاز شد و بعدها، در زمان داریوش‌ و خشایارشا نیز قسمت‌هایی به آن افزوده شد. مشهورترین بنای این مجموعه، آرامگاه کوروش کبیر است که سالانه، گردشگران زیادی را راهی این منطقه می‌کند. کنار این بنا، آثار دیگری نیز دیده می‌شوند که عبارت‌اند از:

• کاروان‌سرای مظفری
• کاخ اختصاصی
• کاخ بارعام
• کاخ دروازه
• پل سنگی پاسارگاد
• آرامگاه کمبوجیه
• تل تخت یا مادر سلیمان
• مسجد اتابکی
• باغ شاهی
• محوطه مقدس
• تنگ بلاغی

منبع عکس: گوگل مپ. نام عکاس: Babak S

در قسمت‌های مختلف مجموعه پاسارگاد، کتیبه‌ها و سنگ‌نگاره‌های مختلفی بر جا مانده است که اطلاعات تاریخی، هنری و زبان‌شناسی باارزشی را در اختیار ما قرار می‌دهند. مشهور‌ترین و سالم‌ترین این آثار، سنگ‌نگاره انسان بال‌دار است که روی درگاه شمال شرقی پاسارگاد حکاکی شده است.

گنبد سلطانیه

• آدرس: استان زنجان، شهر قدیم سلطانیه، میدان علامه حلی، بلوار علامه حلی، خیابان گنبد (مشاهده روی نقشه)
• شماره تماس: ۰۲۴۳۵۸۲۳۲۷۷
• سال ثبت جهانی: ۱۳۸۴
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): در ۶ ماهه اول سال از ساعت ۹ تا ۱۹ و در ۶ ماهه دوم سال از ساعت ۸ تا ۱۷
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): برای گردشگران ایرانی ۳۰ هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۲۵۰ هزار تومان

گنبد سلطانیه، شاهکاری باشکوه از دوره ایلخانیان است که در استان زنجان قرار دارد. ارتفاع این گنبد حدود ۵۰ متر و قطر آن حدود ۲۵ متر است و به‌عنوان سومین گنبد بزرگ آجری و دوپوشه جهان شناخته می‌شود. ویژگی دیگر این بنا، داشتن هشت مناره است که در مقاومت بنا در مقابل زمین‌لرزه نقش موثری ایفا می‌کردند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: امیر حسینی

این بنای تاریخی در اوایل قرن هشتم هجری و به دستور الجایتو، سلطان مغول، ساخته شد و بعدها به آرامگاه او تبدیل شد. گنبد سلطانیه نمونه‌ای درخشان از معماری اسلامی و ایرانی است؛ همچنین، با کاشی‌کاری فیروزه‌ای و آجرکاری‌های ظریفش، گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و معماری را به خود جذب می‌کند. بازدید از این مجموعه، فرصتی استثنایی برای لمس تاریخ و زیبایی‌های معماری دوران مغول در ایران است؛ علاوه‌بر این، قرار گرفتن آن در فهرست میراث جهانی یونسکو، اهمیت جهانی این اثر را دوچندان می‌کند.

سنگ نبشته بیستون

• آدرس: استان کرمانشاه، شهرستان هرسین، شهر بيستون، دامنه کوه بیستون، محوطه تاریخی بیستون (مشاهده روی نقشه)
• سال ثبت جهانی: ۱۳۸۵
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): در ۶ ماهه اول سال از ساعت ۸ تا ۲۰ و در ۶ ماهه دوم سال از ساعت ۹ تا ۱۹
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): برای گردشگران ایرانی ۳۰ هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۱۰۰ هزار تومان

مجموعه بیستون از شگفت‌انگیزترین مناطق باستانی در غرب ایران است. اشیای به‌دست‌آمده از کاوش‌های باستانی، حاکی از آن است که این منطقه، از دوره پارینه‌سنگی، محل سکونت انسان‌ها بوده است. کتیبه بیستون، از برجسته‌ترین آثار تاریخی ایران است که در دل صخره‌ای عظیم، در این منطقه جا گرفته است و روایتگر بخش مهمی از تاریخ باستانی سرزمین پارس است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: Q Xan

کتیبه شگفت‌انگیز بیستون، یادگاری از روزگار حکمرانی داریوش بزرگ، پادشاه هخامنشی، و همچنین بازگوکننده وقایع نخستین سال‌های سلطنت او برای آیندگان است. کتیبه بیستون شامل نوشته‌هایی به خط میخی و به سه زبان فارسی باستان، عیلامی و اکدی است؛ همچنین، تصویری از داریوش و اسیرانش، روی این کتیبه حکاکی شده است. از نوشته‌های سنگ نبشته بیستون می‌توانیم اطلاعات زیادی درباره داریوش، نیاکان او، وسعت امپراتوری هخامنشی و جنگ‌های داریوش به دست آوریم.

مجموعه کلیساهای ارامنه آذربایجان

• سال ثبت جهانی: ۱۳۸۷

سه کلیسای ارامنه در استان آذربایجان (شرقی و غربی) به نام‌های قره‌کلیسا، استفانوس مقدس و زورزور، به‌صورت مجموعه، به‌عنوان نهمین میراث فرهنگی ایران، در یونسکو به ثبت رسیده‌اند. این کلیساها هنوز بین ارامنه ایران و جهان جایگاه ویژه‌ای دارند. در ادامه، ویژگی‌های هریک از این کلیساها را ذکر می‌کنیم:

قره کلیسا

• آدرس: استان آذربایجان غربی، ۲۰ کیلومتری شمال شرق شهرستان چالدران، روستای قره کلیسا (مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): در ۶ ماهه اول سال از ساعت ۹ تا ۲۰ و در ۶ ماهه دوم سال از ساعت ۹ تا ۱۷

قره کلیسا، از قدیمی‌ترین و باشکوه‌ترین کلیساهای جهان است که در شهرستان چالدران قرار گرفته است. نام اصلی این کلیسا سنت تادئوس (St. Thaddeus) است و در اصل، بر مزار یکی از حواریون عیسی مسیح با همین نام ساخته شده است؛ اما ازآنجاکه این کلیسا در روستای قره در شهرستان چالدران قرار دارد، بین مردم محلی و گردشگران با نام قره کلیسا یا کلیسای چالدران نیز شناخته می‌شود.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: علی کاشانی‌زاده

قره کلیسا بیش از هزار سال قدمت دارد. بنای کلیسا ترکیبی از سنگ‌های سیاه و سفید است که جلوه‌ای منحصربه‌فرد به آن بخشیده است؛ همچنین، معماری خاص آن، تاثیری عمیق از سبک‌های بیزانسی و ارمنی را به نمایش می‌گذارد. روی دیواره‌های کلیسا، داستان‌هایی از شاهنامه فردوسی حک شده است. در محوطه قره کلیسا چند سنگ قبر قدیمی وجود دارد؛ همچنین، روی تپه‌ای نزدیک آن، مقبره ساندخت، شاهزاده ارمنی، قابل مشاهده است.

قره کلیسا به‌دلیل اهمیت مذهبی خود، در طول سال میزبان زایران و گردشگران بسیاری است. فضای معنوی و تاریخی کلیسا، همراه با طبیعت کوهستانی اطراف آن، تجربه‌ بازدیدی بی‌نظیر را برای گردشگران رقم می‌زند.

کلیسای استفانوس مقدس

• آدرس: استان آذربایجان شرقی، ۱۷ کیلومتری غرب شهر مرزی جلفا (مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): از ساعت ۹ تا ۱۷
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): برای بزرگسالان ۲۰ هزار تومان و برای کودکان و دانشجویان ۱۰ هزار تومان

کلیسای استفانوس مقدس، از مهم‌ترین کلیساهای تاریخی ایران است که در دل طبیعت زیبای استان آذربایجان شرقی و نزدیک به منطقه جلفا قرار دارد. بر مبنای اطلاعاتی که تاورنیه در سفرنامه خود آورده است، این کلیسا به دوره صفویه تعلق دارد؛ اما باتوجه‌به سبک معماری کلیسا، می‌توانیم آن را بنایی متعلق به قرن ۱۰ تا ۱۲ میلادی بدانیم؛ البته، این کلیسا در دوره‌های مختلف ازجمله دوره حکومت صفوی و قاجار نیز بازسازی شده است.

کلیسای استفانوس در محوطه‌ای دژمانند قرار گرفته است و گنبد حجاری‌شده آن، بیشتر از هرچیز توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند. این کلیسا از بخش‌های مختلفی مانند نمازخانه، برج‌ ناقوس و اجاق دانیال تشکیل شده است و در قسمت‌های مختلف آن، نقاشی‌های دیواری و نقش‌برجسته‌های ظریف و چشم‌نوازی دیده می‌شود.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: jeep_lifestyle_Dreams

از دیگر بخش‌های کلیسای سنت استفانوس، موزه‌ای است که در آن، اشیا و آثاری قدیمی‌ای که در کلیسا یافت شده است نگهداری می‌شود؛ همچنین، در بخش دیگر موزه، ماکت‌ها و نقاشی‌هایی از دیگر کلیساهای ارامنه ایران وجود دارد.

کلیسای زور زور (مریم مقدس)

• آدرس: استان آذربایجان غربی، شهرستان ماکو، ۱۲ کیلومتری شمال غرب قره کلیسا، نزدیکی روستای بارون (مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): از ساعت ۹ تا ۱۷

کلیسای زور زور، از آثار تاریخی برجسته ارمنستان است که امروز، در روستای بارون و نزدیک به رودخانه زنگی مار قرار دارد. ساخت این کلیسا در سال ۱۲۹۸ میلادی آغاز شد و در سال ۱۳۱۴ به پایان رسید. کلیسای زور زور در ابتدا، در نقطه‌ای دیگر واقع شده بود؛ اما به‌دلیل احداث سد، موقعیت آن در خطر قرار گرفت؛ به همین دلیل، در دهه ۶۰ خورشیدی به محل کنونی منتقل شد. روی دیوار کلیسا نیز نوشته‌ای وجود دارد که دلیل این جابه‌جایی در آن ذکر شده است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: علی چراغی

بنای کلیسای زور زور از سنگ‌هایی تراش‌خورده به رنگ قهوه‌ای روشن ساخته شده است که بدون استفاده از هیچ‌گونه ملاتی، به یکدگر متصل شده‌اند؛ در قسمت بالایی بنا نیز گنبدی ۱۶ ضلعی وجود دارد که جلوه‌ای ویژه به کلیسا بخشیده است.

سازه های آبی شوشتر

• آدرس: استان خوزستان، شهر شوشتر، خیابان شریعتی (مشاهده روی نقشه)
• سال ثبت جهانی: ۱۳۸۸
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): در ۶ ماهه اول سال از ساعت ۸ تا ۲۰ و در ۶ ماهه دوم سال از ساعت ۸ تا ۱۷

سازه‌های آبی شوشتر از شگفت‌انگیزترین آثار تاریخی در ایران و حتی جهان هستند. این سازه‌ها از جنس خشت، گل و ساروج ساخته شده‌اند؛ همچنین، شامل آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها، پل‌ها و سدهایی می‌شوند که به‌صورت هیدرولیکی عمل می‌کنند و آب رودخانه کارون را به شاخه‌های مختلف تقسیم می‌کنند. به نقل از دیولافوا (Dieulafoy)، باستان‌شناس مطرح فرانسوی، این مجموعه، بزرگ‌ترین سازه صنعتی است که پیش‌از انقلاب صنعتی ساخته شده است.

طراحی و ساخت اولیه سازه‌های آبی شوشتر به زمان هخامنشیان برمی‌گردد؛ اما این مجموعه، در زمان ساسانیان، به‌ویژه دوره پادشاهی شاپور اول، توسعه یافت. هرچند امروز این سازه مانند سابق کارایی ندارد، اما به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آثار باستانی، مورد توجه گردشگران ایرانی و غیرایرانی است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: رامتین مهرپویا

سازه‌های آبی شوشتر بخش‌های مختلفی دارد؛ بخش‌هایی مانند آبشارها و آسیاب‌های آبی، قلعه سلاسل، برج کلاه‌فرنگی، بند میزان، رودخانه و پل بند گرگر، پل بند برج عیار، پل بند شادروان، پل شاه‌علی، پل بند لشکر، بند خاک، پل بند شرابدار، بند دختر، نهر داریون، سیکا و پلکان قدیمی.

بازار تاریخی تبریز

• آدرس: استان آذربایجان شرقی، شهر تبریز (مشاهده روی نقشه)
• سال ثبت جهانی: ۱۳۸۹
• ساعت بازدید (۱۴۰۴): ۱۰ تا ۱۷
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): رایگان

بازار تاریخی تبریز، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان است. این بازار که در گذشته در مسیر جاده ابریشم قرار داشت، امروز در قلب شهر قرار گرفته است و قدمت آن به بیش از ۱٬۰۰۰ سال می‌رسد. بازار تبریز که از آجر ساخته شده است، نمونه‌ای بی‌نظیر از معماری ایرانی است. بازار تبریز ۱۰۰ هکتار وسعت دارد. این بازار از ۲۰ باب راسته‌ که هریک به صنف خاصی اختصاص دارد، تشکیل شده‌ است و بین آن‌ها، تیمچه‌ها، سراها و دالان‌های مختلفی قرار گرفته است. بالای هر تیمچه، گنبدی قرار دارد که روی آن روزنه‌ای ایجاد شده است تا به‌عنوان تهویه و نورگیر عمل کند.

منبع عکس: Gettyimages.pt. عکاس: Izzet Keribar

در بازار تاریخی تبریز می‌توانید محصولات مختلفی مانند فرش اصیل ایرانی، صنایع‌دستی، ادویه‌های معطر و شیرینی‌های سنتی را تهیه کنید؛ همچنین امکان بازدید از چند جاذبه‌ تاریخی مانند مسجدجامع تبریز، مدرسه علمیه طالبیه، امامزاده جمال تبریز، زورخانه گرشاسب یل و حمام خان را خواهید داشت.

بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی

• آدرس: شهر اردبیل، خیابان شیخ صفی، میدان عالی قاپو (مشاهده روی نقشه)
• شماره تماس: ۰۴۵۳۳۲۴۲۴۱۱
• سال ثبت جهانی: ۱۳۸۹
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): در ۶ ماهه اول سال از ساعت ۸ تا ۱۹ و در ۶ ماهه دوم سال از ساعت ۸ تا ۱۷
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): برای گردشگران ایرانی ۴۰ هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۲۰۰ هزار تومان

بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی، از مشهورترین جاذبه‌های دوره صفویه و از مهم‌ترین اماکن تاریخی و مذهبی ایران است که در شهر اردبیل واقع شده است. این بنا، آرامگاه شیخ صفی‌الدین، شاعر، بنیان‌گذار طریقت صفویه و نیای شاهان صفوی است. آرامگاه شاه‌اسماعیل صفوی و همسرش نیز در این مجموعه قرار گرفته است.

ساخت بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی در زمان خود شیخ صفی انجام شد. او که این مکان را به‌عنوان خانقاهی برای برپایی دوره‌های عرفانی بنا کرده بود، خود در همان‌جا زندگی می‌کرد. در دوره شاه‌طهماسب، این بنا به‌طرز چشمگیری گسترش یافت.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: حسین ابراهیمی

بخش‌های مختلفی در بقعه شیخ صفی به چشم می‌خورد که عبارت‌اند از: صحن اصلی، سردر شاه‌عباس، دروازه اصلی، چله‌خانه جدید، حیاط بزرگ، دارالحدیث، گنبد الله الله (مقبره شیخ صفی)، تالار دارالحفاظ، شاه‌نشین، چینی‌خانه، حرم‌خانه و بنای معروف به جنت‌سرا. گنبد فیروزه‌ای‌رنگ الله الله نیز در مرکز این بقعه نمایان است و توجه هر رهگذری را از دور به بقعه جلب می‌کند. تزیینات کاشی‌کاری، مقرنس‌کاری و خطاطی‌های نفیسی که در مجموعه شیخ صفی به کار رفته است، این بنا را به نمونه‌ای برجسته از هنر اسلامی ایرانی تبدیل کرده است.

باغ های ایران

• سال ثبت جهانی: ۱۳۹۰

باغ‌های ایرانی ثبت‌شده در فهرست جهانی یونسکو شامل ۹ باغ می‌شوند که هریک از آن‌ها، تلفیق باشکوهی از جلوه‌های طبیعت و معماری اصیل ایرانی را به نمایش می‌گذارند. این باغ‌ها به‌دلایل مختلفی ازجمله داشتن طبیعت زیبا، ساختمان‌هایی با معماری شگفت‌انگیز و سیستم آبیاری منحصربه‌فرد، مورد توجه جهانیان قرار گرفته‌اند و جای خود را در فهرست یونسکو باز کرده‌اند. در ادامه، هریک از این باغ‌ها را به‌طور مجزا معرفی می‌کنیم.

باغ ارم

• آدرس: استان فارس، شهر شیراز، بلوار و میدان ارم، خیابان ارم، نزدیک مجموعه‌ دانشگاه شیراز (مشاهده روی نقشه)
• شماره تماس: ۰۷۱۳۲۲۷۲۵۳۸
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): از ساعت ۸ تا ۲۰:۳۰
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): برای گردشگران ایرانی ۳۰ هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۲۰۰ هزار تومان

باغ ارم، از زیباترین و معروف‌ترین باغ‌های ایران است که در شهر شیراز ساخته شده است؛ این باغ، با منظره چشم‌نواز، تنوع گیاهی بی‌نظیر و عمارت باشکوه خود، هرساله گردشگران بسیاری را راهی شیراز می‌کند. درباره قدمت و سازنده باغ ارم اطلاعات دقیقی در دست نیست؛ بااین‌حال، با مطالعه اسناد و منابع می‌توانیم متوجه شویم که این بنا، در دوره سلجوقیان وجود داشته است و در دوره‌های مختلف تاریخی، بازسازی شده است.

باغ ارم در دوره زندیه به تملک خان‌های قشقایی درآمد و در دوره پادشاهی فتحعلی‌شاه قاجار، بنای اولیه عمارت آن به‌دست محمدقلی‌خان قشقایی به باغ اضافه شد. از دوره پهلوی، این باغ تحت‌مدیریت دانشگاه شیراز قرار گرفت و سپس به‌عنوان مرکزی تحقیقاتی در زمینه گیاه‌شناسی استفاده شد. امروز باغ ارم از جاذبه‌های مهم گردشگری ایران است که تلفیق معماری و طبیعت در آن، فضایی آرامش‌بخش را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: ذوالفقار

باغ فین

• آدرس: استان اصفهان، شهرستان كاشان، خيابان اميركبير (مشاهده روی نقشه)
• شماره تماس: ۰۳۱۵۵۳۰۲۰۱۰
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): از ساعت ۸ تا ۱۸
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): برای گردشگران ایرانی ۴۰ هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۳۵۰ هزار تومان

باغ فین کاشان، باغی زیبا و دل‌نواز با معماری اصیل ایرانی و چشم‌اندازی سرسبز در دل کویر است. قدمت و پیشینه دقیق این باغ به‌طور دقیق مشخص نیست؛ اما به‌احتمال زیاد، تاسیس آن به دوره حکومت آل بویه مریوط می‌شود. در زمان پادشاهی شاه‌طهماسب صفوی، در اثر زلزله‌ای مهیب، بخش زیادی از این باغ آسیب دید و بعدها در دوره صفویه، به دستور شاه‌عباس صفوی مرمت و بازسازی شد. این باغ از بهترین نمونه‌های معماری قرینه‌ای در ایران به حساب می‌آمد؛ اما بعدها طی مرمت‌ها و اضافه شدن بخش‌های مختلف به باغ، از میزان قرینگی آن کاسته شد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: David Gomez

باغ فین کاشان، مکان محبوب فتحعلی‌شاه قاجار بود؛ به همین دلیل، در زمان پادشاهی او، این باغ به‌طرز ویژه‌ای مورد توجه قرار گرفت. این باغ از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که یکی از معروف‌ترین آن‌ها، حمام فین، محل به قتل رسیدن امیرکبیر است. اتاق شاه‌نشن، کوشک قاجار، چشمه زنانه، کوشک صفوی و عمارت سردر، از دیگر بخش‌های این باغ هستند. ترکیب بی‌نظیر آب‌نماها، درختان کهن‌سال، عمارت‌های سنتی و سیستم آبیاری هوشمندانه، باغ فین را به نمونه‌ای شاخص از باغ‌های ایرانی تبدیل کرده است.

باغ شازده ماهان

• آدرس: استان کرمان، ۳۵ کیلومتری کرمان و ۶ کیلومتری شهر ماهان (مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): از ساعت ۹ تا ۱۹
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): ۲۰ هزار تومان

در دل کویر کرمان و نزدیک شهر ماهان، باغ شازده ماهان مانند بهشتی سرسبز و خوش‌آب‌وهوا خودنمایی می‌کند. این باغ که از زیباترین و باشکوه‌ترین باغ‌های ایرانی است، در دوره حکومت قاجار و به فرمان محمدحسن‌خان ایروانی، حاکم کرمان، ساخته شد. بنای درونی باغ نیز در زمان حاکمی دیگر به نام عبدالحمید میرزا ناصرالدوله ساخته شد؛ اما با مرگ ناگهانی او، ساخت این بنا به پایان نرسید.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: اکبر نعمتی

از ویژگی‌های برجسته معماری باغ شازده، طراحی پلکانی آن است؛ همچنین، شیب زمین در این باغ باعث می‌شود که جریان آب از سرچشمه‌های کوه‌های جوپار به سمت حوض‌ها و فواره‌های متعدد هدایت شود. بخش دیگر آب این باغ توسط قنات‌ها و چاه‌های زیرزمینی تامین می‌شود؛ فضای دل‌انگیز و سرسبز باغ در دل محیطی کویری نیز ریشه در همین مسئله دارد. از بخش‌های مختلف باغ شازده ماهان می‌توان به سردر خانه، باغ خلوت، خانه زعیم، برج مراقبت، حمام و بالاخانه یا عمارت شاه‌نشین اشاره کرد. عمارت شاه‌نشین در بالاترین نقطه باغ قرار گرفته است و با معماری سنتی و تزیینات ظریف خود، بر زیبایی باغ می‌افزاید.

باغ دولت‌ آباد

• آدرس: شهر یزد، خیابان شهید رجایی، کوچه فردوسی (مشاهده روی نقشه)
• شماره تماس: ۰۳۵ ۳۶۲۷ ۰۷۸۱
• وبسایت: Dolatabadyazd.com
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): از ساعت ۷ تا ۲۳
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): ۴۰ هزار تومان

باغ دولت‌آباد، قدیمی‌ترین باغ یزد است و بلندترین بادگیر جهان در آن ساخته شده است. این باغ در دوره فرمانروایی نادرشاه افشار (در سال ۱۱۶۰ هجری قمری) به دستور محمدتقی‌خان بافقی، حاکم یزد، ساخته شد. در دوره زندیه، کریم‌خان زند و فرزندش شاهرخ، از باغ دولت‌آباد برای سکونت خود استفاده می‌کردند. با گسترش شهرسازی در زمان پهلوی، باغ دولت‌آباد در مرکز شهر یزد قرار گرفت و بعدها چند مرتبه بازسازی شد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: Mehran Ho

باغ دولت‌آباد از دو بخش اندرونی و فضای بیرونی تشکیل شده است؛ اندرونی که محل سکونت حاکمان و بزرگان بود، بخشهای مختلفی دارد که عبارت‌اند از: ساختمان هشتی (بادگیر تابستانه)، حرمسرا، بهشت آیین، مطبخ، برج دیدبانی، آب‌انبار خصوصی و اصطبل. محوطه بیرونی نیز که محل استقرار کاروان‌ها و رسیدگی به امور حکومتی بود، اجزای مختلفی دارد که شامل جلوخان و سردر، تالار آیینه، عمارت تهرانی، دو بازارچه و آب‌انبار عمومی می‌شود. دورتادور این باغ، با دیواری خشتی محصور شده است و برج مراقبتی نیز برای نگهبانی و حفظ امنیت باغ، در آن تعبیه شده است.

ازجمله مواردی که به جذابیت باغ اضافه می‌کند، درختان سربه‌فلک‌کشیده، گیاهان متنوع، آب‌نماها و حوض‌هایی است که آب آن‌ها ازطریق قنات‌های حفرشده تامین می‌شود.

باغ عباس آباد

• آدرس: استان مازندران، ۹ کیلومتری شهرستان بهشهر (مشاهده روی نقشه)
• شماره تماس: ۰۱۱۳۴۵۷۲۷۲۷
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): ۸ تا ۱۸
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): رایگان

باغ عباس‌آباد با وسعت ۶۰۰ هکتار، از بزرگ‌ترین باغ‌های غیرکویری ایران به شمار می‌رود. این باغ در زمان شاه‌عباس صفوی ساخته شد و نام آن نیز برگرفته از نام همین شاه است. باغ عباس‌آباد به‌صورت پلکانی ساخته شده و در معماری آن، شیوه ساخت قرینه‌ای به کار رفته است. در قلب این مجموعه، دریاچه‌ای وجود دارد که بنایی آجری در مرکز آن قرار گرفته است؛ این بنا به گونه‌ای طراحی شده است که در مواقع پرآبی، به‌طور کامل زیر آب می‌رود و در شرایط کم‌آبی، ساختار آن نمایان می‌شود.

باغ عباس‌آباد از بخشهای مختلف دیگری هم تشکیل شده است که عبارت‌اند از: سد عباس‌آباد، کاخ صفوی، حمام و گرم‌خانه، گلباغ و آسیاب آبی. باتوجه‌به شرایط اقلیمی مازندران، در این باغ پوشش گیاهی متنوعی به چشم می‌خورد که آن را به یکی از سرسبزترین و چشم‌نوازترین باغ‌های ایرانی تبدیل می‌کند. این باغ در گذشته محلی برای تفریح، شکار و اقامت شاهان صفوی بوده است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: محسن محسن

باغ چهلستون

• آدرس: شهر اصفهان، میدان امام حسین، خیابان استانداری (مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید: از ساعت ۹ تا ۱۷
• هزینه بازدید: ۵۰ هزار تومان

با جابه‌جایی پایتخت صفویه از قزوین به اصفهان، تحولات چشمگیری در اصفهان رقم خورد. چهلستون نیز از باغ‌هایی بود که در همین دوره و به دستور شاه‌عباس اول صفوی ساخته شد. درون این باغ کوشکی کوچک به سبک کلاه‌فرنگی ساخته شده است. شاه‌عباس دوم بعداز به سلطنت رسیدن، کوشک چهلستون را گسترش داد و آن را به دولت‌خانه خود تبدیل کرد؛ علاوه‌بر این، از آن برای پذیرایی از مهمانان مهم و برگزاری جشن‌های سلطنتی و ملی استفاده می‌کرد. کاخ چهلستونی که امروز در دل این باغ مشاهده می‌کنیم، یادگار همین دوران است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: امیر مصیبی

باغ چهلستون ۶۷٬۰۰۰ متر مربع وسعت دارد. ساختمان عمارت درست در مرکز باغ قرار دارد و مقابل آن، حوضی بزرگ دیده می‌شود. زیبایی و شگفتی این باغ، از یک طرف به سرسبزی و دل‌گشایی محوطه بیرونی، و از طرف دیگر به سبک معماری کاخ مرتبط می‌شود. در ساخت عمارت چهلستون، از معماری ایرانی، چینی و غربی استفاده شده است؛ علاوه‌بر این، ترکیب نقاشی‌های مینیاتوری، گچ‌بری‌های ظریف، آینه‌کاری‌ها و خاتم‌کاری‌ها جلوه‌ای ویژه به آن بخشیده است.

کاخ چهلستون ۲۰ ستون چوبی دارد که تصویر آن‌ها در حوض بزرگی که مقابل بنا قرار دارد، منعکس می‌شود؛ به همین دلیل، آن را چهلستون نامید‌ه‌اند. برخی نیز معتقدند که دلیل نام‌گذاری این باغ، به مقدس بودن عدد ۴۰ و نماد کثرت بودن آن برمی‌گردد.

باغ پاسارگاد

• آدرس: استان فارس، شهر سعادت‌شهر، کیلومتر ۲۰ جاده اصفهان، مجموعه پاسارگاد (مشاهده روی نقشه)
• وبسایت: Pasargadae.info
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): در ۶ ماهه اول سال از ساعت ۸ تا ۱۸ و در ۶ ماهه دوم سال از ساعت ۸ تا ۱۷
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): برای گردشگران ایرانی ۳۰ هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۲۵۰ هزار تومان

باغ پاسارگاد که در دل مجموعه تاریخی پاسارگاد قرار گرفته است، بخش بزرگی از این مجموعه را تشکیل می‌دهد؛ این باغ، از کهن‌ترین نمونه‌های باغ ایرانی به شمار می‌آید که از زمان پادشاهی کوروش هخامنشی به یادگار مانده است؛ همچنین، الگویی است برای نحوه معماری باغ‌های ایرانی در دوره‌های بعد. در ساخت باغ پاسارگاد، تلفیقی از هنر، طبیعت و مهندسی پیشرفته عصر هخامنشی به کار رفته است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: کیا کلانتری

در باغ شاهی پاسارگاد آبراهه‌ها، حوضچه‌ها و آب‌نماهایی وجود داشت که نه‌تنها در زیباسازی باغ نقش داشتند، بلکه به شیوه‌ای بسیار اصولی و دقیق، آب را به نقاط مختلف باغ هدایت می‌کردند؛ همچنین، فضایی دل‌پذیر را در دل دشت خشک فارس به وجود می‌آوردند. در دو سمت باغ، دو کوشک ساخته شده بود که بزرگان هخامنشی از آن‌ها برای استراحت و تماشای منظره زیبای باغ استفاده می‌کردند. باغ پاسارگاد در گذشته نه‌تنها محلی برای آسایش و استراحت شاهان هخامنشی، که نمادی از قدرت، نظم و شکوه شاهنشاهی بود.

باغ پهلوان پور

• آدرس: استان یزد، شهرستان مهریز، خیابان مطهری (مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید (سال۱۴۰۴): از ساعت ۸ تا ۱۸:۳۰

برخلاف بسیاری از باغ‌های ثبت‌شده در فهرست یونسکو، باغ پهلوان پور به مقامات حکومتی تعلق ندارد. قدمت این باغ به دوره قاجار برمی‌گردد و در پس آن، ماجرایی عاشقانه جریان دارد؛ گویا در روستای مهریز، دو باغ دیواربه‌دیوار وجود داشت که یکی از آن‌ها به شخصی به نام «حسن ملا ‌رضا» و دیگری به «علی پهلوان‌پور» تعلق داشت. زمانی که دختر ملارضا و پسر علی پهلوان‌پور به یکدیگر دل می‌دهند و با هم وصلت می‌کنند، دیوار میانی باغ برداشته می‌شود و باغ به شکل امروزی‌اش درمی‌آید.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: Hasti Hastam

در ساخت باغ پهلوان پور، جدا از معماری قاجاری، از سبک معماری دوره‌های پیشین نیز الگوبرداری شده است. بخش‌های مختلفی در این باغ وجود دارد که شامل ساختمان کوشک (شربت‌خانه)، بنای زمستان‌خانه، آشپزخانه، حمام، بنای سرایدار و انبار می‌شوند. باغ پهلوان پور، از باغ‌های تاریخی در دل کویر یزد است که آب آن توسط قنات «حسن‌آباد» تامین می‌شود و در دو محور، جریان پیدا می‌کند. درخت‌کاری‌هایی که در حاشیه این دو جریان انجام شده، جلوه‌ای ویژه به باغ بخشیده است.

در سال‌های اخیر با اقدام سازمان میراث‌فرهنگی، عمارت پهلوان پور به اقامتگاهی برای مسافران تبدیل شده است.

باغ اکبریه بیرجند

• آدرس: استان خراسان جنوبی، شهر بیرجند، بلوار معلم، میدان موزه، خیابان خیام شرقی (مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید(سال ۱۴۰۴) : از ساعت ۹ تا ۱۹
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): رایگان

باغ اکبریه بیرجند، از آثار مشهوری است که از روزگار قاجار به یادگار مانده است؛ این باغ، با طراحی و معماری استاد الله‌داد جعفری و به درخواست شوکت‌الملک، حاکم جنوب خراسان، ساخته شد؛ همچنین، از آن به‌عنوان محلی برای سکونت و برگزاری مهمانی‌های تشریفاتی و انجام امور دیوانی، استفاده شد. بعداز شوکت‌الملک، این باغ به فرزند او، اسدالله علم، رسید و او نیز آن را وقف آستان قدس رضوی کرد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: رضا کرمی

باغ اکبریه شامل عمارت کلاه‌فرنگی، تالار آینه و تزیینات مقرنس لانه‌زنبوری است و سبک و سیاق معماری روسی در آن، به‌وضوح دیده می‌شود. ساختار پلکانی باغ، جریان آب در مسیرهای سنگ‌فرش‌شده و درختان کهن‌سال، باغ اکبریه را به یکی از نمونه‌های دل‌انگیز از تلفیق معماری و طبیعت در شرق ایران تبدیل کرده است. بخش‌های مختلف این باغ عبارت‌اند از: باغ شمالی، باغ جنوبی، عمارت حشمت‌الدوله، عمارت مرکزی، کتابخانه، موزه باستان‌شناسی، موزه مردم‌شناسی و موزه مشاهیر و مفاخر ملی.

مسجد جامع اصفهان

• آدرس: شهر اصفهان، میدان قیام، خیابان علامه مجلسی (مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید: از ساعت ۹ تا ۱۲ و ۱۴ تا ۱۶:۳۰
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): برای گردشگران ایرانی ۳۰ هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۲۵۰ هزار تومان
• سال ثبت جهانی: ۱۳۹۰

مسجد جامع اصفهان از شاهکارهای معماری ایرانی-اسلامی است که با نام مسجدجمعه یا مسجد عتیق اصفهان نیز شناخته می‌شود. قدمت این مسجد به قرن دوم هجری برمی‌گردد؛ اما بیشتر تغییرات و تحولات آن به عصر سلجوقی مربوط می‌شود. در این دوره بود که ساختار این مسجد، از سبک‌ و سیاق مساجد عربی فاصله پیدا کرد و با ایجاد چهار ایوان و حیاط مرکزی، به یکی از بهترین نمونه‌ها برای مساجد ایرانی تبدیل شد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: محمد محمدی

در دوره ایلخانی، پیروان فرقه اسماعیلیه، مسجدجامع اصفهان را به آتش کشیدند؛ اما بعدها حکومت‌های مختلفی ازجمله صفویان برای بازسازی آن تلاش فراوانی کردند. مسجد جامع اصفهان شامل بخش‌های مختلفی است که عبارت‌اند از: گنبد شمالی و جنوبی، ایوان درویشی در ضلع شمالی، ایوان صاحب در ضلع جنوبی، ایوان استاد در ضلع غربی، ایوان شاگرد در ضلع شرقی، ایوان عمر در انتهای ضلع شرقی، شبستان زمستانی بیت‌الشتا و مسجد الجایتو.

برج گنبد قابوس

• آدرس: استان گلستان، شهر گنبد کاووس، خیابان امام خمینی شمالی، بین خیابان جمهوری و قابوس، باغ ملی (مشاهده روی نقشه)
• سال ثبت جهانی: ۱۳۹۱
• ساعت بازدید: در ۶ ماهه اول سال از ساعت ۸:۳۰ تا ۲۰ و در ۶ ماهه دوم سال از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۹

گنبد قابوس، از شاهکارهای معماری دوران اسلامی ایران است که در نزدیکی شهر جرجان (گرگان امروزی) ساخته شده است و قدمت آن، به اوایل قرن پنجم هجری قمری برمی‌گردد. گنبد قابوس، بنایی نوک‌تیز با بدنه استوانه‌ای ده‌پر است و ارتفاع آن به ۷۲ متر می‌رسد. این بنا در سی‌وششمین نشست جهانی یونسکو به‌عنوان بلندترین برج تمام‌آجری جهان در این فهرست به ثبت رسید.

گنبد قابوس به دستور قابوس بن وشمگیر، پادشاه آل زیار، ساخته شده است و شکوه علم و فرهنگ عصر خود را به‌ نمایش می‌گذارد. داخل این برج کتیبه‌هایی به خط کوفی و عربی وجود دارد که در آن‌ها، به نام سازنده و تاریخ ساخت برج اشاره شده است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: Mehrdad Mike Eskenasi

کاخ گلستان

• آدرس: شهر تهران، خیابان پانزده خرداد، ضلع شمالی میدان ارگ، کاخ گلستان (مشاهده روی نقشه)
• شماره تماس: ۰۲۱۳۳۱۱۳۳۳۵
• وبسایت: Golestanpalace.ir
• سال ثبت جهانی: ۱۳۹۲
• ساعت بازدید (۱۴۰۴): در ۶ ماهه اول سال از ساعت ۹ تا ۱۸ و در ۶ ماهه دوم سال از ۹ تا ۱۷

کاخ گلستان، از باشکوه‌ترین بناهای تاریخی تهران است؛ همچنین، این کاخ تنها بنای پایتخت ایران است که نامش در فهرست میراث یونسکو قرار گرفته است. بنای اولیه این کاخ از زمان صفویه به جا مانده است؛ اما شکل‌وشمایل امروزی آن، یادگاری از دوره قاجار است. این مجموعه بی‌نظیر که بیش از ۴۰۰ سال قدمت دارد، در دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار به اوج شکوفایی رسید.

در بنای کاخ گلستان علاوه‌بر سبک معماری اصیل ایرانی، رگه‌هایی از معماری اروپایی نیز به چشم می‌خورد. این کاخ از بخش‌های مختلفی ازجمله تالار آینه، تالار برلیان، تالار سلام، تالار عاج، عمارت شمس‌العماره، عمارت بادگیر و خلوت کریم‌خانی تشکیل شده است. کاخ گلستان با کاشی‌کاری‌های ظریف، آینه‌کاری‌های درخشان و باغی دل‌انگیز، مجموعه بی‌نقص و باشکوهی است که هر تماشاگری را مسحور خود می‌کند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: Moein Vf

شهر سوخته

• آدرس: استان سیستان و بلوچستان، شهرستان هامون، بخش مرکزی، دهستان لوتک، ۸ کیلومتری جنوب شهر جدید رامشار (مشاهده روی نقشه)
• سال ثبت جهانی: ۱۳۹۳
• ساعت بازدید: از ساعت ۹ تا ۱۹

یکی از شگفت‌انگیزترین محوطه‌های باستانی ایران در دل کویر سیستان و بلوچستان قرار دارد؛ شهری که تاریخ آن به بیش از ۶٬۰۰۰ سال پیش می‌رسد و با نام «شهر سوخته » شناخته می‌شود؛ همچنین این شهر را با نام‌هایی مانند شهر علم، شهر هنر و شهر صلح می‌شناسند؛ این شهر میان دو رودخانه هیرمند و هامون ساخته شده و هفدهمین اثر تاریخی ایران در فهرست ملموس یونسکو است.

شهر سوخته با وسعت ۲۸۰ هکتار، متشکل از پنج قسمت اصلی بود که شامل بخش مسکونی، بخش مرکزی، بخش صنعتی، بنای یادمان و گورستان می‌شدند. شهر سوخته، مرکزی مهم برای گسترش علم و صنعتگری بود و براساس یافته‌های باستان‌شناسی، بسیاری از ساکنان آن به نساجی، جواهرسازی، ساخت کاشی، پزشکی و مواردی از این دست مشغول بودند. ساخت اولین چشم مصنوعی، نخستین عمل جراحی مغز، نخستن انیمیشن و اولین تخته‌نرد جهان به این شهر مربوط می‌شود؛ همچنین، این منطقه باستانی در جنوب شهر زابل و در مسیر شاه‌راه ارتباطی فلات ایران قرار داشته است؛ درنتیجه، تجارت و بازرگانی در آن رونق فراوانی داشته است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: حسین نوری

درباره علت ویرانی و خالی شدن شهر سوخته نظریه‌های مختلفی وجود دارد. یکی از این نظریات، به آتش‌سوزی در این شهر اشاره دارد؛ وجود خاکستر در جای‌جای شهر، مهم‌ترین عاملی است که باعث شکل‌گیری این نظریه شده است؛ اما این نظریه، با قطعیت پذیرفته نشده است.

روستای میمند شهر بابک

• آدرس: استان کرمان، شهرستان شهربابک، بخش مرکزی، روستای میمند (مشاهده روی نقشه)
• سال ثبت جهانی: ۱۳۹۴
• ساعات بازدید (سال ۱۴۰۴): ۲۴ ساعت شبانه‌روز
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): رایگان

روستای میمند، از شگفت‌انگیزترین سکونتگاه‌های دست‌کَند جهان است که در استان کرمان و در دل کوه‌های منطقه شهر بابک قرار دارد. این روستای تاریخی، با قدمتی چندهزارساله، به‌دلیل وجود خانه‌های سنگی و غارمانندش که در دل کوه تراشیده شده‌اند، شهرتی جهانی دارد؛ همچنین، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

درباره قدمت روستای میمند، دو نظریه وجود دارد؛ برخی از محققان پیشینه آن را به سده هفتم یا هشتم پیش‌از میلاد نسبت می‌دهند و معتقدند که این خانه‌ها، سکونتگاه افراد مهرپرست بوده‌اند؛ اما ازطرفی دیگر، شواهد زیادی وجود دارد که قدمت روستا را به دوره اشکانی و ساسانی مربوط می‌کند. معماری منحصربه‌فرد و سبک زندگی سنتی مردم میمند، این روستا را به مقصدی متفاوت برای علاقه‌مندان به تاریخ، طبیعت و فرهنگ بومی ایران تبدیل کرده است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: رضا کرمی

شهر باستانی شوش

• آدرس: استان خوزستان، شهر شوش (مشاهده روی نقشه)
• سال ثبت جهانی: ۱۳۹۴
• ساعات بازدید (سال ۱۴۰۴): از ساعت ۹ صبح تا ۱۹

شوش از قدیمی‌ترین شهرهای جهان و کهن‌ترین شهر ایران است که در استان خوزستان قرار دارد؛ این شهر، مرکز تمدن عیلام است و در دوره هخامنشی نیز پایتخت زمستانی این امپراتوری محسوب می‌شد. در این شهر که وسعت آن به ۸۰۰ هکتار می‌رسد، کاوش‌های باستان‌شناسی مختلفی انجام شده است؛ همچنین، در نتیجه این کاوش‌ها، آثار مختلفی مربوط به دوره‌های عیلامیان، هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان و دوره اسلامی به دست آمده است. از مهم‌ترین دیدنی‌های تاریخی و باستانی شهر شوش می‌توان به زیگورات چغازنبیل، آرامگاه دانیال نبی، کاخ آپادانا، قلعه فرانسوی‌ها، روستای هخامنشی و قلعه شوش (آکروپل) اشاره کرد.

منبع عکس: سایت خبری همشهری. عکاس: نامشخص

قنات ایرانی

• سال ثبت جهانی: ۱۳۹۵

ایران همیشه در طول تاریخ با معضل کم‌آبی مواجه بوده است‌؛ قنات‌های ایرانی نمونه‌ای بارز از تلاش‌های ایرانیان برای حل این معضل هستند و هوش و ذکاوت آن‌ها را نمایش می‌دهند. در چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو، مجموعه‌ای از ۱۱ قنات ایرانی به ثبت رسیدند. هریک از این قنات‌ها به‌دلایل مختلفی مانند میزان عمق، طول، قدمت و شیوه معماری و مهندسی‌شان در این فهرست جا گرفته‌اند. در ادامه، توضیحات مربوط به هریک از این ۱۱ قنات را مطالعه می‌کنید.

قنات قصبه گناباد

• آدرس: استان خراسان رضوی، شهرستان گناباد، ۳ کیلومتری جنوب گناباد (مشاهده روی نقشه)

قنات قصبه گناباد، قدیمی‌ترین و عمیق‌ترین قنات جهان است و قدمت آن به بیش از ۲٬۵۰۰ سال پیش برمی‌گردد. مادرچاه این قنات در دامنه‌های شمالی سیاه‌کوه حفر شده است و عمق آن به حدود ۳۰۰ متر می‌رسد. طول این قنات بیش از ۳۰ کیلومتر است و خروجی آن درحال‌حاضر در محله قصبه گناباد قرار گرفته است. در این مسیر طولانی، بیش از ۴۷۰ حلقه چاه حفر شده است که آب‌رسانی‌ به زمین‌های کشاورزی و روستاهای مختلف را ممکن می‌کردند. طی کاوش‌هایی که در دل این قنات انجام شده است، سفالینه‌هایی به دست آمده است که نشان می‌دهد ایجاد این قنات به دوره هخامنشیان برمی‌گردد.

منبع عکس: وبسایت خبرگزاری ایرنا. عکاس: نامشخص

قنات باغ زارچ یزد

• آدرس: شهر یزد، خیابان سید گلسرخ، محله کوشک نو (مشاهده روی نقشه)

قنات زارچ یزد با طول حدود ۸۰ کیلومتر، به‌عنوان طولانی‌ترین قنات دنیا در فهرست یونسکو به ثبت رسیده است. مسیر این قنات از روستای فهرج آغاز می‌شود و بعداز گذر از روستاهای خودیک، دهنو، قاسم‌آباد و اکرمیه به مرکز شهر یزد می‌رسد. این قنات که عمق آن به ۸۶ کیلومتر می‌رسد، ۳ انشعاب با نام‌های «شیرین»، «شور» و «ابراهیم خویدکی» دارد. درحال‌حاضر تنها شاخه شور فعال است و طول آن به ۷۲ کیلومتر می‌رسد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: رضاعسگری

قنات بلده فردوس

• آدرس: استان خراسان جنوبی، شهرستان فردوس، ۲۲ کیلومتری شمال شرق شهر فردوس (مشاهده روی نقشه)

قنات بلده از قنات‌های دوره ساسانی است که در فهرست یونسکو جا گرفته است. کاریز ۳۵ کیلومتری بلده با ۲۷ رشته قنات و چهار چشمه آب، ۲٬۳۸۲ هکتار از زمین‌های منطقه فردوس خراسان را سیراب می‌کرد؛ البته، بخش‌هایی از این کاریز، امروز خشک و غیرفعال هستند. این قنات، بخش زیادی از باغ‌ها و زمين‌های کشاورزی روستاهای باغستان عليا، سفلی و شهر اسالميه را آبياری می‌کند. در مسیر قنات بلده ۱۰۰ میله چاه حفر شده است و عمق مادرچاه آن به ۳۵ کیلومتر می‌رسد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: علیرضا میر

قنات گوهرریز جوپار کرمان

• آدرس: استان کرمان، شهر جوپار، بلوار شهید سلیمانی (مشاهده روی نقشه)

قنات گوهرریز کرمان از شگفت‌انگیزترین سازه‌های آبی ایران است که قدمت آن به حدود ۷۵۰ سال می‌رسد و از زمان صفویه به جا مانده است. این قنات در ۲۸ کیلومتری کرمان و در دامنه‌های کوه جوپار حفر شده است. هرچند طول این قنات در مقایسه با بسیاری از قنات‌ها کوتاه است، اما در زیر زمین پیچ‌وخم‌های زیادی دارد. قنات گوهرریز با ۳٬۵۶۶ متر طول و ۱۲۹ حلقه چاه، حدود ۳۳۰ هکتار از زمین‌های باغی شهر جوپار را آبیاری می‌کند.

قنات گوهرریز به شش رشته تقسیم می‌شود. عمیق‌ترین چاه این قنات در رشته «تل سفید» حفر شده است و عمق آن بیشتر از ۵۰ متر است. طول رشته «دروازه چاه گاوگرد» نیز از دیگر رشته‌ها بیشتر است و به حدود ۸۹۰ متر می‌رسد. مردم محلی نیز افسانه‌هایی درباره این قنات تعریف می‌کنند که حاکی از وجود ماهی کور سفید و ماهی طلایی در آن است.

منبع عکس: وبسایت خبرگزاری برنا. عکاس: نامشخص

قنات حسن آباد مهریز

• آدرس: استان یزد، شهر مهریز، جاده مدوار (مشاهده روی نقشه)

قنات حسن آباد یا حسن آباد مشیر، در روستای مهریز یزد قرار گرفته است و از قنات‌های کم‌عمق ایران به حساب می‌آید. مادرچاه این قنات با عمقی حدود ۴۰ متر در نزدیکی چشمه غربالبیز حفر شده است و آب آن از ارتفاعات شیرکوه و سرریز چشمه غربالبیز تامین می‌شود. قنات حسن‌آباد نه‌تنها برای آبرسانی شهرستان مهریز استفاده می‌شود، بلکه تا روستای ده‌نو، حسن‌آباد و مریم‌آباد یزد نیز امتداد پیدا می‌کند.

نکته جالب‌توجه درباره قنات حسن آباد مهریز این است که در طول مسیر آن، لایه‌های گچی و نمکی تشکیل نمی‌شود و آب آن کیفیت بالایی دارد؛ در گذشته از این آب برای شرب، ذخیره در آب‌انبارها، آبیاری باغ‌ها و به حرکت درآوردن آسیاب‌ها استفاده می‌شد؛ اما امروز بخش عمده آن صرف آبیاری زمین‌های کشاورزی و باغ‌ها می‌شود.

منبع عکس: وبسایت خبرگزاری مهر. عکاس: نامشخص

قنات های دوقلوی اکبرآباد و قاسم آباد بروات

• آدرس: استان کرمان، شهرستان بم، روستای بروات (مشاهده روی نقشه)

قنات‌های اکبرآباد و قاسم‌آباد از دیگر قنات‌های ثبت‌شده در فهرست یونسکو هستند و قدمت آن‌ها به بیش از ۲٬۰۰۰ سال می‌رسد. دلیل خاص بودن این قنات‌ها همین دوقلو بودن آن‌ها است. قنات اکبرآباد با ۱٬۱۰۰ متر طول و ۳۵ حلقه چاه، برای آبیاری ۱۶ هکتار زمین کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. قنات قاسم‌آباد نیز در طول مسیر ۲٬۳۰۰ متری خود با ۵۰ چاه حفرشده به ۱۰۰ هکتار زمین آبرسانی می‌کند. عمق مادرچاه قنات قاسم‌آباد ۴۴ متر و عمق مادرچاه قنات اکبرآباد حدود ۷ متر است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: سیامک معاون

قنات مزدآباد اصفهان

• آدرس: استان اصفهان، شهرستان شاهین‌شهر، میمه، جاده دلیجان (مشاهده روی نقشه)

قنات مزدآباد دومین قنات کهن ایرانی است که حدود ۲٬۵۰۰ سال از قدمت آن می‌گذرد. این قنات در حدفاصل شاهین‌شهر و میمه اصفهان و در دامنه کوه کرکس حفر شده است. طول این قنات به ۱۸ کیلومتر می‌رسد و چاه‌های آن حدود ۸۰ متر عمق دارند. این قنات ویژگی‌های خاصی دارد که آن را از سایر قنات‌ها متمایز می‌کند؛ ویژگی اول این است که در این قنات، دو رشته آب سرد و گرم در جریان هستند؛ ویژگی دیگر سه سد زیرزمینی است که در این قنات وجود دارد؛ همین ویژگی است که موجب ثبت این قنات در فهرست یونسکو شده است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: احسان حاجی کریمی

قنات وزوان

• آدرس: استان اصفهان، شهرستان شاهین‌شهر، میمه، روستای وزوان (مشاهده روی نقشه)

وزوان، قناتی به طول ۱٬۲۰۰ متر و عمق ۱۸ متر است که ۶۴ حلقه چاه در طول مسیر آن حفر شده است. مادرچاه این قنات در جنوب میمه قرار گرفته است. این قنات سدی زیرزمینی دارد که امکان بستن دریچه آن وجود دارد؛ این ویژگی کمک می‌کند که آب برای فصول کم‌بارش و زمان خشکی به‌خوبی ذخیره شود.

منبع عکس: وبسایت ایرنا. عکاس: نامشخص

قنات مون اردستان

• آدرس: استان اصفهان، شهرستان اردستان، خیابان شهید فائق، ابتدای کوچه نهضت (مشاهده روی نقشه)

سال دقیق ساخت قنات مون به‌طور دقیق مشخص نیست؛ اما نظر غالب بر این است که پیشینه قنات، به دوره اشکانیان می‌رسد؛ برخی نیز درباره قنات مون باورهایی اسطوره‌ای را مطرح می‌کنند و ساخت آن را به کاوه آهنگر نسبت می‌دهند. دهانه اصلی قنات اردستان در محله مون قرار گرفته است و به همین علت، با همین نام شناخته می‌شود. چاه اصلی قنات که چاه دوقلو یا چاه مادر نام دارد، کنار امامزاده اسماعیل اردستان حفر شده است و عمق آن ۳۱ متر است. طول قنات نیز به ۴ متر می‌رسد و از آن برای آبیاری زمین‌های کشاورزی و آبرسانی به روستاهای اطراف استفاده می‌شود.

قنات مون، تنها قنات دوطبقه جهان است و در واقع، از دو قنات که به‌صورت موازی حفر شده‌اند تشکیل شده است. سختی آب این قنات‌ها با یکدیگر تفاوت دارد؛ آب قنات بالایی شیرین است و از آن برای شرب استفاده می‌شود؛ اما آب قنات پایینی املاح بیشتری دارد و برای آبیاری زمین‌ها و شست‌وشو کارایی دارد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: حامد یونسی

قنات ابراهیم آباد

• آدرس: استان مرکزی، شهر اراک، روستای ابراهیم‌آباد (مشاهده روی نقشه)

قنات ابراهیم آباد که با نام قنات حاج رضا قلی نیز شناخته می‌شود، از قدیمی‌ترین قنات‌های ایران است که به احتمال زیاد، قدمت آن به دوره اشکانیان می‌رسد. ویژگی بارز این قنات شکل مخروطی آن است؛ یعنی هرچه عمق قنات افزایش پیدا می‌کند، قطر آن بیشتر می‌شود. قنات ابراهیم آباد ۱۱۴ کیلومتر عمق و حدود ۱۱ کیلومتر طول دارد و بیش از ۹۶ هکتار زمین توسط چاه‌هایی که از این قنات آب می‌گیرند، آبیاری می‌شوند. بنای قنات ابراهیم آباد از جنس سنگ، گل آهک، ساروج و آجر ساخته شده است و شامل راه‌پله، مخزن و دو بادگیر می‌شود.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: هادی کریمی

دشت لوت

• آدرس: استان‌های خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان (مشاهده روی نقشه)
• سال ثبت جهانی: ۱۳۹۵
• ساعات بازدید (سال ۱۴۰۴): ۲۴ ساعت شبانه‌روز
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): رایگان

دشت لوت از شگفت‌انگیزترین جلوه‌های طبیعی ایران و جهان است که در جنوب شرقی کشور، میان استان‌های کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی قرار دارد. این پهنه وسیع بیابانی، از گرم‌ترین نقاط زمین شناخته می‌شود؛ همچنین، با ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو، جایگاهی ویژه در میان جاذبه‌های طبیعی ایران یافته است.

دشت لوت بیش از ۴۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و در جای‌جای آن تنوع چشمگیری از پدیده‌های زمین‌شناختی مانند کلوت‌ها، مخروط‌های آتشفشانی، گلدان‌های بیابانی، گنبدهای نمکی، تپه‌های ماسه‌ای و دره‌های فرسایشی دیده می‌شود. از مشهورترین دیدنی‌های زیبای دشت لوت می‌توان به «دریاچه نمک خور»، «کویر لوت» و «کویر شهداد» اشاره کرد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: علی حیدری

دشت لوت فرصت رصد آسمان پرستاره و افق‌های بی‌انتها را در سکوت مطلق برای مسافران فراهم می‌کند؛ همچنین، زمینه‌ساز تجربه‌ای متفاوت و آرامش‌بخش برای دوستداران طبیعت‌گردی می‌شود؛ علاوه‌بر این، در پهنه این دشت، آثاری ارزشمند از دوران پیش‌از میلاد مسیح کشف شده است که از این لحاظ، بین باستان‌شناسان از ارزش فراوانی برخوردار است.

شهر تاریخی یزد

• آدرس: استان یزد (مشاهده روی نقشه)
• سال ثبت جهانی: ۱۳۹۶

یزد، دومین شهر تاریخی جهان است که در دل کویر مرکزی ایران قرار دارد و به‌واسطه وجود معماری خشتی بی‌نظیر، فرهنگ غنی و زندگی مسالمت‌آمیز پیروان ادیان مختلف، شهرت جهانی یافته است. این شهر به‌عنوان نخستین شهر خشتی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است؛ علاوه‌بر این، با کوچه‌های باریک و تودرتو و خانه‌های قدیمی‌اش، تصویری متفاوت از فرهنگ شهرنشینی را به جهانیان نشان می‌دهد. بی‌شک از مهم‌ترین ویژگی‌های معماری شهر یزد، بادگیرهایی است که به‌عنوان تهویه در خانه‌ها تعبیه می‌شد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: Kamen Dimitrov

از دوره باستان تا امروز، یزد از مراکز اصلی برای سکونت زرتشتیان محسوب می‌شود؛ همچنین، نام آن از واژه «یزدان» برداشته شده است که به معنای «شهر خدا» تعبیر می‌شود. این شهر در دوره اسلامی موقعیت ویژه‌ای داشت؛ در زمان حمله مغول، با سیاست‌هایی که اتابکان یزد پیش گرفتند، شهر یزد از آسیب در امان ماند و همین مسئله، به رونق و پیشرفت آن کمک کرد. از جاذبه‌های معروف یزد می‌توان به میدان امیرچخماق، مسجدجامع یزد، باغ دولت‌آباد و قنات‌های تاریخی آن اشاره کرد که هرکدام روایتی از تمدن، هنر و خلاقیت مردمان این سرزمین را نشان می‌دهند.

مجموعه باستانی ساسانی

• سال ثبت جهانی: ۱۳۹۷

مجموعه باستانی ساسانی، شامل هشت اثر در جنوب غربی استان فارس است که به‌طور مشخص در سه شهر بیشاپور، سروستان و فیروزآباد قرار گرفته‌اند. در ابتدا بنا بود هریک از این آثار به‌صورت مجزا در فهرست یونسکو به ثبت برسند؛ اما درنهایت نام آن‌ها به‌صورت مجموعه در این فهرست قرار گرفت. در ادامه، هریک از این سایت‌های باستانی را جداگانه به شما معرفی می‌کنیم:

شهر باستانی بیشاپور

• آدرس: استان فارس، شهر کازرون، جاده قائمیه کازرون، شهر باستانی بیشاپور (مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید: از ساعت ۸ تا ۱۸
• هزینه بازدید: ‌برای گردشگران ایرانی ۴۰ هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۳۰۰ هزار تومان

شهر باستانی بیشاپور از زمان پادشاهی شاپور اول ساسانی به یادگار مانده است و با نام «شهر شاپور» نیز شناخته می‌شود. این شهر نزدیک کازرون امروزی قرار دارد و در گذشته، نقش پررنگی در زمینه اقتصادی و سیاسی داشته است. آنچه بیش از همه این شهر را مورد توجه قرار می‌دهد، سبک معماری و آثار تاریخیای است که در آن دیده می‌شود. هرچند با حمله اعراب به ایران، بخش‌های زیادی از بیشاپور آسیب دید، اما هنوز بقایای آن توجه هر تاریخ‌دوست و فرهنگ‌دوستی را به خود جلب می‌کند.

بقایای شهر تاریخی بیشاپور شامل بخش‌های مختلفی می‌شود که عبارت‌اند از: بخش مسکونی، کاخ پیروزی، معبد آناهیتا، ایوان موزاییک، جایگاه نذورات، کاخ والرین، ستون‌های سنگ یادبود و تالار تشریفات.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: Pouria Rsm

غار شاپور

• آدرس: استان فارس، ۳۰ کیلومتری شمال کازرون، ۴ کیلومتری تنگه چوگان (مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید:‌ در ۶ ماهه اول سال از ساعت ۸ تا ۲۰ و در ۶ ماهه دوم سال از ساعت ۸ تا ۱۸

غار شاپور از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی استان فارس است که در دل کوه‌های زاگرس و در نزدیکی شهر تاریخی بیشاپور قرار گرفته است. این غار به‌واسطه وجود تندیس عظیم‎الجثه شاپور اول، پادشاه ساسانی، شهرت دارد. براساس اطلاعات منابع تاریخی، قدمت این مجسمه به ۱٬۷۰۰ سال می‌رسد؛ اما درباره قدمت خود غار، داده‌های چندانی در اختیار ما نیست. این مجسمه‌ که حدود ۷ متر ارتفاع دارد، از دل صخره‌ای تنومند در غار شکل گرفته است و همچنان پس‌از قرن‌ها هنوز استوار بر جای مانده است.

دیگر بخش‌های غار منحصربه‌فرد شاپور شامل راهرو و تالارها، محل ذبح قربانی، کتیبه‌های تاریخی و حوضچه‌های آب می‌شوند. غار شاپور با ویژگی‌های خاصی که دارد، هم برای طبیعت‌گردان، هم برای باستان‌شناسان و علاقه‌مندان به تاریخ، مقصدی شگفت‌انگیز محسوب می‌شود.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: ارسلان کاووسی

کاخ ساسانی سروستان

• آدرس: استان فارس، شهرستان سروستان، جاده شیراز-فسا، ۱۴ کیلومتری جنوب سروستان (مشاهده روی نقشه)

کاخ ساسانی سروستان از کهن‌ترین بناهای سنگی ایران است که در استان فارس و در نزدیکی فسا قرار گرفته است. هرتسفلد، باستان‌شناس آلمانی، در سال ۱۹۱۰ با بررسی این کاخ، آن را متعلق به دوره پادشاهی بهرام گور دانست. کاخ سروستان شامل دو ساختمان می‌شود که هریک، گنبد و ایوانی مجزا دارند. وسعت این کاخ و محوطه اطراف آن به ۲۵ هکتار می‌رسد؛ البته، در محوطه کاخ بناهایی وجود داشته است که امروز چیزی از آن‌ها بر جای نمانده است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: Yongwei Li (Giant Tiger)

کاخ اردشیر بابکان

• آدرس: استان فارس، ۳ کیلومتری شمال فیروزآباد (مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید: از ساعت ۹ تا ۱۸

اردشیر بابکان، اولین پادشاه ساسانی، بعداز پیروزی بر اردوان پنجم در سال ۲۲۴ میلادی، شهر «اردشیر خوره» را تاسیس کرد که بعدها به فیروزآباد مشهور شد. کاخ اردشیر بابکان، بنای مهمی است که در این شهر بر جای مانده است. این کاخ ازلحاظ سبک معماری، بنایی قابل‌توجه است و به‌دلیل داشتن دو ایوان، چهار گنبد و تالارهای تودردتو، از سایر بناهای دوره ساسانی متمایز می‌شود.

به عقیده برخی از باستان‌شناسان، اردشیر بابکان در این کاخ تاج‌گذاری کرد؛ اما دسته دیگری از باستان‌شناسان نیز معتقدند که این بنا، شباهتی به کاخ ندارد و در اصل، آتشکده‌ای برای پرستش آناهیتا بوده است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: محمد محمدی

قلعه دختر

• آدرس: استان فارس، شهرستان فیروزآباد، کیلومتر ۱۰ جاده فیروزآباد به کوار (مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید: از ساعت ۸ تا ۱۷

در دل کوهستان‌ شهرستان فیروزآباد، قلعه‌ای باشکوه و تاریخی به نام قلعه دختر وجود دارد که یادگاری ارزشمند از دوران ساسانیان است. این قلعه در سال‌های ۲۲۴ تا ۲۴۱ میلادی به دستور اردشیر بابکان، بنیان‌گذار سلسله ساسانی، ساخته شده است؛ همچنین، از فراز آن نمایی خیره‌کننده از طبیعت اطراف قابل مشاهده است. معماری قلعه دختر با دیوارهای سنگی قطور، برج‌های دفاعی و تالارهای عظیم، به توانمندی ایرانیان باستان در زمینه مهندسی اشاره دارد. قلعه دختر بنایی سه‌طبقه است که طبقه اول آن برای دیده‌بانی و محافظت استفاده می‌شد؛ در طبقه دوم، قسمت‌های مختلفی ازجمله حیاط مرکزی، تالار، ایوان و اتاق‌ها قرار داشتند و طبقه سوم در اختیار پادشاه بود.کنار قلعه دختر فیروزآباد، حمامکی نیز ساخته شده بود که افراد سلطنتی از آن استفاده می‌کردند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: آرش ترکمن

نقش برجسته تاج گذاری اردشیر

• آدرس: استان فارس، شهرستان فیروزآباد، ۱ کیلومتری قلعه دختر (مشاهده روی نقشه)

نقش برجسته تاج‌گذاری اردشیر ساسانی در منطقه فیروزآباد قرار گرفته است. این سنگ‌نگاره مشروعیت پادشاهی اردشیر اول و رسمیت حکومت ساسانیان را نشان می‌دهد. در این تصویر، اردشیر مقابل اهورامزدا ایستاده است و اهورامزدا، حلقه شاهی یا همان فره ایزدی را از روی محراب شاهی به اردشیر می‌سپارد و او را به‌عنوان شاه ایران برمی‌گزیند. در پس‌زمینه این نقش‌برجسته، تصویر شاپور ساسانی و دو شاهزاده دیگر هم به چشم می‌خورد.

منبع عکس: وبسایت خبرگزاری ایرنا. عکاس: نامشخص

نقش برجسته پیروزی اردشیر بر اردوان

• آدرس: استان فارس، ۳ کیلومتری جاده فیروزآباد به شیراز (مشاهده روی نقشه)

نقش برجسته پیروزی اردشیر بر اردوان، از دیگر یادگارهای دوره ساسانی در فیروزآباد استان فارس است. این نقش‌برجسته که روی صخره‌ای بزرگ حکاکی شده است، با نام‌های نقش‌برجسته «جنگ تن‌به‌تن» و «دف و چنگ» نیز مشهور است. اردشیر در این تصویر، با اقتدار تمام و سوار بر اسب، در حال حمله به آخرین پادشاه اشکانی دیده می‌شود. پشت‌سر او نیز جمعیت زیادی از سپاهیان او حضور دارند. این تصویر، به‌وضوح پیروزی سلسله ساسانی بر اشکانیان را به نمایش می‌گذارد.

منبع عکس: وبسایت ویکی‌پدیا. عکاس: نامشخص

جنگل های هیرکانی

• آدرس: استان‌های گیلان، مازندران و گلستان (مشاهده روی نقشه)
• سال ثبت جهانی: ۱۳۹۸
• ساعات بازدید (سال ۱۴۰۴): ۲۴ ساعت شبانه‌روز
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): رایگان

جنگل های هیرکانی از قدیمی‌ترین و ارزشمندترین زیست‌بوم‌های جهان هستند که بیش از ۸۰۰ کیلومتر از نوار ساحلی دریای خزر را پوشش می‌دهند. بخش کوچکی از این جنگل‌ها نیز خارج از ایران و در کشور آذربایجان قرار گرفته است. بخش عمده جنگل های هیرکانی در استان مازندران و دیگر بخش‌های آن، در دو استان گلستان و گیلان قرار دارند. طبیعت جنگل های هیرکانی بسیار متنوع و دیدنی است و شامل درختانی مانند راش، شمشاد، ممرز، انجیلی، افرا و نارون می‌شود.

منبع عکس: وبسایت خبرگزاری ایرنا. عکاس: نامشخص

وجود گونه‌های جانوری متنوع، چشمه‌ها، رودخانه‌ها و آبشارهای زلال، از دیگر دلایلی هستند که توجه گردشگران را به جنگل های هیرکانی جلب می‌کند. جنگل‌های الیمستان آمل، جنگل واز نور، سایت کجور نوشهر، جنگل بولای ساری، چهارباغ مرزن‌آباد و سایت خشکه‌داران تنکابن، از پرطرف‌دارترین و زیباترین بخش‌های این جنگل محسوب می‌شوند. علاوه‌بر زیبایی‌های طبیعی، حضور روستاهای کوچک با معماری سنتی، فرهنگ بومی، صنایع‌دستی و غذاهای محلی، جذابیت این منطقه را برای گردشگران دوچندان کرده است.

راه آهن سراسری ایران

• آدرس: از شمال تا جنوب ایران (مشاهده روی نقشه)
• سال ثبت جهانی: ۱۴۰۰
• ساعات بازدید (سال ۱۴۰۴): ۲۴ ساعت شبانه‌روز
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): رایگان

راهآهن سراسری ایران یک پروژه احداثی بزرگ در زمان رضاشاه پهلوی بود. این راه‌آهن ازطریق دو ایستگاه در ترکمن‌صحرا و بندر امام خمینی، منطقه شمالی و جنوبی کشور را به یکدیگر متصل می‌کند. ساخت این راه‌آهن با طراحی مهندسان ایرانی، آمریکایی و آلمانی انجام شد و از سال ۱۳۰۶ تا ۱۳۱۷ زمان برد. طول راه‌آهن سراسری ایران به ۱۳۹۴ کیلومتر می‌رسد و ۲۳۰ تونل و ۴٬۱۰۰ پل در مسیر آن ساخته شده است. این راه‌آهن در دوره پهلوی اول و دوم گسترش یافت و تهران را به شهرهای گرگان، سمنان، مشهد، قزوین، زنجان، تبریز، اصفهان، یزد و کرمان متصل کرد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: حسین تهرانی

منظر فرهنگی اوارامانات

• آدرس: استان کردستان، شهرستان سروآباد، بخش اورامان (مشاهده روی نقشه)
• سال ثبت جهانی: ۱۴۰۰
• ساعات بازدید (سال ۱۴۰۴): ۲۴ ساعت شبانه‌روز
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): رایگان

منظر فرهنگی اورامانات به‌عنوان بیست‌وششمین اثر ایران، در نشست جهانی سازمان یونسکو در چین به ثبت رسیده است. اورامانات (هورامان)، منطقه‌ای کوهستانی و زیبا در غرب ایران است که در دل رشته‌کوه‌های زاگرس جای گرفته است؛ این منطقه، میان استان‌های کردستان و کرمانشاه قرار دارد و شامل بیش از ۷۰۰ روستا می‌شود که هرکدام با طبیعت بکر و آداب‌ورسوم خاصشان، مورد توجه گردشگران قرار می‌گیرند. کاوش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهند که قدمت منطقه اورامانات، به ایران دوره باستان می‌رسد.

بخش اصلی منظره فرهنگی اورامانات شامل دره‌های ژاوه رود، اورامان تخت و لهون می‌شود. مهم‌ترین ویژگی منطقه اورامانات، سبک معماری خانه‌های این منطقه است؛ این خانه‌ها به‌گونه‌ای ساخته شده‌اند که بام هر خانه، حیاط خانه بالایی است و از دوردست به‌صورت طبقه‌طبقه نمایان می‌شوند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: رضا کرمی

کاروانسراهای ایرانی

• سال ثبت جهانی: ۱۴۰۲

در چهل‌وپنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو، مجموعه‌ای از ۵۴ کاروانسرای ایرانی به ثبت جهانی رسیدند؛ این کاروان‌سراها در ۲۴ استان ایران قرار گرفته‌اند که عبارت‌اند از: آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، اصفهان، البرز، بوشهر، تهران، خراسان جنوبی، خراسان رضوی،‌ خراسان شمالی، خوزستان، سمنان، فارس، قزوین، قم، کرمان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، گیلان، لرستان،‌ مرکزی، هرمزگان،‌ همدان و یزد.

کاروانسراهای ایرانی نمونه‌های فوق‌العاده‌ای از سبک معماری ایرانی هستند. هرچند بین بسیاری از این بناها اشتراکاتی وجود دارد، اما با بررسی‌های انجام‌شده، مشخص شده است که هیچ‌یک از آن‌ها نقشه تکراری ندارند و هر بنا، اثری منحصر‌به‌فرد محسوب می‌شود. در ادامه این مطلب، توضیحاتی درباره هر ۵۴ کاروان‌سرای به‌ثبت‌رسیده در فهرست میراث جهانی یونسکو را در اختیار شما قرار می‌دهیم:

کاروانسرای دیر گچین

• آدرس: شهر قم، کیلومتر ۷۰ اتوبان قم-گرمسار، روستای علی‌آباد (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای دیر گچین، قدیمی‌ترین کاروان‌سرای ایرانی است که در مسیر قم-ورامین قرار گرفته است و به مادر کاروان‌سراهای ایرانی شهرت دارد. این کاروان‌سرا یادگاری از دوره سلطنت انوشیروان ساسانی است؛ اما چند مرتبه در زمان حکومت‌های مختلف مانند سلجوقی، صفوی و قاجار، بازسازی و مرمت شده و بخش‌هایی به قسمت داخلی یا محیط بیرونی آن اضافه شده است.

مساحت کلی کاروانسرای دیر گچین ۱۲٬۰۰۰ متر مربع است که این عدد، با احتساب محوطه بیرونی به ۱۹٬۰۰۰ متر مربع می‌رسد. بنای کاروانسرا مربع‌شکل است و از آجر ساخته شده است. در این مجموعه، علاوه‌بر حجره‌هایی که محل استراحت کاروانیان بود، قسمت‌های دیگری نیز وجود دارند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: حمام‌ها، اصطبل‌ها، حیاط مرکزی، برج‌های دیده‌بانی، آسیاب و مسجد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: سیامک معاون

کاروانسرای قلعه سنگی

• آدرس: استان تهران، شهرستان رباط‌کریم، بخش پرند (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای قلعه سنگی، از کاروان‌سراهای تاریخی ایران است که از زمان حکومت آل‌بویه به جا مانده است. ازآنجاکه این کاروانسرا در شهرستان رباط‌کریم و شهر پرند قرار دارد، امروز به آن قلعه سنگی رباط‌کریم یا قلعه سنگی پرند نیز می‌گویند. کاروانسرای قلعه سنگی در مسیر رفت‌وآمد کاروان‌ها قرار نداشت و به همین دلیل، بیشتر به‌عنوان قلعه و انبار استفاده می‌شد. این مجموعه همان‌طورکه در دوره حکومت‌های اسلامی رایج بود، به شیوه چهارایوانی با حیاط مرکزی ساخته شده است؛ همچنین، اطراف آن با دیواری محصور شده است که دوبرابر بناهای داخل مجموعه ارتفاع دارد. شیوه طراحی و معماری این کاروان‌سرا شباهت زیادی به معماری مسجدجامع ساوه دارد.

منبع عکس: وبسایت خبرگزاری مهر. عکاس: نامشخص

کاروانسرای رباط شرف

• آدرس: استان خراسان رضوی، شهرستان سرخس، جاده چکودر و رباط‌شرف (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای رباط شرف از شاهکارهای معماری دوره سلجوقی است که در دل کویر و در مسیر جاده تاریخی ابریشم قرار گرفته است. این کاروان‌سرای آجری در سال ۵۰۸ قمری ساخته شد؛ ۴۰ سال بعد مورد حمله ترکان غز قرار گرفت و در سال ۵۴۹ به بهترین شکل بازسازی شد.

کاروانسرای رباط شرف با داشتن ۶۴۴ متر زیربنا، مانند قلعه‌ای بزرگ است که با دو صحن ساخته شده است؛ هر صحن این بنا، چهار ایوان و یک شبستان دارد. در سال ۱۳۵۶ با خاک‌برداری‌های انجام‌شده در این بنا، آثار ارزشمندی به دست آمد که شامل ظروف فلزی عهد صفوی، سفالینه‌های عهد سلجوقی و سکه‌هایی از دوران اسلامی می‌شوند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: ابراهیم اسدی

کاروانسرای سنگی انجیره

• آدرس: استان یزد، شهرستان اردکان، بخش خرانق (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای سنگی انجیره، سازه‌ای بازمانده از دوره ایلخانی در بیایان انجیره است و همان‌طور که از نام آن مشخص است، از سنگ ساخته شده است؛ البته، در بخش‌هایی از این کاروان‌سرا، مانند هشتی ورودی، از آجر نیز استفاده شده است. پلان کاروانسرای سنگی انجیره به‌صورت هشت‌ضلعی نامنظم طراحی شده است و از این حیث، نسبت به دیگر کاروان‌سراها، معماری متفاوتی دارد. امروز این بنا در وضعیت خوبی قرار ندارد و عمده بخش‌های آن از بین رفته‌اند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: Travel Guid

کاروانسرای جمال آباد

• آدرس: استان آذربایجان شرقی، ۳۵ کیلومتری شهر میانه، روستای جمال‌آباد (مشاهده روی نقشه)

قدمت کاروانسرای جمال‌آباد را به دوره ایلخانی نسبت می‌دهند؛ اما کتیبه‌ای که در سردر این بنا نصب شده است، حکایت از آن دارد که این بنا، در زمان شاه‌عباس دوم صفوی در سال ۱۰۶۵ قمری ساخته شده است. این کاروان‌سرا نیز مانند بسیاری از کاروان‌سراهای ایرانی، به‌صورت چهارایوانی با چهار برج در اطراف طراحی شده است و در ساخت آن، آجر و سنگ به کار رفته است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: آرشین طبیعی

کاروانسرای عباس آباد تایباد

• آدرس: استان خراسان رضوی، شهرستان تایباد، جاده تربت‌جام-تایباد، جاده کاروان‌سرا (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای عباس‌آباد تایباد، باتوجه‌به اینکه در خراسان و مسیر جاده ابریشم قرار گرفته بود، اهمیت بسیاری برای زایران و کاروان تاجران داشت. این کاروان‌سرا در دوره شاه‌عباس اول صفوی ساخته شد و بعدها در دوره قاجار، بخش‌های دیگری به آن افزوده شد. ویژگی برجسته کاروانسرای تایباد، دوحیاطه بودن آن است. بخش مسکونی این بنا نیز به‌صورت چهارایوانی ساخته شده و اطراف آن، حجره‌ها، انبارها و اصطبل‌هایی تعبیه شده است.

منبع عکس: وبسایت ایرنا. عکاس: نامشخص

کاروانسرای فخر داوود

• آدرس: استان خراسان رضوی، شهرستان مشهد، بخش احمدآباد، جاده مشهد-نیشابور، جاده فخر داوود (مشاهده روی نقشه)
• شماره تماس: ۰۵۱۳۳۵۶۴۲۲۰

کاروانسرای فخر داوود از دوره حکومت تیموریان به یادگار مانده است؛ اما بنای امروزی آن، حاصل مرمت در دوره قاجار است. این کاروان‌سرا با وسعت ۸۵۳ متر مربع، ازجمله کاروان‌سرهای کوهستانی ایران است که در مسیر توس-نیشابور ساخته شده است. در چهار طرف این بنا برج‌هایی مدور وجود دارد و در قسمت بالایی نیز محلی برای نگهبانی تعبیه شده است؛ در این قسمت، پنجره‌هایی مشبک دیده می‌شوند که در گذشته، از آن‌ها برای تیراندازی و دفاع از کاروان‌سرا استفاده می‌کردند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: امیرحسین داوودوند

کاروانسرای شیخعلی خان زنگنه

• آدرس: استان اصفهان، شهرستان شاهین‌شهر و میمه، خیابان امام خمینی (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای شیخعلی‌خان زنگنه یا کاروانسرای چاله سیاه با وسعتی بالغ بر ۶٬۵۰۰ متر مربع در استان اصفهان قرار دارد؛ این کاروان‌سرا که در زمان شاه‌عباس اول صفوی ساخته شد، نه‌تنها مورد استفاده کاروانیان بود، که شخص شاه نیز از آن برای شکار استفاده می‌کرد؛ به همین دلیل، نام آن در زمره کاروان‌سراهای سلطنتی قرار دارد.

کاروانسرای شیخعلی‌خان زنگنه مطابق الگوی اکثر کاروان‌سراهای صفوی، با پلان مربع‌شکل و حیاط مرکزی ساخته شده است و تزیینات آجرکاری و کاشی‌کاری دارد.

منبع عکس: وبسایت خبرگزاری ایرنا. عکاس: نامشخص

کاروانسرای مرنجاب

• آدرس: استان اصفهان، ۵۰ کیلومتری شمال شرق شهر آران و بیدگل (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای مرنجاب از جاذبه‌های تماشایی استان اصفهان است که در دل کویر مرنجاب قرار دارد؛ این کاروانسرا به فرمان شاه‌عباس اول صفوی ساخته شده بود؛ همچنین، نقش مهمی در مسیر تجاری جاده ابریشم ایفا می‎کرد و مورد استفاده کاروان‌ مسافران تاجران قرار می‌گرفت. اجزای تشکیل‌دهنده این کاروان‌سرا معماری چهارضلعی، اتاق‌های متعدد، حیاط مرکزی و برج‌های دیده‌بانی هستند. کاروانسرای مرنجاب برای کسانی که دوست دارند آسمان صاف و پرستاره را رصد کنند، مقصد بی‌نظیری است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: فاطمه کریمی

کاروانسرای امین آباد

• آدرس: استان اصفهان، شهرستان شهرضا، روستای امین‌آباد (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای امین‌آباد از دیگر کاروان‌سراهایی است که در زمان شاه‌عباس اول صفوی و در راستای احیا و بازسازی جاده ابریشم ساخته شد؛ این کاروانسرا معماری کم‌نظیری دارد؛ پلان این بنا به‌صورت هشت‌ضلعی است و در هر گوشه آن، برجی مدور قرار دارد. سقف کاروان‌سرا گنبدی است و در قست بالایی آن برای ایجاد امنیت، تاسیساتی دفاعی و فضایی مختص به تیراندازی تعبیه شده است. این کاروان‌سرا با نمای سنگی و آجری خود، هنوز هم توجه گردشگران را جلب می‌کند و به‌عنوان اقامتگاهی گردشگری مورد استفاده گردشگران قرار می‌گیرد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: محمدرضا یعقوبی شاوکی

کاروانسرای گبرآباد قمصر

• آدرس: استان اصفهان، شهرستان کاشان، بخش قمصر (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای گبرآباد قمصر، کاروان‌سرایی آجری است که از دوره صفوی بر جای مانده است؛ این کاروا‌ن‌سرا ۳۱ اتاق دارد که عبارت‌اند از: ۲۰ اتاق تابستانی، چهار اتاق زمستانی، سه شاه‌نشین و چهار اتاق نگهبانی. از سازه‌های جانبی کاروان‌سرا نیز می‌توانیم به پل سنگی و آب‌انبار اشاره کنیم. کاروانسرای گبرآباد قمصر به‌صورت چهارایوانی با چهار برج در گوشه دیوارها ساخته شده است و برای تزیین آن، آجر لعاب‌دار به کار رفته است. این بنا هنگام جنگ تحمیلی هشت‌ساله، به‌عنوان مرکزی نظامی و محلی برای استقرار اسرا استفاده می‌شد.

منبع عکس: نشان. عکاس: محمدرضا شایسته افخم

کاروانسرای کوهپایه

• آدرس: استان اصفهان، شهر کوهپایه ، خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید خجسته‌بخت (مشاهده روی نقشه)
• شماره تماس: ۳۲۴۶۲۳۶۴ ۰۵۶

کاروانسرای کوهپایه یا کوهپا، متعلق به دوره حکومت شاه‌عباس اول صفوی است و مانند بسیاری از کاروان‌سراهای آن دوره، با پلان چهارایوانی ساخته شده است. وسعت کاروانسرای کوهپایه به ۵٬۰۰۰ متر مربع می‌رسد. مصالح به‌کاررفته در این بنا شامل آجر، سنگ و گچ و تزپینات آن نیز شامل آجرکاری و گچ‌بری است. درحال‌حاضر این کاروان‌سرا در قالب اقامتگاهی سنتی پذیرای مسافران است.

منبع عکس: وبسایت خبرگزاری مهر. عکاس: نامشخص

کاروانسرای گز

• آدرس: استان اصفهان، شهر گز، بلوار شهدا، خیابان نواب‌صفوی (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای گز از بناهای زمان شاه‌عباس صفوی است که برای برقراری نظم، امنیت جاده‌ها و افزایش آسایش مسافران ساخته شد؛ این کاروان‌سرا، با معماری چهارایوانی، سردرهای بلند، گنبدهای مدور و راهروهایی برای نگهداری چارپایان، نمونه‌ای عالی از معماری صفوی است. طول این کاروان‌سرا ۹۶ متر و عرض آن ۸۳ متر است و از بزرگ‌ترین کاروانسراهای منطقه شناخته می‌شود. کاروانسرای گز چند سالی است که به پادگان نظامی تغییر کاربری داده است و امکان بازدید از آن وجود ندارد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: علیرضا دارویی

کاروانسرای مهیار

• آدرس: استان اصفهان، شهرستان شهرضا، جاده شیراز به اصفهان (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای مهیار از بهترین نمونه‌های معماری صفوی است؛ این کاروان‌سرا برای اولین بار، در زمان شاه‌اسماعیل اول ساخته شد و در زمان پادشاهی سلطان‌سلیمان نیز مرمت شد. در گذشته در مقابل این کاروان‌سرا بازار، مسجد، قهوه‌خانه و نانوایی وجود داشته است که از این لحاظ، نمونه‌ای منحصربه‌فرد محسوب می‌شود.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: محمدرضا یعقوبی شاوکی

کاروانسرای مزینان

• آدرس: استان خراسان رضوی، شهرستان داورزن (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای مزینان از کاروان‌سراهای صفوی است که در مسیر جاده ابریشم قرار داشته است و به همین دلیل، از اهمیت بالایی برخوردار بوده است؛ این کاروان‌سرا، با نقشه مستطیلی و حیاط مرکزی ساخته شده است. در وسط حیاط حوضی ساخته شده بود که نیاز مسافران به آب را تامین می‌کرد. وجود بادگیر نیز از دیگر ویژگی‌های مهم معماری این بنا است. مورد دیگری که در این کاروان‌سرا جلب‌توجه می‌کند، وجود سه آجر بزرگ است که به احتمال زیاد قدمت آن‌ها به عصر ساسانی می‌رسد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: ادوین مجنونیان

کاروانسرای ایزدخواست

• آدرس: استان فارس، شهر تاریخی ایزدخواست، گلزار شهدا، بلوار پارسیان (مشاهده روی نقشه)
• وبسایت: ۳۲۴۶۲۳۶۴ ۰۵۶

کاروانسرای ایزدخواست، در زمره کاروان‌سراهای چهارایوانی دوره صفوی است. در ساخت این کاروان‌سرا از مصالحی مانند آجر و سنگ لاشه استفاده شده است؛ همچنین، در طاق‌های آن سبک آجرچینی ضربی و رومی به کار رفته است. کاروانسرای ایزدخواست، بازسازی و ترمیم شده است و درحال‌حاضر به‌عنوان اقامتگاهی بوم‌گردی، پذیرای گردشگران است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: مسعود مبین‌علی

کاروانسرای فخرآباد

• آدرس: استان خراسان رضوی، شهرستان بجستان، بخش یونسی، روستای فخرآباد (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای فخرآباد از کاروان‌سراهایی است که برای رفاه حال زایران حرم امام هشتم ساخته شده است. قدمت این کاروان‌سرا به اواخر دوره صفوی و اوایل دوره قاجار می‌رسد و در ساخت آن، آجر به کار رفته است. پلان این کاروان‌سرا مانند اغلب کاروان‌سراهای صفوی، به‌صورت چهارایوانی با حیاط مرکزی است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: سیامک معاون

کاروانسرای سرایان

• آدرس: استان خراسان جنوبی، شهرستان سرایان، خیابان امام خمینی، خیابان جانبازان (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای سرایان، یادگاری از دوره صفوی است که به‌صورت دوایوانی ساخته شده است. در این کاروان‌سرا قسمت‌های مختلفی وجود دارد که شامل سردر ورودی، صحن، حجره‌ها، ایوان، انبار و اصطبل چهارپایان می‌شود. این بنا در سال ۱۳۸۲ مرمت شد و امروز به‌عنوان موزه صنایع‌دستی و مردم‌شناسی فعال است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: مجید حاتمی

کاروانسرای قصر بهرام

• آدرس: استان سمنان، شهرستان گرمسار، پارک ملی کویر (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای قصر بهرام یا رباط سیاه‌کوه، یادگاری باشکوه از زمان پادشاهی بهرام گور ساسانی است؛ این کاروان‌سرا در دل پارک ملی کویر و نزدیک به گرمسار قرار گرفته است. این بنا در دوره صفویه به دستور شاه‌عباس بازسازی شده است و به همین دلیل، به آن کاروانسرای عباسی نیز می‌گویند. در معماری کاروانسرای قصر بهرام، برخلاف اغلب کاروان‌سراها که از آجر یا خشت ساخته می‌شدند، از سنگ‌های سفید استفاده شده است و همین مسئله، از قدمت زیاد آن حکایت می‌کند؛ همچنین، رنگ روشن این ساختمان در دل کوه‌های سیاه‌رنگ اطراف، جلوه‌ای ویژه به آن می‌بخشید. قصر بهرام چهار برج نیم‌دایره، ۲۴ اتاق مشرف به حیاط مرکزی و دو ورودی شمالی و جنوبی دارد . امروز قصر بهرام به مقصدی محبوب برای رصد ستارگان و عکاسی نجومی تبدیل شده است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: اکبر نعمتی

کاروانسرای سنگی آهوان

• آدرس: شهر سمنان، بزرگراه امام رضا (جاده سمنان-دامغان) (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای سنگی آهوان از قدمت زیادی برخوردار است؛ اما اطلاعات دقیقی درباره تاریخ ساخت آن وجود ندارد؛ برخی از محققان آن را به دوره ساسانی منسوب می‌دانند؛ اما برخی دیگر، ازجمله هرتسقلد، معتقدند که این بنا در زمان انوشیروان زیاری، از امیران آل زیار، ساخته شده است. کاروانسرای سنگی آهوان به نام رباط انوشیروانی هم شهرت دارد. این بنا تا زمان ایلخانان مورد توجه زیادی قرار داشت و با ۲۶ اتاق، میزبان کاروان تاجران و زایران بود؛ اما با ساخته شدن کاروانسرای آجری آهوان در زمان صفوی، توجه کمتری به آن معطوف شد.

امروز بخش‌های زیادی از کاروانسرای سنگی آهوان از بین رفته است و در جای‌جای قسمت‌های باقی‌مانده آن می‌توانیم نشان آسیب را مشاهده کنیم.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: اصغر شیروانی پور فیل آبادی

کاروانسرای آجری آهوان

• آدرس: شهر سمنان، بزرگراه امام رضا (جاده سمنان-دامغان) (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای آجری آهوان در فاصله کمی از کاروانسرای سنگی آهوان قرار دارد و در عصر صفوی احداث شده است؛ همچنین، در ساخت آن از آجر، آهک و خاک رس استفاده شده است؛ این کاروان‌سرا، بنایی مستطیلی به طول ۴۰ متر و عرض ۳۲ متر دارد و اطراف حیاط آن ۲۴ اتاق برای اسکان مسافران تعبیه شده است. کاروانسرای آجری آهوان در زمان سلطان‌سلیمان صفوی برای استراحت زایران حرم امام رضا (ع) ساخته شد؛ اما امروز به‌اشتباه، آن را کاروان‌سرای شاه‌عباسی می‌نامند.

منبع عکس: وبسایت میراث آریا. عکاس: مسعود محقق

کاروانسرای میامی

• آدرس: استان سمنان، شهرستان میامی، بزرگراه امام رضا (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای میامی بنایی به مساحت ۴٬۶۲۳ متر مربع است و ازجمله کاروان‌سراهایی است که برای رفاه حال زایران امام رضا ساخته شده است. این کاروان‌سرا، از جنس آجر است و دو برجک دارد؛ همچنین، در سردر آن، کتیبه‌هایی به خط ثلث وجود دارد که نشان می‌دهد قدمت آن، به سال ۱۰۶۴ یعنی زمان پادشاهی شاه‌عباس دوم می‌رسد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: علی شیخ حسنی

کاروانسرای عباس آباد شاهرود

• آدرس: استان سمنان، ۷۵ کیلومتری شرق میامی، روستای عباس‌آباد (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای عباس‌آباد شاهرود ازجمله کاروان‌سراهای درون‌شهری دوره صفوی است که در مسیر جاده ابریشم قدیم ساخته شده است؛ این کاروان‌سرا که مساحتش به ۸٬۵۰۰ متر مربع می‌رسد، پلانی مستطیلی دارد و به‌صورت چهارایوانی طراحی شده است؛ به‌علاوه، در این کاروان‌سرا ۳۶ اتاق مشرف به حیاط مرکزی وجود دارد و در وسط حیاط نیز سکویی دیده می‌شود که از آن برای اجرای تعزیه و مراسم مذهبی استفاده می‌شد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: عارفه سلیمانی

کاروانسرای میاندشت

• آدرس: استان سمنان، شهرستان میامی، جاده سبزوار-میامی (مشاهده روی نقشه)

مجموعه کاروانسرای میاندشت در استان سمنان، به‌عنوان بزرگ‌ترین کاروان‌سرای ایرانی شناخته می‌شود. این مجموعه از سه کاروان‌سرا تشکیل می‌شود که قدمت یکی از آن‌ها به دوره صفوی و قدمت دو مورد دیگر، به دوره قاجار می‌رسد. این مجموعه کاروان‌سرا بخش‌های مختلفی دارد که شامل دو قلعه، یک چاپارخانه، یک کبوترخانه و یک تلگراف‌خانه می‌شود. امروز کاروانسرای میاندشت مرمت شده است و به‌صورت هتل سنتی فعال است.

منبع عکس: وبسایت خبرگزاری صداوسیما. عکاس: احمد بلباسی

کاروانسرای زین الدین

• آدرس: استان یزد، شهرستان مهریز، جاده یزد-کرمان، منطقه حفاظت‌شده کالمند (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای زین‌الدین به دستور گنجعلی‌خان، حاکم کرمان، در زمان شاه‌عباس صفوی احداث شد؛ این کاروان‌سرا جزو معدود کاروان‌سراهای مدور است و دورتادور آن، پنج برج نیم‌دایره‌ای قرار گرفته است. ساختمان کاروان‌سرا از آجر ساخته شده است و بیشتر تزیینات آن نیز از همین جنس است. کاروانسرای زین‌الدین در گذشته محل استقرار نگهبانان و تفنگچیان بود؛ اما امروز به هتلی سنتی برای اسکان گردشگران تبدیل شده است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: Mariano Alons

کاروانسرای میبد

• آدرس: استان یزد، شهر میبد، محله رشیدالدین میبد، بلوار قاضی میرحسین (مشاهده روی نقشه)

از کاروانسرای میبد به‌عنوان یکی از کاروانسراهای عصر صفوی یاد می‌شود؛ اما سبک معماری آن با معماری دوره قاجار مطابقت بیشتری دارد؛ ازاین‌رو، می‌توانیم این‌طور نتیجه بگیریم که کاروانسرای صفوی میبد، در دوره قاجار بازسازی شده و بخش‌هایی از آن، ازلحاظ ساختار تغییر کرده است. مجاور این کاروان‌سرا آب‌انباری معروف به آب‌انبار کلار هم وجود دارد که ازلحاظ قدمت، با ساختمان کاروان‌سرا برابر است و همچنین هر دو آن‌ها، در سال ۱۰۷۰ قمری بنا شده‌اند.

کاروانسرای میبد به‌صورت چهارایوانی و از جنس آجر است؛ همچنین، از قسمت‌های مختلفی چون ساباط، ایوان‌های بیرونی، هشتی ورودی، حیاط مرکزی، حوض‌خانه، مهتابی، چهار هشتی و ۱۰۰ اتاق و ایوان تشکیل شده است.

منبع عکس: وبسایت خبرگزاری مهر. عکاس: نامشخص

کاروانسرای فرسفج

• آدرس: استان همدان، شهرستان تویسرکان، شهر فرسفج (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای فرسفج، از دوره صفوی بر جای مانده است. علاوه‌بر تاجران، کاروان‌هایی که به قصد زیارت عازم عراق بودند نیز برای اسکان و استراحت بین‌راهی از این کاروان‌سرا استفاده می‌کردند. کاروانسرای فرسفج به‌صورت چهارایوانی با پلان مستطیل‌شکل طراحی شده است و در ساخت آن، از آجر استفاده شده است. در هر چهار گوشه این کاروان‌سرا برجی مدور و در اضلاع شمالی، شرقی و غربی، برجی نیم‌دایره‌ای وجود دارد. این برج‌ها نه‌تنها مایه زیبایی کاروان‌سرا بودند، بلکه برای دیده‌بانی و حفظ امنیت نیز نقش پررنگی داشتند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: سارا سپهرآرا

کاروانسرای خواجه نظر

• آدرس: استان آذربایجان شرقی، شهرستان جلفا، کرانه جنوبی رودخانه ارس، جنب پل ضیاءالملک (مشاهده روی نقشه)

کلیسای خواجه‌نظر یکی از دو کلیسایی است که خواجه‌نظر، از ارمنیان معتبر در دربار شاه‌‌عباس و شاه‌صفی، برای ساخت آن اقدام کرد؛ این کاروان‌سرا پلانی مستطیلی، حیاطی مرکزی و سه ایوان دارد. در ساخت این بنا از مصالحی مانند سنگ‌تراش و آجر استفاده شده است. کاروانسرای خواجه‌نظر مدتی طولانی به‌صورت مخروبه رها شده بود؛ اما امروز، این سازه مرمت شده است و امکاناتی رفاهی و گردشگری مانند رستوران، موزه سفال و فروشگاه صنایع‌دستی در آن دایر است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: مریم م

کاروانسرای بلاد شاپور دهدشت

• آدرس: استان کهگیلویه و بویراحمد، شهر دهدشت، بلوار شریعتی، خیابان امام خمینی، بافت تاریخی بلاد شاپور (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای بلاد شاپور دهدشت، نمونه‌ای دیگر از کاروان‌سراهای صفوی است؛ این کاروان‌سرا، با پلان حیاط‌دار طراحی شده است و ۳۷ حجره و ۳۰ ایوانچه اطراف آن قرار گرفته‌اند. مساحت کلی کاروان‌سرا ۱٬۶۰۰ متر است و در ساخت آن از سنگ و آجر استفاده شده است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: Leila R

کاروانسرای بیستون

• آدرس: استان کرمانشاه، ۳۰ کیلومتری شمال شرق شهرستان کرمانشاه، شهر تاریخی بیستون (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای بیستون در زمان شاه‌عباس صفوی در محوطه تاریخی بیستون استان کرمانشاه ساخته شد؛ البته، با استناد به کتیبه‌ای که داخل کاروان‌سرا وجود دارد می‌توانیم متوجه شویم که ساخت آن، تا زمان پادشاهی سلطان‌سلیمان طول کشیده است؛ همچنین، این کاروان‌سرا در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار بازسازی شده است.

کاروانسرای بیستون بنایی چهارگوش دارد که در ضلع غربی آن دو برج مدور و در ضلع شرقی، دو برج هشت‌ضلعی دیده می‌شود. این بنا امروز با نام هتل لاله بیستون، محل اقامت گردشگرانی است که به کرمانشاه سفر می‌کنند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: یلدا کورد

کاروانسرای گنجعلی خان

• آدرس: شهر کرمان، خیابان شریعتی ۱۶، بازار ظهیرالدوله، تقاطع بازار اختیاری (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای گنجعلی‌خان کرمان، از یادگارهای دوره شاه‌عباس صفوی است که به دستور گنجعلی‌خان، حاکم وقت کرمان، ساخته شده است. بنای کاروانسرای گنجعلی‌خان به‌صورت مدور و دوطبقه طراحی شده است و در ساخت آن، از آجر استفاده شده است.

کاروانسرای گنجعلی‌خان در ابتدا به‌عنوان مدرسه بنا شد؛ اما در زمان قاجار، به کاروان‌سرا تغییر کاربری داد. این کاروان‌سرا در میدانی با همین نام قرار گرفته است؛ امروز نه‌تنها گردشگران می‌توانند در این کاروان‌سرا اقامت کنند، بلکه برخی از اتاق‌های آن برای برگزاری کلاس‌های هنری در اختیار دانشگاه کرمان قرار دارد.

منبع عکس: وبسایت ایرنا زندگی. عکاس: نامشخص

کاروانسرای گویجه بیل

• آدرس: استان آذربایجان شرقی، شهرستان هریس، بخش خواجه، جاده تبریز-اهر (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای گویجه‌بیل یا کاروانسرای شاه‌عباسی اهر ازجمله کاروان‌سراهای کوهستانی ایران است که در دوره صفویه بنا شده است. معماری این کاروان‌سرا نسبت به سایر کاروان‌سراهای ایرانی متفاوت است؛ به‌طوری که در ساخت آن، از ایجاد حیاط مرکزی صرف‌نظر شده است تا جریان هوای سرد وارد اتاق‌ها نشود؛ علاوه‌بر این، در چهار گوشه ساختمان کاروان‌سرا نیز برج‌هایی برای جلوگیری از ورود باد به محوطه داخلی بنا قرار گرفته است.

منبع عکس: وبسایت خبرگزاری ایرنا. عکاس: نامشخص

کاروانسرای شاه عباسی قطور

• آدرس: استان آذربایجان غربی، ۳۷ کیلومتری شهرستان خوی (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای شاه‌عباسی قطور که با نام کاروانسرای شاه‌عباسی خوی نیز شناخته می‌شود، نزدیک به رودخانه قطور و همچنین در فاصله ۳۰ کیلومتری از مرز رازی (مرکز ایران و ترکیه) ساخته شده است؛ این کاروان‌سرا مربوط به دوره صفوی است و یکی از چهار کاروان‌سرای سرپوشیده ایران به شمار می‌رود؛ همچنین، کاروانسرای قطور، از کاروان‌سراهای کوهستانی کشور است و در ساخت آن، مصالح گچ، آهک، خاک و سنگ به کار رفته است.

منبع عکس: وبسایت خبرگزاری مهر. عکاس: نامشخص

کاروانسرای صائین

• آدرس: استان اردبیل، شهرستان نیر، گردنه صائین، کیلومتری ۱۵ جاده سراب (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای صائین با نام کاروانسرای عباسی نیر نیز شناخته می‌شود؛ این کاروان‌سرا که از بناهای ساخته‌شده در زمان صفوی است، در گذشته نه‌تنها محل اسکان و استراحت کاروان‌ها بود، بلکه از آن به‌عنوان انبار برای نگهداری از اجناس تاجران نیز استفاده می‌شد. کاروانسرای صائین با پلان مربعی طراحی شده و در ساخت آن از سنگ و ساروج استفاده شده است. اطراف این بنا برج‌های مدوری وجود دارند که باتوجه‌به سرد بودن آب‌وهوای منطقه، در نقش بادشکن عمل می‌کردند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: فرهاد عیسی‌پور

کاروانسرای تی تی

• آدرس: استان گیلان، شهرستان سیاهکل، جاده سیاهکل-دیلمان، مسیر کاروانسرا (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای تی‌تی، از بهترین کاروان‌سراهای برون‌شهری ایران است که از دوره صفویه بر جای مانده است و قدمت آن به بیش از ۶۰۰ سال می‌رسد. در کاروانسرای تی تی، حیاطی مرکزی به وسعت ۴۰۰ متر مربع وجود دارد که دورتادور آن را اتاق‌هایی مربعی‌شکل فراگرفته‌اند. گفته می‌شود این کاروان‌سرا به دستور تی‌تی‌خانم، عمه یکی از شاهان صفوی، ساخته شده است و به همین دلیل، به این نام شهرت پیدا کرده است. ویژگی برجسته کاروانسرای تی تی در مصالح به‌کاررفته برای ساخت آن است. این بنا با سنگ‌های رودخانه‌ای که با ملات گچ و ساروج به یکدیگر متصل شده‌اند، ساخته شده است و از این لحاظ، با دیگر کاروان‌سراهای ایرانی تمایز دارد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: یلدا کورد

کاروانسرای باغ شیخ

• آدرس: استان مرکزی، ۸ کیلومتری جاده ساوه، مجاور روستای باغ شیخ (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای باغ شیخ، از کاروان‌سراهای به‌جامانده از دوره زندیه است که یکی از خان‌های منطقه به نام عبدالغفارخان خلج، آن را ساخت؛ به همین دلیل، به آن کاروانسرای عبدالغفار نیز می‌گویند؛ این کاروان‌سرا با پلان مربعی و طرح چهارایوانی بنا شده است؛ اطراف هر ایوان، سه ایوانچه وجود دارد که هریک از آن‌ها، مختص یک حجره هستند. در چهار طرف بنا نیز برجی قرار دارد که دو عدد از آن‌ها مدور و دو برج دیگر دوازده‌ضلعی هستند. کاروانسرای باغ شیخ حدود ۴٬۸۰۰ متر وسعت دارد و در محوطه آن، علاوه‌بر حجره‌ها، حیاط مرکزی، اصطبل‌ها و ایوان‌ها، یک حسینیه و آب‌انبار نیز دیده می‌شود.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: حسین تهرانی

کاروانسرای زعفرانیه

• آدرس: استان خراسان رضوی، شهر سبزوار، جاده سبزوار-نیشابور، روستای زعفرانیه (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای زعفرانیه از کاروان‌سراهای مسیر سبزوار به نیشابور است که به دوره سلجوقی تعلق دارد؛ البته، این بنا در دوره صفوی و قاجار مرمت شده است و سبک معماری آن دوران، به‌خوبی در آن مشهود است. کاروانسرای زعفرانیه از آجر ساخته شده است و پلانی مربع‌شکل با هفت برج دارد که از اطراف، محوطه بنا را محصور کرده‌اند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: برزن جماران

کاروانسرای مهر

• آدرس: استان خراسان رضوی، شهرستان داورزن، بخش باشتین، بلوار شهدای مهر (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای مهر، در مسیر سبزوار به شاهرود قرار دارد؛ این کاروان‌سرا علاوه‌بر کاروان تاجران، مورد استفاده زایرانی بود که با هدف زیارت بارگاه امام رضا عازم خراسان می‌شدند. این کاروان‌سرا با پلان مستطیل‌شکل ساخته شده است و پیشینه آن، به دوره قاجار می‌رسد. مساحت کاروان‌سرا یا رباط مهر به بیش از ۵٬۷۰۰ متر مربع می‌رسد و در آن ۲۸ اتاق تعبیه شده است که در گذشته، محل استراحت کاروانیان بود. در ساخت این بنا از آجر و گچ استفاده شده است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: اصغر شیروانی پور فیل آبادی

کاروانسرای ینگی امام

• آدرس: استان البرز، شهرستان ساوجبلاغ، شهر هشتگرد، روستای ینگی‌امام (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای ینگه‌امام یا ینگی‌امام، از زمان صفویه بر جا مانده است؛ این کاروانسرا که وسعت آن به ۴٬۷۰۰ متر مربع می‌رسد، در دوره قاجار بازسازی و مرمت شد. معماری اولیه این بنای آجری، کاملا با معماری ایرانی سازگاری داشت و پلان آن، به‌صورت چهارایوانی طراحی شده بود؛ اما بعداز بازسازی در دوره قاجار، سبک معماری غربی به‌وضوح در آن نمایان شد؛ علاوه‌بر این، در این بازسازی، باغی بزرگ به وسعت ۱۲ هکتار کنار کاروان‌سرا ساخته شد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: اصغر شیروانی پور فیل آبادی

کاروانسرای بستک

• آدرس: استان هرمزگان، شهرستان بستک، بلوار آیت‌الله خامنه‌ای، میدان دفاع مقدس (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای بستک، در غرب استان هرمزگان و در مسیر تجاری لار-بندرلنگه-بندرعباس ساخته شده است؛ همچنین، قدمت آن به دوره قاجار برمی‌گردد. این کاروان‌سرا ازجمله کاروان‌سراهای دوایوانی است که اطراف هر ایوان، شش حجره دیده می‌شود. این کاروان‌سرا امروز در اختیار بخش خصوصی است و گردشگران می‌توانند در سفر خود به بستک در آن اقامت کنند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: نامشخص

کاروانسرای مشیرالملک

• آدرس: استان بوشهر، شهرستان دشتستان، برازجان، بلوار جمهوری اسلامی، خیابان حسین‌آباد (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای مشیرالملک، بنایی متعلق به دوره قاجار است که با نام دژ برازجان یا کاروانسرای برازجان نیز شناخته می‌شود. بانی این کاروان‌سرا، خیری به نام حاج میرزا ابوالحسن‌خان مشیرالملک شیرازی است؛ او این بنا را برای استراحت کاروان‌هایی ساخته بود که از شیراز به بوشهر یا برعکس سفر می‌کردند.

کاروانسرای مشیرالملک با وسعت ۷٬۰۰۰ متر مربع، ساختمانی دوطبقه از جنس سنگ، گچ و ساروج است که در جمع، ۶۸ حجره دارد؛ همچنین، قسمت شاه‌نشین آن در طبقه دوم قرار گرفته است. در سال ۱۳۰۰ کاروانسرای برازجان به مقر اقامت نظامیانی تبدیل شد که به این شهر وارد شده‌ بودند؛ پنج سال بعد نیز این کاروان‌سرا به زندان تغییر کاربری داد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: Mahdi Khasti

کاروانسرای آجری انجیره

• آدرس: استان یزد، شهرستان اردکان، بخش خرانق (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای آجری انجیره در بیابانی با همین نام در استان یزد قرار گرفته است؛ این کاروان‌سرا، از کاروان‌سراهای دوره قاجار است و به‌صورت چهارایوانی و با آجر ساخته شده است. در چهار طرف این بنا برج‌هایی آجری دیده می‌شود؛ دیگر اجزای این کاروان‌سرا شامل اتاق‌ها‌، اصطبل‌ها، شاه‌نشین، راهروهای موازی، آب‌انبار و قنات هستند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: مهران شش برادران

کاروانسرای افضل

• آدرس: استان خوزستان، شهرستان شوشتر، خیابان طالقانی، کوچه سنگ‌فرش (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای افضل، یادگاری از دوره قاجار است که خاندان افضل، از تاجران بزرگ و به‌نام شوشتر، آن را ساخت؛ این بنا، به‌صورتی منحصربه‌فرد طراحی شده است و از چهار طبقه شوادان (زیرزمین)، شبستان، همکف و اول تشکیل شده است. شیوه آجرچینی این بنا نیز که به‌صورت فخرومدین (مشبک) انجام شده است، جلوه‌ای ویژه به آن بخشیده است و آن را از دیگر کاروان‌سراها متمایز می‌کند. درحال‌حاضر این کاروان‌سرا به‌عنوان نمایشگاه دائمی صنایع‌دستی فعال است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: امیرحسین مقتدایی

کاروانسرای نیستانک

• آدرس: استان اصفهان، شهرستان نائین (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای نیستانک به دوره قاجار تعلق دارد و در ساخت آن، از آجر استفاده شده است؛ این بنا، با سبکی خاص طراحی و ساخته شده است؛ به‌طوری که نمای بیرونی آن مستطیلی است، اما حیاطی هشت‌ضلعی دارد که بخش‌های مختلفی چون اتاق‌ها، اصطبل‌ها و شاه‌نشین‌ها را به یکدیگر متصل می‌کند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: سیامک معاون

کاروانسرای چاه کوران

• آدرس: استان کرمان، شهرستان راور (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای چاه‌کوران از کاروان‌سراهای بزرگ و کویری ایران است که در دوره قاجار بنا نهاده شده است؛ این بنا، در مسیر کرمان به خراسان قرار داشت و بیشتر کاروانیانی از آن استفاده می‌کردند که عازم بارگاه امام رضا (ع) بودند. مساحت این کاروان‌سرا ۱٬۰۲۴ متر مربع است و سقف آن به‌صورت گنبدی ساخته شده است. در گذشته در حیاط مرکزی کاروانسرای چاه‌کوران، چاه آبی برای سیراب‌کردن چهارپایان وجود داشت و قناتی نیز در محوطه بیرونی آن قرار گرفته بود؛ اما امروز این چاه و قنات مخروبه هستند و کارایی ندارند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: برزن جماران

کاروانسرای چمشک

• آدرس: استان لرستان، بخش مرکزی شهرستان پلدختر، دهستان میانکوه شرقی، کیلومتر ۴۵ جاده قدیم خرم‌آباد-اندیمشک (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای چمشک که به دوره صفوی تعلق دارد، سازه‌ای با وسعت ۴٬۰۰۰ متر مربع و ارتفاع ۵ متر است که در شهرستان پل‌دختر قرار گرفته است؛ این کاروان‌سرا بنایی مستطیل‌شکل است؛ همچنین، سه حیاط و ۱۲ اتاق در آن دیده می‌شود که طاقی هلالی دارند و سقف آن‌ها گنبدی‌شکل است. دیواره‌های‌ این کاوان‌سرا با استفاده از سنگ و ملاط گچ ساخته شده‌اند؛ اما در ساخت سقف و طاق‌های آن، آجر به کار رفته است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: محمدصادق اسکندرجوی

کاروانسرای رشتی

• آدرس: استان یزد، شهرستان اردکان، عقدا (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای رشتی در روستای عقدا، بنایی متعلق به دوره قاجار است و به‌طور دقیق در سال ۱۲۵۵ ساخته شده است؛ این کاروان‌سرا به همت حاج ابوالقاسم رشتی، از تاجران شناخته‌شده زمان خود، بنا شد. طراحی این بنا به‌سبک شاه‌عباسی یعنی با پلان چهارایوانی صورت گرفته است و در هر ضلع آن، هفت غرفه دیده می‌شود. ساختمان کاروانسرای رشتی از جنس آجر است و وجود دو بادگیر دوطبقه جلوه ویژه‌ای به آن بخشیده است.

منبع عکس: وبسایت موسسه فرهنگی. عکاس: نامشخص

کاروانسرای خرانق

• آدرس: استان یزد، شهرستان اردکان، روستای خرانق (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای خرانق در روستای خرانق اردکان قرار گرفته است و به همین دلیل، به این نام شهرت دارد. در ساخت این کاروان‌سرا که از دوره صفویه بر جای مانده است، از سبک و سیاق معماری کاروان‌سرایی آن روزگار الهام گرفته شده است. به این صورت که بعداز ورود به کاروان‌سرا، وارد هشتی می‌شوید و با گذر از آن، به حیاطی مرکزی می‌رسید که حجره‌ها، اصطبل‌ها و سایر قسمت‌های کاروان‌سرا، اطراف آن بنا شده‌اند. اتاق‌های شاه‌نشین نیز در دو ضلع شرقی و غربی کاروان‌سرا قرار گرفته‌اند. بدنه این کاروان‌سرا با آجر و ملات گل ساخته شده است و در هر چهار سوی سقف آن، طاقی گنبدی‌شکل وجود دارد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: رامتین مهرپویا

کاروانسرای تاج آباد

• آدرس: استان همدان، شهرستان بهار، روستای تاج‌آباد سفلی (رسول‌آباد) (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای تاج‌آباد، از منحصربه‌فردترین کاروان‌سراهای ایران است؛ این بنا که پیشینه ساختش به اواخر عصر صفوی و اوایل عصر قاجار برمی‌گردد، با استفاده از آجر قرمز ساخته شده است و پلان آن برخلاف اکثر کاروان‌سراهای آن روزگار، به‌صورت دایره‌ای‌شکل طراحی شده است. قطر حیاط کاروانسرای تاج‌آباد ۳۱ متر و قطر کلی آن ۶۵ متر است و ۲۶ حجره در اطراف حیاط جای گرفته‌اند. این کاروان‌سرا محل اقامت کاروان‌هایی بود که عازم کربلا بودند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: حسن میرزایی

کاروانسرای ده محمد

• آدرس: استان خراسان جنوبی، شهرستان طبس، جاده عشق‌آباد (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای ده محمد در زمان قاجار در روستایی با همین نام ساخته شده است. نمای بیرونی این کاروان‌سرا از جنس سنگ و ساروج است و قسمت‌های داخلی با آجر بنا شده‌اند. کاروانسرای ده محمد جزو کاروان‌سراهای چهارگوش است که در هر گوشه از آن، برجی مدور دیده می‌شود. در دو سمت این بنا اتاق‌های کاروان‌سرا و در دو سمت دیگر، شترخان‌ها قرار می‌گرفتند.

منبع عکس: وبسایت ویستا. عکاس: نامشخص 

کاروانسرای چهل پایه

• آدرس: استان کرمان، شهرستان راور، جاده طبس-راور (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای چهل‌پایه در دشت لوت و درون دره‌ای با همین نام قرار گرفته است. قدمت این کاروان‌سرا به دوره صفوی می‌رسد و مساحت آن ۱٬۶۰۰ متر مربع است. در گذشته، کاروان‌هایی که برای زیارت حرم امام رضا به خراسان می‌رفتند، در این کاروان‌سرا توقف می‌کردند. این کاروان‌سرا به شیوه مرسوم معماری اسلامی، یعنی به‌صورت چهارایوانی با حیاطی مرکزی، ساخته شده‌ است. دورتادور حیاط ایوانچه‌هایی وجود دارد که اتاق‌های کاروان‌سرا در پس آن‌ها قرار گرفته‌اند.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: حمید صفی‌زاده

کاروانسرای سعدالسلطنه

• آدرس: شهر قزوین، خیابان نادری جنوبی، خیابان امام خمینی (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرای سعدالسلطنه قزوین که به نام‌های سرای سعدیه، بازارچه سعدالسلطنه و سرای سعادت نیز شهرت دارد، بنایی به وسعت ۲٫۷ هکتار با ۴۰۰ حجره است. این بنا در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار و به دستور حاکم وقت قزوین، باقرخان سعدالسلطنه، ساخته شد. ازآنجاکه در آن زمان، روابط تجاری ایران با روسیه و عثمانی قوی بود، این کاروان‌سرا در راستای رفاه حال بازرگانان ساخته شد.

نکته جالب درباره کاروانسرای سعدالسلنه، مدت ساخت آن است. این بنا تنها در ۲ سال (۱۳۱۰-۱۳۱۲) ساخته شد و تاکنون به‌عنوان بزرگ‌ترین کاروان‌سرای درون‌شهری ایرانی و بزرگ‌ترین کاروان‌سرای سرپوشیده دنیا شناخته می‌شود. با شروع جنگ جهانی دوم و از رونق افتادن تجارت، حجره‌های این کاروان‌سرا به کارگاه‌های تولید محصولات مختلف مانند کفش و فرش تبدیل شد؛ امروز نیز این ساختمان به‌عنوان بازارچه مورد استفاده قرار گرفته است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: Bella H

رباط قلی

• آدرس: استان خراسان شمالی، شهرستان جاجرم، بخش سنخواست، ۵ کیلومتری جنوب شرقی روستای قلیشمال (مشاهده روی نقشه)

کاروانسرا یا رباط قلی، از کاروانسراهایی است که در شاهراه خراسان و در مسیر جاده ابریشم ساخته شده‌ بود تا بازرگانان و زایران کاروان‌هایی که عازم خراسان بودند، در آن استراحت کنند. ساخت این کاروان‌سرا به دوره تیموری و صفوی مربوط می‌شود. پلان این بنا به‌صورت چهارایوانی است و در ساخت آن، از سنگ‌هایی به رنگ‌های سرخ، کبود و سبز استفاده شده است.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: علی اسحقی

کاروانسرای خان

کاروانسرای خان با وسعت ۲٬۴۸۰ متر مربع، از جاذبه‌های شهر خوی است که در زمان صفوی، نزدیک به بازار این شهر بنا شد. این کاروان‌سرا به‌شیوه مرسوم، با چهار ایوان ساخته شده است و ۴۰ حجره دارد. کنار ساختمان اصلی کاروان‌سرا، بنای دیگری هم دیده می‌شود که روزگاری محل نگهداری چهارپایان بوده است.

منبع عکس: ویکی‌پدیا. عکاس: نامشخص

هگمتانه

• آدرس: شهر همدان، انتهای خیابان اکباتان، میدان اکباتان (مشاهده روی نقشه)
• شماره تماس: ۰۸۱۳۲۵۲۴۰۰۵
• سال ثبت جهانی: ۱۴۰۳
• ساعت بازدید (سال ۱۴۰۴): در ۶ ماهه اول سال از ساعت ۹ تا ۱۹ و در ۶ ماهه دوم سال از ساعت ۸ تا ۱۷
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۴): برای گردشگران ایرانی ۵۰ هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۱۰۰ هزار تومان

هگمتانه، شهری باستانی در قلب همدان امروزی است و از کهن‌ترین سکونتگاه‌های تمدن ایرانی به حساب می‌آید؛ همچنین، تاریخ آن به دوران مادها بازمی‌گردد. این شهر با وسعتی بیش از ۳۰ هکتار، بر فراز تپه‌ای وسیع ساخته شده‌ بود؛ به همین دلیل، آن را با نام تپه باستانی هگمتانه نیز می‌شناسند. هگمتانه از معدود شهرهای برجامانده از روزگار باستان است و از این لحاظ، نامش هم‌ردیف شهر باستانی شوش، رم ایتالیا و آتن یونان قرار دارد.

منبع عکس: گوگل مپ. عکاس: Reza Sht

شهر هگمتانه به‌صورت هفت قلعه تودرتو ساخته شده بود که به یکدیگر راه داشتند و بخش مسکونی شهر، اطراف این قلعه‌ها قرار گرفته بود. تمام قسمت‌های این شهر با شبکه‌ای پیشرفته آبیاری می‌شد؛ طراحی این سیستم آبیاری، بدون تجهیزات و امکانات خاص، از مهم‌ترین ویژگی‌های این شهر باستانی به شمار می‌آید.

در پی کاوش‌های باستان‌شناسی مختلفی که در هگمتانه انجام شد، آثار باارزشی مانند «تکوک زرین» به دست آمد که امروز در موزه هگمتانه نگهداری می‌شوند. بسیاری از این آثار به دوره ماد و برخی نیز به دوره ایران اسلامی مربوط می‌شوند.

از دیگر جاذبه‌های هگمتانه که در دوره‌های تاریخی مختلف ساخته شده‌اند می‌توانیم به کلیسای ارامنه انجیلی، کلیسای گریگوری استفانوس، خانه کشیش گریگوری، مدرسه نور و گورستان آشوری‌ها اشاره کنیم.

نکات بازدید از آثار یونسکو در ایران

آثار ثبت‌شده در فهرست جهانی یونسکو، از گذشته‌های دور برای ما به یادگار مانده‌اند و نمایانگر هویت، تاریخ و فرهنگ ما هستند؛ به همین دلیل، باید به بهترین نحو در نگهداری آن‌ها کوشا باشیم و آن‌ها را به بهترین شکل، به دست نسل‌های بعد بسپاریم. برای حفظ این آثار باید چند نکته را حتما رعایت کنید:

• از لمس اشیا و بناهای تاریخی خودداری کنید.
• روی دیواره بناهای تاریخی یادگاری ننویسید.
• زباله‌های خود را در سایت‌های باستانی و جاذبه‌های طبیعی رها نکنید.

منبع عکس: وبسایت آفتاب ‌نیوز. عکاس: فرزاد چخماق‌ساز

• از پخش کردن موسیقی با صدای بلند در طبیعت خودداری کنید تا گونه‌های جانوری موجود در این زیستگاه‌ها آسیب نبینند.
• در سایت‌های باستانی با فلش عکاسی نکنید.
• هنگام بازدید از جاذبه‌های تاریخی و باستانی، تا جای ممکن سکوت را رعایت کنید و تلفن همراه خود را روی حالت بی‌صدا قرار دهید.