کدام کشورها نوروز را جشن می‌ گیرند؟

نوروز آیینی باستانی است که علاوه‌بر ایران، در بسیاری از کشورها ازجمله کشورهای خاورمیانه، شبه جزیره بالکان، قفقاز و آسیای مرکزی جشن گرفته می‌شود. امروزه، جشن نوروز در سراسر دنیا به‌عنوانی آیینی جهانی شناخته می‌شود.

عید نوروز یکی از اصلی‌ترین اعیاد کشور ایران است. در حال ‌حاضر، ۱۲ کشور نوروز را در فهرست میراث فرهنگی جهانی یونسکو ثبت کرده‌اند: ایران، ترکیه، آذربایجان، هند، عراق، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، افغانستان و پاکستان. در سال ۲۰۱۰، مجمع عمومی سازمان ملل متحد، ۲۱ مارس برابر با اول فروردین را به‌عنوان «روز جهانی نوروز» معرفی کرد.

نوروز زمان تجدید حیات زمین، نو شدن، آغاز بهار و به پایان رسیدن سرمای زمستان است. مردم کشورهای مختلف، نوروز را بهانه‌ای برای تجدید دیدار با عزیزان و فراموش کردن کدورت‌ها می‌دانند و سال نو را با رقص و پای‌کوبی، خانه‌تکانی، پوشیدن لباس نو، رفتن به طبیعت و پختن غذاها و شیرینی‌های سنتی جشن می‌گیرند. در ادامه، آداب‌ورسوم جشن نوروز را در کشورهای مختلف بررسی می‌کنیم.

کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند:

• نوروز در ایران
• نوروز در ترکیه
• نوروز در جمهوری آذربایجان
• نوروز در هند
• نوروز در عراق
• نوروز در تاجیکستان
• نوروز در ترکمنستان
• نوروز در ازبکستان
• نوروز در قزاقستان
• نوروز در قرقیزستان
• نوروز در افغانستان
• نوروز در پاکستان
• نوروز در آلبانی
• نوروز در روسیه
• نوروز در سوریه
• نوروز در مقدونیه شمالی
• نوروز در تانزانیا

نوروز در ایران

• نام جشن: نوروز (Nowruz)
• زمان برپایی عید نوروز در ایران: ۲۱ تا ۲۴ مارس، مصادف با ۱ تا ۴ فروردین

نوروز مهم‌ترین جشن ایرانیان است. ایرانیان از شب آخرین چهارشنبه سال که به «چهارشنبه‌سوری» معروف است، به پیشواز بهار و نوروز می‌روند و با روشن کردن آتش، پایان زمستان را جشن می‌گیرند. در ایران، از اول تا چهارم فروردین به‌مناسبت فرارسیدن سال نو، تعطیل رسمی است؛ اما عید نوروز تا سیزدهم فروردین که روز «سیزده‌به‌در» نام دارد، ادامه می‌یابد. با توجه به اینکه اقوام مختلفی کنار یکدیگر در ایران زندگی می‌کنند، در جای‌جای کشور، آداب‌ورسوم متنوع در جشن نوروز به چشم می‌خورد؛ بااین‌حال، سنت‌های مشترک بسیاری وجود دارد که در تمام شهرها اجرا می‌شود.

آداب و رسوم نوروز در ایران

• خانه‌تکانی: یکی از رسوم رایج بین ایرانی‌ها در جشن نوروز، خانه‌تکانی است. از چند هفته قبل از فرارسیدن نوروز، خانواده‌ها با نظافت منزل، خود را برای شروع سال جدید آماده می‌کنند. این رسم به‌نوعی نماد کنار گذاشتن آلودگی‌ها و زشتی‌های سال گذشته است.
• سبز کردن سبزه: برخی از مردم ایران چند روز قبل از شروع سال نو دانه گیاهان مختلف همچون گندم، عدس، ماش، تخم شربتی و... را سبز می‌کنند و بعضی دیگر سبزه را آماده خریداری و در سفره هفت سین می‌گذارند. ایرانی‌ها سبزه را نماد طراوت و سرسبزی می‌دانند.
• چیدن سفره هفت‌سین: سفره هفت‌سین ایرانی‌ها از سیب، سبزه، سرکه، سنجد، سکه، سمنو و سماق تشکیل می‌شود. ماهی قرمز، تخم‌مرغ رنگی، آینه و دیوان حافظ نیز پای ثابت سفره‌های هفت‌سین هستند. علاوه‌بر این، ایرانی‌ها با توجه به دین و مذهب خود، کتاب مقدسشان را در سفره هفت‌سین قرار می‎دهند.
• پخت غذاهای ویژه نوروز: در اولین شب سال نو، غذاهایی ویژه مانند سبزی‌پلو با ماهی‌، کوکو سبزی، آش رشته و رشته‌پلو در خانه‌های ایرانیان طبخ می‌شود.
• حافظ‌خوانی: شعردوستی یکی از ویژگی‌های بارز ایرانی‌ها است. در اولین شب سال نو، ایرانی‌ها دور سفره هفت‌سین می‌نشینند و حافظ‌ می‌خوانند. معمولا افراد ابتدا نیت می‌کنند، سپس دیوان حافظ را می‌گشایند و شعری را که در صفحه بازشده آمده است، جواب نیت خود در نظر می‌گیرند.
• دیدوبازدید: در تعطیلات عید نوروز، خانواده‌ها فرصت را مغتنم می‌شمارند تا کنار یکدیگر جمع شوند و اوقات خوشی را با هم سپری کنند. در این دیدوبازدیدها، کوچک‌ترها از بزرگان فامیل عیدی می‌گیرند؛ این عیدی می‌تواند هدیه‌ای به‌خصوص یا پول نقد باشد.
• رقص حاجی‌فیروز: حاجی‎فیروز یکی از شخصیت‌های نمادین ایرانی است که از چند روز قبل از تحویل سال با لباس قرمز و دایره زنگی‌ در دست به خیابان‌ها می‌آید، فرارسیدن نوروز را نوید می‌دهد و در مقابل مژدگانی دریافت می‌کند. در گذشته، حاجی‌فیروز در هر خانه طنابی می‌انداخت، اهل خانه چیزی مانند آجیل و شیرینی به او پیشکش می‌کردند و حاجی‎فیروز هم به نیت سرنوشت سال آینده آن‌ها فال می‌گرفت؛ اما امروزه این رسم به فراموشی سپرده شده و چیزی جز آوازخوانی و رقصیدن حاجی فیروز باقی نمانده است.
• سیزده‌به‌در: ایرانی‌ها عید نوروز را با رفتن به طبیعت، دورهمی با خانواده، خوردن غذاهایی مثل آش رشته و تنقلاتی مانند آجیل و شیرینی به پایان می‌رسانند. یکی از رسم‌های جالب سیزده‌به‌در، گره زدن سبزه است که ریشه آن به باورهای اسطوره‌ای ایرانی‌ها برمی‌گردد.

نوروز در ترکیه

• نام جشن: نوروز (Nevruz)
• زمان برپایی عید نوروز در ترکیه: ۲۱ مارس مصادف با ۱ فروردین

نوروز در ترکیه به‌عنوان جشنی باستانی شناخته می‌شود و گاهی اوقات، با نام «سلطان نوروز» یا «نوروز سلطانی» از آن یاد می‌شود. جشن نوروز در ترکیه از زمان حکومت سلجوقیان شروع شد، به دوره عثمانی رسید و تا امروز نیز این رسم پابرجا مانده است؛ البته، امروزه نوروز بین کردها و ترکمن‌های ساکن ترکیه با جدیت بیشتری برگزار می‌شود.

آداب و رسوم نوروز در ترکیه

• جشن گروهی: مردم ترکیه، نوروز را به‌صورت دسته‌جمعی جشن می‌گیرند. آن‌ها در مکان‌های عمومی مانند محوطه کاخ توپکاپی جمع می‌شوند و با رقص، آواز، اجرای نمایش‌های عمومی و روشن کردن آتش از سال جدید استقبال می‌کنند.
• سفره هفت‌سین: و چیدن سفره هفت‌سین مرسوم است. ترکیبات این سفره نیز مشابه سفره هفت‌سین ایرانی است و در آن سکه، سیر، سماق، سنجد، سمنو، سیب و سبزه گذاشته می‌شود.
• نوشیدنی مخصوص نوروز: در ترکیه نوشیدنی مخصوصی به‌مناسبت نوروز سرو می‌شود که از ترکیب ۴۰ ماده مختلف به دست می‌آید.
• تخم‌مرغ‌زنی: این رسم یکی از سرگرمی‌های نوروزی در ترکیه است؛ به این صورت که هرکس تخم‌مرغی آب‌پز و رنگ‌شده در دست می‌گیرد؛ سپس تخم‌مرغ‌ها را به همدیگر می‌زنند، هرکسی که تخم‌مرغش دیرتر بشکند برنده است.
• خوراک‌های نوروزی: نان‌ کماج، نخودفرنگی بوداده، آب‌نبات و شیرینی از خوراکی‌های نوروزی رایج در ترکیه است.
• رفتن به آرامستان‌ها: در آغاز سال نو، مردم ترکیه با رفتن به آرامستان‌ها از درگذشتگان خود یاد می‌کنند.

نوروز در جمهوری آذربایجان

• نام جشن: نووروز بایرامی (Novruz Bayrami)
• زمان برپایی عید نوروز در آذربایجان: ۲۰ تا ۲۴ مارس مصادف با ۳۰ اسفند تا ۴ فروردین

آذربایجان یکی از کشورهای همسایه ایران است که در شمال دریای خزر قرار گرفته است. این کشور سالیان سال، بخشی از ایران بزرگ بود؛ اما با عقد قرارداد گلستان و ترکمانچای از ایران جدا شد؛ بااین‌حال، همچنان بخش زیادی از اشتراکات فرهنگی بین این دو کشور باقی مانده است. یکی از این اشتراکات، عید نوروز است که در هر دو کشور جشن گرفته می‌شود. البته در سال‌هایی که آذربایجان تحت سلطه امپراتوری شوروی بود، نوروز به رسمیت شناخته نمی‌شد؛ اما با استقلال این کشور در سال ۱۹۹۱، نوروز با پنج روز تعطیلی رسمی به جشن ملی آذربایجان تبدیل شد.

آداب و رسوم نوروز در جمهوری آذربایجان

• چهارشنبه‌سوری: یک ماه قبل از نوروز، مردم آذربایجان هر شب چهارشنبه را به شکرانه یکی از عناصر طبیعت (آب، باد، خاک و آتش) جشن می‌گیرند و با این کار به استقبال بهار می‌روند.
• چیدن سفره هفت‌سین: آذربایجانی‌ها در سفره هفت‌سین خود، سو (آب)، سوت (شیر)، سماق، سکه، سمنو، سبزه و ساری‌کوک (زردچوبه) می‌گذارند.
• سمنوپزان: سمنو نماد برکت است؛ به همین دلیل در آذربایجان قبل از فرارسیدن نوروز (معمولا در آخرین چهارشنبه سال) سمنو می‌پزند و از آن در سفره هفت‌سین نیز استفاده می‌کنند. همچنین، آذربایجانی‌ها از این سمنو به زنانی که باردار نمی‌شوند، تعارف می‌کنند تا مایه ایجاد برکت و خیر برای آن‌ها شود.
• پختن شیرینی‌های سنتی: شکر بورا (خمیر پرشده با مغز گردو، بادام یا فندق؛ shekyarbura)، شورقوغال (نوعی شیرینی که میان آن با دارچین، رازیانه، زردچوبه، بادیان و زیره پر می‌شود؛ shorgogal) و باقلوا از شیرینی‌های سنتی آذربایجان در نوروز است.
• آب کشیدن از چشمه: مردم روستا در نوروز برای دام‌های خود از چشمه آب می‌آورند و معتقدند این کار رزق و برکت را زیاد می‌کند.
• اجرای موسیقی: اجرای موسیقی توسط عاشیق‌ها (خوانندگان محلی آذربایجان)، سنتی دیرینه در این کشور است. عاشیق‌ها علاوه‌بر اینکه کنسرت‌های مختلفی در نوروز برگزار می‌‌کنند، در میدان‌های اصلی شهر به‌صورت زنده ساز می‌زنند و حال‌وهوای نوروزی به شهر می‌بخشند.
• نمایش‌های پهلوانی: کشتی گرفتن و وزنه‌برداری ازجمله برنامه‌های پرطرفدار نوروزی در آذربایجان است.
• مسابقات اسب‌دوانی: این مسابقه در روستاهای آذربایجان برگزار می‌شود و طرفداران زیادی دارد.

نوروز در هند

• نام جشن: نائوروز (Nauroz) یا پاتتی (Pateti)
• زمان برپایی عید نوروز در هند: ۲۰ مارس مصادف با ۳۰ اسفند

در طول تاریخ، هند و ایران مراوادات گسترده‌ای با یکدیگر داشته‌اند و به همین دلیل، اشتراکات فرهنگی زیادی بین این دو کشور دیده می‌شود. علاوه‌بر این، ایرانی‌های زیادی به هندوستان مهاجرت کرده‌اند که بیشتر آن‌ها پارسی‌های زرتشتی و برخی دیگر، پیروان مذهب تشیع بوده‌اند. امروزه، جشن نوروز در هندوستان بیشتر میان این دو گروه رواج دارد؛ اغلب این افراد در ایالت‌های مهاراشترا (Maharashtra)، گجرات (Gujarat) و کشمیر (Kashmir) ساکن‌اند.

آداب و رسوم نوروز در هند

• خوراک‌های مخصوص نوروز: در هند به‌مناسبت نوروز، غذاها و شیرینی‌های سنتی درست می‌کنند که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: فالوده (ترکیبی از شیر و گلاب)، سوجی (نوعی شیرینی شبیه حلوا؛ Sooji) و ماهی گاد نادور (ترکیب ماهی با ساقه نیلوفر؛ Gaad Nadur). همچنین، در این کشور رسم است که به‌عنوان صبحانه نوروزی، سو (Sev) میل کنند که ترکیبی از رشته برشته‌شده با مغز خشکبار است.
• استقبال از مهمانان با گلاب و برنج: در هند نیز مانند سایر کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، دیدوبازدید رواج بسیاری دارد و افراد با پاشیدن گلاب و برنج بر سر مهمانان از آن‌ها استقبال می‌کنند.
• به جا آوردن آیین‌های مذهبی توسط پارسی‌ها: پارسی‌های هندوستان که زرتشتی هستند، در نوروز برای عبادت و شکرگزاری به آتشکده می‌روند. همچنین، طرح‌هایی را با گچ روی دیوارهای منزل خود می‌کشند و باور دارند این طرح‌ها، فرشته‌های نگهبان را به داخل خانه و به‌سمت آتشدان‌ها هدایت می‌کند.
• به جا آوردن آیین‌های مذهبی توسط شیعیان: نوروز برای شیعیان در هند، بیشتر جنبه دینی دارد. آن‌ها در این روز، شعرهایی می‌خوانند که به حضرت علی(ع) منتسب است. همچنین شیعیان هند، ریشه مذهبی برای نوروز قائل‌اند و معتقدند خلقت آدم در این روز اتفاق افتاده است.

نوروز در عراق

• نام جشن: نوروز (Newroz)
• زمان برپایی عید نوروز در عراق: ۲۱ مارس مصادف با ۱ فروردین

زمانی که از نوروز در عراق صحبت می‌کنیم، بیشتر توجهمان به کردستان عراق معطوف می‌شود. طبق باورهای اسطوره‎ای کردها، در چنین روزی بود که کاوه علیه ضحاک قیام کرد و درفش کاویانی را برافراشت. کردهای عراق، ارزش زیادی برای نوروز قائل‌اند و این جشن باستانی را ۳ تا ۷ روز برپا می‌دارند. همچنین، کردهای عراق جشن استقلال سرزمین خود را هم‌زمان با نوروز برگزار می‌کنند.

آداب و رسوم نوروز در عراق

• دیدوبازدید و رفتن به طبیعت: کردهای عراق در نوروز، لباس‌های رنگی و سنتی خود را به تن می‌کنند، برای پیوند با طبیعت از خانه خارج می‌شوند و به دیدار قوم و خویش خود می‌روند. در جشن کردها، رقص محلی کردی جایگاه ویژه‌ای دارد.
• روشن کردن آتش: باشکوه‌ترین رسم نوروزی در کردستان عراق، روشن‌ کردن مشعل‌های آتش در شهر «آکره» است. کردها این مشعل‌ها را تا قله کوه حمل می‌کنند و برای بزرگداشت استقلال خود، پرچم کردستان را بالا می‌برند. برخی نیز در پشت‌بام خانه خود، آتش روشن می‌کنند.
• رفتن به حرم حضرت علی(ع): شیعیان عراق در نوروز به حرم حضرت علی(ع) در نجف می‌روند و به قبرستان وادی‌السلام در این شهر سر می‌زنند.
• درست کردن خوراکی‌های مخصوص: گیپه (دلمه سیرابی؛ Gipa)، بلغور، کوفته و سمنو از غذاها و شیرینی‌های محبوبی است که به‌مناسبت نوروز در کردستان عراق تهیه می‌شود.

نوروز در تاجیکستان

• نام جشن: ناوروز (Navruz)
• زمان برپایی عید نوروز در تاجیکستان: ۲۰ تا ۲۲ مارس مصادف با ۳۰ اسفند تا ۲ فروردین

تاجیکستان کشوری فارسی‌زبان و هم‌مرز با افغانستان است که در آن، نوروز را به‌طور مفصل جشن می‌گیرند. تاجیک‌ها نوروز را زمان صلح و پیوند با طبیعت می‌دانند. از زمانی که تاجیکستان به اتحاد جماهیر شوروی پیوست، مراسم نوروزی در این کشور برچیده شد؛ اما در سال ۱۹۹۱ میلادی و بعد از استقلال این کشور، نوروز به جشنی ملی تبدیل شد و ۵ روز تعطیلی رسمی به آن اختصاص یافت.

آداب و رسوم نوروز در تاجیکستان

• گل‌گردانی و بلبل‌خوانی: در گذشته، افراد مسن به‌مناسبت فرارسیدن سال نو از طبیعت گل می‌چیدند و با هدیه دادن آن‌ها به عزیزان خود، آمدن سال جدید را نوید می‌دادند؛ امروزه، کودکان و جوانان تاجیک نیز این رسم را انجام می‌دهند. در مراسم بلبل‌خوانی نیز این گل‌ها را کنار یکدیگر روی پایه بلندی قرار می‌دهند و شعر و آواز می‌خوانند.
• سوماناک‌پزان: سوماناک، سمنک، سومنک یا سمنو از شیرینی‌های نوروزی مرسوم در تاجیکستان است؛ مردم این کشور چند روز قبل از نوروز، این شیرینی را به‌صورت گروهی می‌پزند و بر سفره هفت‌سین نیز قرار می‌دهند.
• مراسم حوت: تاجیک‌ها در آخرین ماه سال (ماه حوت)، محصولات کشاورزی می‌کارند و در آغاز سال نو با جشن و پای‌کوبی، رسیدن محصول جدید را جشن می‌گیرند. امروزه، حتی اگر محصولی کاشت نشود، در آغاز سال جدید مردم تاجیکستان دور آتش جمع می‌شوند و رسم دیرینه خود را به جا می‌آورند.
• مراسم جفت براران: در گذشته، کشاورزان در ماه حوت (چند روز پیش از نوروز و قبل از شروع کشت‌وکار)، مراسم جفت براران را برگزار می‌کردند. مردم تاجیکستان در این مراسم، پلو، نان فطیر و غذاهای سنتی می‌پختند و از تعدادی از کهن‌سالان پذیرایی می‌‌کردند؛ بعد از صرف غذا نیز این جملات را می‌گفتند: «مزید نعمت، زیاده دولت، برار کار، صحت و سلامتی خرد و کلان، رسد به بابای دهقان، خوش آمدید میهمانان».
• پختن باج: یکی از غذاهای مرسوم مردم تاجیکستان در نوروز، ترکیب کله‌پاچه با گندم است که در گویش تاجیکی به آن «باج» می‌گویند.
• هفت‌سین، هفت‌شین یا هفت میم: در تاجیکستان مانند ایران، پهن کردن سفره هفت‌سین رایج است. تاجیک‌ها در سفره هفت‌سین خود سپند (اسفند)، سبزی (هویج)، سمنو، سیب، سبزه (پیازچه)، سنجد و سمبوسه می‌چینند. علاوه‌بر سفره هفت‌سین، سفره هفت شین در تاجیکستان مرسوم است؛ محتویات این سفره عبارت است از: شهد، شیر، شیرینی و شکر ناب، شمع، شمشاد و شایه اندرخوان. در سال‌های اخیر، دولت تاجیکستان سفره هفت‌میم را نیز کنار دو سفره قبلی بین مردم رواج داده است؛ ماهی سرخ، میگو، مشک، میسه (گیاه کوهی که در بهار می‌روید)، موز و میوه اقلامی است که در این سفره قرار داده می‌شود.

نوروز در ترکمنستان

• نام جشن: نوروز (Novruz)

زمان برپایی عید نوروز در ترکمنستان:  ۲۰ تا ۲۲ مارس مصادف با ۳۰ اسفند تا ۲ فروردین

ترکمنستان از همسایگان شمالی ایران است که هر سال در این کشور، نوروز با شکوهی خاص جشن گرفته می‌شود. جشن نوروز، قدمتی باستانی در ترکمنستان دارد و پیشنیه آن به تاج‌گذاری جمشید در چنین روزی برمی‌گردد. مردم ترکمنستان در سال‌هایی که تحت سلطه اتحاد جماهیر شوروی بودند، امکان برپایی جشن نوروز را نداشتند؛ اما بعد از به استقلال رسیدن، نوروز به جشنی ملی تبدیل شد.

آداب و رسوم نوروز در ترکمنستان

• برپایی جشن‌های عمومی: با فرارسیدن بهار، ترکمن‌ها در محیط‌های عمومی جمع می‌شوند و به رقص و شادی و پای‌کوبی می‌پردازند.
• برگزاری مسابقات نوروزی: مسابقاتی مانند خروس‌ جنگی، اسب‌سواری و کشتی سنتی، جایگاه ویژه‌ای در برنامه‌های نوروزی ترکمنستان دارد.
• تهیه خوراک‌های سنتی نوروزی: آش گندم، حلوا، سمنی (سمنو) و بامیه، چند نمونه‌ از غذاها و شیرینی‌های سنتی ترکمنستان است که به‌مناسبت نوروز تهیه می‌شود.
• برپایی بازارچه‌های نوروزی: در زمان تعطیلات نوروز، بازارچه‌هایی در جای‌جای ترکمنستان برپا می‌شود و انواع لباس‌ها و کلاه‌های اصیل ترکمنی، شیرینی‌های محلی و زیورآلات سنتی در آن به فروش می‌رسد.
• سبز کردن سبزه: مردم ترکمنستان نیز مانند بسیاری از کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، از چند روز قبل از شروع سال نو، دانه گیاهان را به‌عنوان نماد طراوت و سرسبزی پرورش می‌دهند.

نوروز در ازبکستان

• نام جشن: ناوروز (Navruz)
• زمان برپایی عید نوروز در ازبکستان: ۲۱ مارس مصادف با ۱ فروردین

ازبکستان یکی از کشورهای آسیای مرکزی در همسایگی افغانستان است که نوروز در آن پیشینه‌ای باستانی دارد. مردم ازبکستان طی سال‌هایی که کشورشان بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود، اجازه برگزاری جشن نوروز را نداشتند. بعد از به استقلال رسیدن ازبکستان، تقویم این کشور به‌صورت میلادی باقی ماند؛ اما نوروز به یکی از جشن‌های ملی و رسمی در این کشور تبدیل شد. 

آداب و رسوم نوروز در ازبکستان

• خانه‌تکانی و دیدوبازدید: در ازبکستان نیز مانند بسیاری از کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، رسم خانه‌تکانی و دیدار با اقوام و خویشاوندان وجود دارد.
• جشن‌های خیابانی: به‌مناسبت فرارسیدن نوروز، جشن‌های خیابانی در شهرهایی مانند تاشکند، سمرقند و بخارا برپا می‌شود که با اجرای موسیقی، نمایش‌های طنز، رقص سنتی و برگزاری نمایشگاه‌های مناسبتی همراه است.
• پختن سمنو: سمنوپزان یکی دیگر از رسم‌های نوروزی در ازبکستان است. از چند روز قبل از شروع سال جدید، زنان ازبک به‌صورت دسته‌جمعی سمنو می‌پزند، آواز می‌خوانند و سمنوی پخته‌شده را در آغاز سال نو به یکدیگر هدیه می‌دهند. در زبان ازبکی به سمنو «سومنک» یا «سوملک» نیز گفته می‌شود. ازبک‌ها گاهی‌ اوقات به‌عنوان نمادی از سختی‌های زندگی در سمنو سنگ‌ریزه می‌ریزند.
• کاشت نهال و سبز کردن سبزه: ازبک‌ها از چند هفته قبل از نوروز، سبزه سبز می‌کنند و روز تحویل سال آن‌ها را به همدیگر هدیه می‌دهند. همچنین، در آخرین هفته زمستان به‌مناسبت فرارسیدن سال جدید به طبیعت می‌روند و نهال می‌کارند.
• تهیه غذاهای سنتی ازبکی: در ازبکستان غذاها و شیرینی‌های مخصوصی برای نوروز تهیه می‌شود که از میان آن‌ها می‌توانیم به نیشالدا (دسری که با سفیده تخم‌مرغ درست می‌شود؛ Nishalda)، سامسا (خمیر لایه‌لایه که با گوشت و سبزیجات پر می‌شود؛ Samsa) و پلو ازبکی (ترکیبی از برنج، گوشت گوسفند یا گاو، نخودفرنگی، پیاز و گوجه فرنگی) اشاره کنیم.

نوروز در قزاقستان

• نام جشن: نائوریز (Nauryz)
• زمان برپایی عید نوروز در قزاقستان: ۲۱ تا ۲۳ مارس مصادف با ۱ تا ۳ فروردین

قزاقستان یکی دیگر از کشورهای آسیای میانه است که مردم آن با فرا رسیدن بهار و تازه شدن طبیعت، سال نو را جشن می‌گیرند. قزاق‌ها از چند ماه قبل از نوروز، خود را برای این مناسبت آماده می‌کنند و برای آداب‌ورسوم خود در نوروز ارزش ویژه‌ای قائل‌ هستند.

آداب و رسوم نوروز در قزاقستان

• دیدوبازدید نوروزی: قزاق‌ها برای دیدوبازدید نوروزی، لباس سفید به تن می‌کنند و به نشانه دوستی و احترام، شانه‌هایشان را به یکدیگر می‌زنند.
• هدیه دادن به معشوق: دختران جوان در این روز برای پسری که به او دل داده‌اند، خوراکی با گوشت اسب به نام کازی (Kazy)درست می‌کنند و در مقابل، هدیه‌ای از معشوق خود می‌گیرند.
• بشارت دادن نوروز: در نیمه‌شب یا سحرگاه نوروز، کودکان و نوجوانان سوار بر چهارپایی که زنگوله و عروسکی از آن آویزان است، در کوچه‌پس‌کوچه‌ها پرسه می‌زنند و آمدن سال جدید را مژده می‌دهند.
• تهیه غذاها و نوشیدنی‌های سنتی: نائوریز کوژه (Nauryz kozhe) نوعی آش سنتی قزاقستان است که از ۷ ماده مختلف شامل آب، گوشت، آرد، کره، نمک، شیر یا ماست و نوعی غله مانند برنج، ذرت یا گندم درست می‌شود. کومیس (kumys) نیز نوعی نوشیدنی است که از تخمیر شیر اسب به دست می‌آید و برای نوروز سرو می‌شود.
• برپایی جشن عمومی: قزاق‌ها در نوروز، دور تاب بزرگی که به آن آلتی باکان (Altybakan) می‌گویند، جمع می‌شوند و با تاب‌بازی، رقص و ساز و آواز، سال نو را جشن می‌گیرند. برگزاری کنسرت و اجرای بازی‌ها و مسابقات محلی از دیگر برنامه‌های نوروزی در قزاقستان است.

نوروز در قرقیزستان

• نام جشن: نوروز (Nooruz)
• زمان برپایی عید نوروز در قرقیزستان: ۲۱ مارس مصادف با ۱ فروردین

قرقیزستان کشوری در آسیای مرکزی است که مردم آن هرسال با نواختن سازهای سنتی مانند کرنا، پختن غذاهای محلی و انجام بازی‌های دسته‌جمعی به استقبال بهار می‌روند و نوروز را جشن می‌گیرند.

آداب و رسوم نوروز در قرقیزستان

• جشن همگانی در شهر: در قرقیزستان رسم بر این است که زمان تحویل سال کسی در خانه نماند؛ به همین علت، همه مردم در روز اول عید از خانه خارج می‌شوند و در میدان‌ها و خیابان‌های شهر، نوروز را کنار یکدیگر جشن می‌گیرند. نمایشگاه‌هایی نیز به‌مناسبت نوروز برپا می‌شود که مردم برای هدیه سال نو از آن‌ها خرید می‌کنند. مشاعره و شعرخوانی ازجمله برنامه‌هایی است که بین مردم قرقیزستان رواج دارند.
• نمایش‌های نوروزی: اجرای نمایش‌های نوروزی، جایگاه ویژه‌ای در جشن‌های نوروزی قرقیزستان دارد. خضر آتا (پیرمرد خضر) و همای آنه (مادر زمین)، نام دو شخصیت اصلی در نمایش‌های نوروزی قرقیزستان است که برگ کاج کوهی را آتش می‌زنند و با پراکندن دود آن برای مردم دعای خیر می‌کنند.
• سومولوک‌پزان: سومولوک یا سمنو، شیرینی مخصوص نوروز است که توسط زنان قرقیز تهیه می‎شود. بین قرقیزها مرسوم است که صبح عید نوروز، چاشت خود را با سمنو شروع کنند. داستانی قدیمی نیز راجع‌به سمنو بین قرقیزها رایج است که حکایت می‌کند در گذشته، زنی بیوه و فقیر چند قلوه‌سنگ را داخل قابلمه ریخت و پیش فرزندان خود این‌طور وانمود کرد که مشغول پخت غذا است؛ اما فردای آن روز، قلوه‌سنگ‌ها به سومولوک تبدیل شد و زن و فرزندانش آن روز را جشن گرفتند.
• پختن غذاهای اصیل قرقیزی: بش بارماق (غذایی با گوشت بره و پیاز؛ beshbarmak)، مانتی (غذایی با گوشت چرخ‌کرده و کدو حلوایی که در خمیر بغچه می‌شود؛ Manti)، بورسوک (خمیرهای کوچک سرخ‌شده؛ baursaki) و کاتاما (نوعی نان سنتی؛ Katama) ازجمله خوراک‌هایی است که قرقیزها برای نوروز طبخ می‌کنند.
• درختکاری: کاشت نهال و پاکسازی رودخانه‌ها و طبیعت، یکی دیگر از رسم‌های نوروزی قرقیزستان است.

نوروز در افغانستان

• نام جشن: نوروز (Nowruz)
• زمان برپایی عید نوروز در افغانستان: ۲۱ مارس  مصادف با ۱ فروردین

افغانستان کشوری در همسایگی ایران با فرهنگی غنی و کهن است. در این کشور نوروز و رسم‌های مربوط به آن جایگاه ویژه‌ای دارد؛ اما از زمان به قدرت رسیدن طالبان ، افغان‌ها مجاز به برگزاری آیین‌های نوروزی نیستند.

آداب و رسوم نوروز در افغانستان

• جشن گل سرخ: جشن گل سرخ، مهم‌ترین جشن سال نو در افغانستان است که به‌مناسبت آن، ۴۰ روز آغازین سال (یعنی زمانی‌ که لاله‌های سرخ در کوه‌ها سر بیرون آورده‌اند) را جشن می‌گیرند. مزارشریف محل اصلی برگزاری جشن گل سرخ است؛ در این ۴۰ روز، مردم شهرهای مختلف برای شرکت در جشن راهی مزارشریف می‌شوند.
• بزکشی: بزکشی مسابقه‌ای مردانه است که معمولا در زمان جشن گل سرخ برگزار می‌شود.
• جشن جهنده بالا: این جشن در روز اول سال در مزارشریف برگزار می‌شود و سران دولتی نیز در آن شرکت می‌کنند. در این روز، پرچمی به رنگ درفش کاویان برافراشته می‌شود.
• طبیعت‌گردی در اولین چهارشنبه سال: در اولین چهارشنبه سال، افغان‌ها به دامان طبیعت می‌روند و نو شدن سال را جشن می‌گیرند.
• سمنک‌پزان: سمنک همان سمنو است که در افغانستان نیز توسط زنان تهیه می‌شود. زنان افغان از شب تا سپیده‌دم به پخت سمنو مشغول می‌شوند و حین کار آواز می‌خوانند.
• هفت‌‌میوه: هفت‌میوه در افغانستان ‌مشابه هفت‌سین و هفت‌شین در ایران و تاجیکستان است. افغان‌ها هفت‌میوه را با فندق، پسته، بادام، گردو، سنجد، آلو بخارا یا برگه زردآلو و کشمش خیس‌خورده تهیه و از آن برای پذیرایی از مهمانان استفاده می‌کنند.
• جشن دهقان: این جشن در روز اول عید نوروز برگزار می‌شود و فرصتی است تا کشاورزان، محصولات خود را به نمایش بگذارند. جشن دهقان در شهرهای اصلی افغانستان مانند کابل برگزار می‌شود و معمولا شخصیت‌های دولتی نیز در آن شرکت می‌کنند.
• کمپیرک: کمپیرک فردی مسن و ریش‌دار با تسبیحی در دست و کلاهی بر سر است که با چند همراه در روستاها می‌گردد، شعر می‌خواند و خیرات پخش می‌کند. کمپیرک در ولایت‌ بامیان و دایکندی، حضور پررنگ‌تری دارد و نماد خیر، برکت، نیکی و پیروزی بهار بر زمستان است.
• خوراک‌های مخصوص: مردم افغانستان به‌مناسبت نوروز، سبزی‌پلو با ماهی، کلوچه و شیرینی جلبی (چیزی مشابه زولبیا؛ Jalebi) تهیه می‌کنند.

نوروز در پاکستان

• نام جشن: نائوروز (Nauroz)
• زمان برپایی عید نوروز در پاکستان: ۲۱ مارس مصادف با ۱ فروردین

پاکستان کشوری در شرق ایران است که با استان سیستان و بلوچستان هم‌مرز است. این کشور که روزگاری جزو ایران بزرگ بود، ازجمله سرزمین‌هایی است که نوروز در آن جشن گرفته می‌شود. شیعیان، پیروان فرقه اسماعیلیه، بلوچ‌ها و هزاره‌ها، اقوام مختلف پاکستان هستند که به جشن نوروز باور دارند.

آداب و رسوم نوروز در پاکستان

• تخم‌مرغ رنگ کردن: در پاکستان مانند بیشتر کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، رسم است که قبل از شروع نوروز، تخم‌مرغ رنگی درست کنند. خیلی اوقات، مردم پاکستان این تخم‌مرغ‌ها را به‌عنوان عیدی به یکدیگر هدیه می‌دهند.
• خوراکی‌های نوروزی: مردم پاکستان در نوروز با حلوا، شکلات، گلاب جامون (شیرینی شهددار با شیر و مغز؛ Gulab jamun)، رس ملائی (نوعی شیرینی با شیر، شکر و آرد برنج؛ Ras malai)، برفی (نوعی شیرینی که با شیر درست می‌شود؛ Barfi) و حلوای سوهان از مهمانان پذیرایی می‌کنند.
• مسابقات نوروزی: در پاکستان با فرارسیدن نوروز، مسابقه اسب‌سواری، کشتی و چوگان‌بازی برگزار می‌شود.
• آیین بسنت: در شهرهای پاکستان به‌ویژه لاهور، مردم در نوروز به پشت‌بام خانه خود می‌روند و به جشن و شادی می‌پردازند و بابادک‌های رنگی هوا می‌کنند.
• پهن کردن سفره امیرالمومنین: شیعیان پاکستان، نوروز را به حضرت علی(ع) منتسب می‌دانند و جشن عید غدیر را در این روز برگزار می‌کنند. بین این افراد رسم است که سفره امیرالمومنین پهن کنند و با هفت میوه خشک، شیرینی، سبزیجات و برنج و مرغ از یکدیگر پذیرایی کنند.
• فال گرفتن با آب: مردم پاکستان در لحظه تحویل سال نیت می‌کنند و به ظرف آبی که گلی در آن انداخته‌اند، نگاه می‌کنند؛ آن‌ها باور دارند اگر گل داخل ظرف حرکت کند، دعای آن‌ها برآورده می‌شود.

نوروز در آلبانی

• نام جشن: سلطان نوروز (Sultan Nevruz)
• زمان برپایی عید نوروز در آلبانی: ۲۲ مارس مصادف با ۲ فروردین

آلبانی کشوری کوچک در شبه جزیره بالکان است که هرسال، نوروز به‌عنوان عید ملی و رسمی در آن جشن گرفته می‌شود. ریشه این جشن به باورهای فرقه شیعه بکتاشیه برمی‌گردد که در این کشور حضور دارند. در آغاز، محل تجمع بکتاشیه در استانبول ترکیه بود؛ اما با به قدرت رسیدن کمال آتاتورک، مخالفت شدیدی با این فرقه صورت گرفت و در نهایت، مقر آن‌ها به آلبانی تغییر کرد. عید نوروز در آلبانی، کاملا جنبه دینی دارد؛ چراکه به اعتقاد بکتاشیه، سالروز تولد حضرت علی(ع) مصادف با فرارسیدن بهار است.

آداب و رسوم نوروز در آلبانی

• دیدار با رهبر دینی: در روز سلطان نوروز، مردم آلبانی در محلی به نام باغ تکیه جمع می‌شوند؛ مقبره رهبران پیشین خود را زیارت می‌کنند؛ با رهبر خود، بابا رشادی، دیدار می‌کنند و بابا رشادی سرود مخصوص این روز را می‌خواند. در باغ تکیه از حاضران با شیرینی راحت‌الحلقوم و از رهبران و بزرگان با استکانی شیر که با آیینی خاص تقدیس شده است، پذیرایی می‌شود.
• سفره سلطان نوروز: در سلطان نوروز، خواص بکتاش در خانه خود سفره‌ای مخصوص پهن می‌کنند و در آن قرآن، شیرینی، انواع خوردنی‌های سبزرنگ و بورک (نوعی نان) قرار می‌دهند.
• تهیه غذای مخصوص: مردم آلبانی به‌مناسبت نوروز با گوشت سفید بوقلمون، غذاهایی لذیذ و متنوع درست می‌کنند.

نوروز در روسیه

• نام جشن: نوروز (Nowruz)
• زمان برپایی عید نوروز در روسیه: ۲۰ مارس مصادف با ۳۰ اسفند

نوروز بین اقوام بومی روسیه رواج داشته است؛ این اقوام عبارت‌اند از: چچن‌ها، اینگوش‌ها، بالکارها، چرکس‌ها، کاباردین‌ها، اوستیایی‌ها، آوارها، لزگ‌ها، کاراچای‌ها، باشقیرها، خزرها و تاتارها. علاوه‌بر آن، اقوام مهاجر ایرانی، تاجیک، ازبک، قزاق، قرقیز، افغان، آذری و ترک‌های ترکیه نوروز را در روسیه جشن می‌گیرند.

آداب و رسوم نوروز در روسیه

• جشن عمومی: در نوروز، مردم روسیه در خیابان‌ها و میدان‌های اصلی شهر جمع می‌شوند و نو شدن سال را با رقص و آواز و پخش کردن شیرینی کنار یکدیگر جشن می‌گیرند.
• جشن ماسلنیتسا (Maslenista): هم‌زمان با نوروز، جشنی به نام ماسلنیتسا در روسیه برگزار می شود. در این جشن مردم لباس نو می‌پوشند، به خیابان‌ها می‌آیند و مجسمه‌ای را که شبیه مترسک است و لباس زمستانی به تن دارد، آتش می زنند؛ این کار نمادی است از رفتن زمستان و فرا رسیدن بهار.

نوروز در سوریه

• نام جشن: نوروز (Nowruz)
• زمان برپایی عید نوروز در سوریه: ۲۰ مارس مصادف با ۳۰ اسفند

سوریه یکی دیگر از کشورهایی است که کردها در آن نوروز را جشن می‌گیرند. کردهای سوریه نیز مانند کردهای عراق باور دارند در چنین روزی، کاوه آهنگر کردها را گرد هم جمع کرد، درفش کاویانی را بالا برد و علیه ضحاک قیام کرد. همچنین، بین کردهای سوریه باورهایی دینی راجع‌به نوروز وجود دارد؛ برای مثال، آن‌ها عبور حضرت ابراهیم از آتش یا پایان توفان الهی در زمان حضرت نوح را به این روز نسبت می‌دهند. متاسفانه، در سال‌های اخیر با توجه به مسائل سیاسی، برگزاری نوروز در سوریه با مشکلات و چالش‌های فراوانی روبه‌رو بوده است.

آداب و رسوم نوروز در سوریه

• آتش‌بازی و پای‌کوبی: کردهای سوریه در نوروز، مشعل آتشی به دست می‌گیرند و آن را تا نقطه‌ای مرتفع حمل می‌کنند؛ سپس، به آتش‌بازی و رقص و پای‌کوبی دسته‌جمعی کنار آتش مشغول می‌شوند.

نوروز در مقدونیه شمالی

• نام جشن: سلطان نوروز (Sultan Nevruz)
• زمان برپایی عید نوروز در مقدونیه شمالی: ۲۰ مارس مصادف با ۳۰ اسفند

مقدونیه شمالی کشوری در شبه‌جزیره بالکان در همسایگی آلبانی است. در این کشور نیز مانند سایر کشورهای بالکان به‌ویژه آلبانی، طریقت بکتاشی رواج دارد؛ به همین دلیل، مردم مقدونیه شمالی برای نوروز ارزشی مذهبی قائل‌اند و این روز را روز تولد حضرت علی(ع) می‌دانند.

آداب و رسوم نوروز در مقدونیه شمالی

• عبادت در مکان‌های مذهبی: مردم مقدونیه شمالی در نوروز به مکان‌های مذهبی می‌روند و بعد از دعا و عبادت، این روز را کنار یکدیگر جشن می‌گیرند.
• پختن غذای ویژه نوروز: در مقدونیه رسم است در اولین روز بهار، غذایی با گوشت گوسفند طبخ شود.

نوروز در تانزانیا

• نام جشن: موکا کوگوا (Mwaka Kogwa)
• زمان برپایی عید نوروز در تانزانیا : ۲۰ مارس مصادف با ۳۰ اسفند

حدود هزار سال پیش، گروهی از ایرانیان از شیراز به جزیره زنگبار تانزانیا مهاجرت کردند و بخشی از آداب‌ورسوم ایرانی را به مردم آنجا انتقال دادند. به مرور زمان، نوروز بین مردم زنگبار مخصوصا مردم روستای ماکوندوچی (Makunduchi) با نام موکا کوگوا پذیرفته شد.

آداب و رسوم نوروز در تانزانیا

• روشن کردن آتش و اجرای موسیقی و نمایش: در تانزانیا نیز مانند بیشتر کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، روشن کردن آتش در نوروز مرسوم است. ‌علاوه‌بر این، زنان در این روز آوازهای گروهی می‌خوانند و مردان با ساقه موز، دعوایی ساختگی‌ را صحنه‌سازی می‌کنند و از مشکلات سال گذشته می‌گویند.
• مهمانی دادن: مردم تانزانیا باور دارند سالی که بدون مهمان شروع شود، نحس است؛ به همین علت، حتما در زمان نوروز پذیرای مهمان هستند و با غذا از آن‌ها پذیرایی می‌کنند.
• تهیه شیرینی مخصوص: وارمسیلی (Vermicelli) نوعی دسر با رشته برشته است که به‌مناسبت نوروز در تانزانیا تهیه می‌شود و طرفداران بسیاری دارد. گاهی اوقات، خوراکی با مرغ نیز به‌عنوان غذای نوروزی طبخ می‌شود.